Abans que res, dirai que a ieu la nocion d’esquèrra politica —coma la de dreita— es una nocion que me provòca una cèrta incomoditat, per amor qu’impausa una dualitat, un blanc e negre, un sistèma binari coma lo dels vièlhs ordinators, un cèl e infèrn, un los nòstres vs. eles. E, pecaire, las dualitats las tròbi, en general, leugièrament maniquèas, puerilas e simplistas. Soi del vejaire que la vida e la realitat son fòrça mai complèxas qu’aquò. Malgrat aquesta premissa iniciala, ai considerat peremptòri de precisar qualques punts sus aquesta nocion e sus la miá posicion, vistes los comentaris que fa longtemps que s’escrivon a prepaus dels mieus articles.
 
Primièr problèma: que vòl dire èsser d’esquèrra al sègle XXI? Solide que n’i a que nos contaràn l’istòria dels dos costats de l’Assemblada Generala Francesa a l’epòca de la Revolucion. Solide que n’i aurà que parlaràn de las revolucions obrièras del sègle XIX. Solide que n’i aurà qu’invocaràn Karl Marx —mon paure!—, Lenin, Jaurès e Gramsci e ne faràn un mescladís coma se faguèssen un Gimlet de tria. Solide que n’i aurà tanben que nos voldràn menar vers lo socialisme. D’autres, vendràn amb Lo Capital coma una mena d’estandard militar, e nos butaran dins lo comunisme de patac. Qualques unes de mai diràn que l’esquèrra de uèi es l’ecologisme. Tè, o lo feminisme! E totes los ismes qu’imaginaretz. Mas tot aquò son d’etiquetas, d’etiquetas polidòtas e simpaticòtas per far una passarella de mòda mas voidas de contengut practic e, sustot, de vertadièra prigondor morala.
 
Carlos Alberto Libânio Chirsto, mai conegut coma Frei Betto, afirma que “èsser d’esquèrra vol dire […] prene part pels paures, de s’indignar davant l’exclusion sociala, de non se conformar amb tota forma d’injustícia o, coma disiá Bobbio, de considerar una aberracion la desegalitat sociala”. Segon aquesta definicion, donc, èsser d’esquèrra voldriá dire combatre la desegalitat sociala. Èsser de dreita, alavetz, voldriá dire, imagini, de desirar la mantenença dels privilègis de qualques unes.

Solide que n’i aurà que diràn que l’esquèrra politica es quicòm mai diferent de çò qu’explica Betto. Solide que poiriam discutir longament se se tracta d’una bona definicion o non. Çò que sembla clar, totun, es que uèi “esquèrra” pòt voler dire un fum de causas divèrsas mas demòra una idèa que, de segur, es comuna a totes los punts de vista: èsser d’esquèrra significa —o deuriá significar— de desirar una societat mai justa dins totes los senses e d’i trabalhar.

E que vòl dire mai justa? Los utilitaristas nos ensenhèron qu’una societat mai justa es aquela ont lo maximum d’individus an las meteissas oportunitats d’obténer lo tròç mai grand possible de jòia e de felicitat sens malmetre los autres. Me sembla un bon principi. Una idèa excellenta que cal desvolopar en praxi. Mas, sustot, tròbi qu’es una pensada que liga plan ben amb, teoricament, las volontats de l’esquèrra definidas per Betto. Es a dire, los que combatem la desegalitat sociala, o fasèm perque volèm que tot lo mond ajan las meteissas possibilitats e oportunitats d’obténer aqueste “tròç” metaforic de jòia e de felicitat. Fins aquí, donc, sembla mai o mens clar que la màger part de totes nosautres —e benlèu de l’umanitat?— auriam un objectiu comun: de trabalhar per l’escampilhament de la jòia e de la felicitat al maximum nombre d’individus del Mond. Semblariá, alavetz, qu’aqueles que nos consideram sus aquesta dralha nos podriam —se nos fa plaser— definir coma d’individus d’esquèrra, progressistas, umanistas, etc.
 
Lo debat, ça que la, arriba just après:  cossí escampilhar aquesta jòia e felicitat al maximum de personas? Es aquí ont començan las diferéncias importantas. Los utilitaristas, de tradicion liberala, consideram qu’es impossible d’aver de conciutadans uroses e joioses sens la libertat. Pensam que la libertat individuala —tostemps dins la règla de non embestiar lo vesin— es quicòm d’essencial, d’indispensable, de capital, que sens aquò non es viable de nos sentir realizats. Per aquò non nos fa brica de plaser que l’Estat assumisca un molon de responsabilitats e de competéncias. Nos estimam mai qu’aquestas responsabilitats e competéncias sián transferidas a cadun dels individus, per tal qu’eles ajan lo dreit de decidir per eles. Tanben pensam que la foncion principala de l’Estat deu èsser de garentir que tot lo mond comencen la corsade la vida dempuèi lo meteis punt d’eissida, mas que l’Estat non deu pretendre que tot lo mond arriben a la meta de la vida al meteis moment. Mai qu’aquò: pensam que l’Estat non deu determinar als dròlles quina es la corsa que devon córrer, mas qu’aquò deu far partida de la tria individuala. Los utilitaristas, fin finala, sèm convençuts que cadun dels individus es completament diferent dels autres e, donc, a de besonhs, d’interesses, d’abilitats e de desirs completament diferents als autres. Aquò, luènh d’èsser un perilh per la collectivitat, deuriá èsser vist coma quicòm de plan positiu perque se capitèssem d’aver una societat amb lo maximum nombre d’individus arribats a la realizacion personala, auriam una societat plan divèrsa e complèxa. E liura. E urosa.

Conclusion d’aqueste dijòus —abans que dijòus venent parlem, aqueste còp òc, de Piketty—: i a un fum de manièras d’èsser d’esquèrra, de segur. E degun non deu jutjar los unes o los autres. Pasmens, es possible d’èsser d’esquèrra e de non desirar los òmes e las femnas liures, individualament? S’èsser d’esquèrra vòl dire de trabalhar pel maximum de gents urosas e joiosas, l’esquèrra deu voler la libertat individuala de totes. Car, avètz jamai conegut cap d’esclau conscient de la siá condicion d'esclavatge e urós?