Se ditz qu’i es dins lo causse negre, una ciutat perduda e oblidada dels temps. Lo mond n’obliguèt quasiment lo nom. Dins aquel caire roergàs la sonavan a la chut-chut e aital se perdèt. D’aquela ciutat maladicha se ne parlava pas plus de paur d’atraire lo malastre sus se. Ne’n parlavan solament, quora èran obligats d’i anar perqué i avián perdut qualqua cabra, sota l’escaisnom de “Clapàs vièlh”. Es aquel nom qu’escapèt per astre dins una discussion e qualqu’un* volguèt plan me’n dire un pauc de mai. De fach, vaicí l’istòria d’aquela ciutat.
 
De pastres s’èran installats sus un planestèl plen de fònts en tresplomb de la riba drecha de Dórbia. Al fial del temps un vilatge creissèt e devenguèt una vila bèla fins a èstre plan importanta. La ciutat èra prospèra, i aguèt mai plan de comèrics e una fortalessa. Èra devenguda lo centre del terrador caussòl e de la region tota. Sas muralhas ocupavan e dominavan un plan bèl sobre de las gòrjas. Lo mond teniá de cabras, trabalhava lo bòsc e mai la ciutat èra famosa per sos atalhièrs de terralha e sos mestres picapeirièrs. Que la ròca èra bòna per la bastison e n’i èra pertot. Pròva d’aquel succès, lo mond i faguèt bastir d’ostals coma de palacis amb de portalhs majestuoses, de faciadas escultadas finament e de monuments impausants.
 
Anava tròp plan segurament, perqué pichon a pichon los estatjants devenguèron geloses los uns dels autres. Avián pas plus de plaser a donar als autres. Avián solament pas que de plaser a recebre, sens donar en retorn. Un tal aviá un ostal mai grand que lo sieu, tal autre èra mièlhs vestit que se e ancara tal autre èra mai bèl. Un que se sonava Dominal alertèt lo mond per li dire de pensar al ben per totes, de pensar a anar avans sens malícia. El qu’èra un jove teisseire sabiá pas de que far mai. Decidiguèt de jogar de musica per apasimar las tensions. Mas degun l’escotava pas. Piéger, al final, l’acusavan de semenar la zizania e òm se carpinhava de mai en mai. Un dels cònsols de la ciutat nomenat Galhard decidiguèt de lo bandir de la vila, que pensavan qu’èra el lo responsable de lors malaürs.
 
Anèt viure dins lo causse salvatge, sol, coma un ermita. Visquèt e trobèt la patz al mièg de la natura. Aviá un pauc l’espavent del ferrum qu’aussissiá sovent los orses e los lops dins los bòsques. Tan lèu qu’un jorn se trobèt fàcia a un d’els, èra una orsa. Aguèt, de verai, la paur de sa vida. Èra dins un endrech tancat e se diguèt qu’aviá plus ren de perdre, li joguèt alora un tròç de musica. L’orsa s’apasimèt sulcòp e après un momenton, s’apercebèt que compreniá quora cantava. L’orsa alora en fisança se metèt quitament a li parlar... S’apelava Camparolièra e èra del país. L’aviá vist quitar la vila e arribar aicí. Dominial li contèt son istòria. Amb lo temps se frequentèron. Tornava sovent la veire puòi qu’anavan plan d’acòrdi entre els. E al final visquèron ensèm. Se calinhèron tan plan qu’aguèron un enfant sonat Maubèrt.
 
L’enfant creissèt. La familha èra bandida e viviá a l’escart dels autres. Los orses vesián a mal Camparolièra e Dominial èra plus lo benvengut en vila. Qualques còps de ser avans de dormir, quora Maubèrt pausava tròp de questions e que son paire èra alassat, escotava l’istòria de la vila bèla mas plena de gelosiá. Lo papa contava cossí Galhard, un dels cònsols de la vila, prenguèt lo títol de senhor e rendiá de decisions injustas. E contava al final cossí aviá capitat de menar sa vida amb la mama, modèstament mas aüroses. Malgrat las recomandacions de son paire de i anar pas, ”Grand vila, grand misèria” que disiá totjorn, l’intrigava aquela vila. Tan vesina e tan desconoissuda.
 
Lo temps passèt, aquel enfant devenguèt un drollàs, mièg ors mièg uman. Volguèt anar veire de per el. De temps en quora, escapava de la bòria dels parents per espiar la ciutat de luònh. E i agachava tanben un pauc de filhas que passavan.
 
Una nuòch, plen de fisança, Maubèrt sautèt las muralhas e entrèt dins la ciutat endormida. Agachèt los ostals, tot èra grandaràs, la catedrala coma lo castèl de Galhard. Aviá jamai vist quicòm de tant impressionant. Mas èra ges espaurugat, èra quitament content de tornar sus las pesadas de son paire. Entendèt la musica d’un rossinhòl. Èra talament gaujós que se metèt a dançar e cantar. Dancèt e dancèt talament que los clapassièrs se desrevelhèron e preses de frenesia se metèron a dançar e dançar fins a en oblidar de s’arrestar. Pas un voliá far cap de farandòla. Tal vesin dançava mièlhs que l’autre, alora caliá dançar ancara mai plan qu’el. E cadun de sautar mai aut, mai plan e energicament que lo vesin. Los ostals comencèron de s’escrancar mas continuèron. Alora la ciutadèla coma la ciutat tota s’avaliguèt. Gaireben totes foguèron sepelits en un fracàs.
 
Mas Maubèrt per sa fòrça, se levèt de las pèiras encucadas e ajudèt coma posquèt los autres. Prenguèt puòi en sovenir la pèira de fondacion d’aquela ciutat e tornèt amb los salvats a l’endrech que vivián sos parents. Desempuòi aquel jorn, plus jamai degun i anèt viure. De son costat, maladicha, abandonada, la ciutat s’arroïnèt totalament fins a devenir un clap gigant cobèrt per la sèlva e oblidada de totas las draias. Quitament las fònts s’assequèron coma nos o remembra lo nom del “Riu sec”, que l’aiga passèt plus qu’en Dórbia. Aquela ciutat de fats d’ara en là sonada “lo Clapàs vièlh” foguèt trevada solament per los lops. Maubèrt e los salvats s’acampèron a l’entorn de la pèira gravada, per se sovenir de plus jamai far la meteissa error. D’aquela istòria sorna lo causse seriá estat batejat “causse negre”. E se ditz que lors descendents serián totjorn uòi installats a l’endrech que se ditz “La Ròca”.
 
E cric e crac, mon ostal es barrat e mon conte caussòl es clavat.
 
 
 
 
 
_____
Nòta: mai tardi, per analogia amb lo nom popular de Montpelhièr “Lo Clapàs” se nomenèt puòi Montpelhièr Vièlh (e en francés “Montpellier-le-Vieux”).
 
* Aquela femna, rencontrada del temps que restavi en Lengadòc, volguèt pas cap que son nom siá conoissut s’un jorn aviái l’intencion de publicar son conte.