Fai de ben de quora en quora d’anar veire sus plaça los collègas çò que fan.
 
Car se bona part dau trabalh de la FELCO es d’alestir de dorsiers per lo Ministèri (en tres ans, tres conselhiers diferents per i segre la question de las lengas regionalas…) o los elejuts (es benlèu mai eficaç), nos chau puèi pas eissubliar que premier de tot siam una associacion que s’occupa d’ensenhament, e doncas d’escolans.
 

20 ans de bilinguisme a l’escòla publica Lois Gardas de Moissac
 
Es ansin que de Montpelhier lo president de la FELCO e la cosegretària M.J. Verny son anats a Moissac. L’occasion: los vint ans d’una escòla bilinga de la vila, l’escòla Louis Gardes (un escriveire occitan dau canton) ont Cristòu Larrocan m’avia conviat, per de dire de parlar un pauc de la lonja istòria qu’a menat, non sens pena, a la creacion de sits bilingues dins lo public. Estent qu’es pas tan sovent que l’escasença m’es donaa d’anar veire çò que se passa de l’autre costat dau lindau de Lauragués, (còl particularament de marrit passar, l’altitud, la manca d’oxigèn, tot aquò…), m’avia semblat qu’aquò se poía combinar amb un rescontre amb los collègas de las academias de l’oest, Tolosa e Bordèus. Aqueu rescontre l’agueriam e valia la pena que l’aguessiam. Mas aquò me fai segur pas eissubliar la visita d’aquela escòla, sos escolans, sos mèstres, e nòstre vièlh complici l’Alan Rainal, a la randa de Moissac.
 
Vint ans. Vint ans fai que d’escolans de mairala e de premier gra de Moissac pòion beneficiar d’aqueu privilègi: un ensenhament bilingue en francés e en occitan, ufèrt a totes los enfants d’un meteis sector, que sieien enfants o felens d’Occitans occitanofòns, o enfants de mond que la vita los a menats aquí, en riba de Tarn, dins un país que benlèu degun lor avia pas jamai dich que l’occitan n’èra la lenga, e que, a travèrs de lors pichons, o an pogut descurbir. O tornar descurbir, coma aquelos papets e mamets que d’a cha pauc an pogut veire que lo “patois” que dins lor enfança lo chalia pas parlar, aüra a sa plaça, enfin, a l’escòla de la Republica. Aquelos enfants, de videòs nos permetèron de los veire a trabalhar los programas coma totes los pichons de pertot, mas en occitan.
 

Montar un sit bilingue: una aventura e un combat
 
Segur, o sabèm pron, montar un sit bilinge es pas jamai un disnar de galà, coma auria dich un felibre illustre. Es tot un pretzfach penós e pesotge, per lo que decida de l’i se engatjar e los conselhiers que li ajuan, de montatge de dorsiers, de dialòg, de còps pas tan corau qu’aquò amb las Autoritats, los inspectors de tota mena. N’i a que pòion acceptar de juar lo juec –que sas règlas, aquò dich, son fixaas per de textes oficiaus que tant vau los aplicar, quand un es un foncionari normalament constituit; mas sabèm ben que totes son pas lestes a lo juar, aqueu juec d’aquí, e que quand o refusan, lor ierarquia lor ven pas forçadament ramentar las règlas… Dialòg tanben amb los mèstres en plaça, los que dinqu’aüra an fach lor mestier coma totes los mèstres d’en pertot, en francés, e que lor chau monstrar que d’acceptar la preséncia dins l’escòla de l’autra lenga es pas una agression portaira de calamitats sens nombre – desaparicion de postes per exemple.
 

A Moissac: una aventura collectiva
 
A Louis Gardes, non solament an acceptat, mas s’implican, los autres mèstres, e èran presents a la fèsta dels 20 ans del bilinguisme.
 
E puèi l’i a los parents, que pas ren dins lors sovenirs d’escòla lor pòt permettre de compréner d’intraa que, a costat dau francés, l’occitan pòt estre portaire de saber, de saber-far, de saber-parlar. Quand aqueles tres partenaris son convençuts – e per aquò chau que quauqu’un los sache convéncer – l’aventura dau bilinguisme pòt començar.
 
A Moissac, despuèi vint ans, a passat lo temps dau començar, e marcha tota sola. Mielhs qu’aquò: entre lo mond que l’i èran, aqueu dissandes de mai, l’i avia una anciana escolana de las premieras annaas de l’esperiéncia, que chau creire qu’èra pas estaa tròp traumatizaa, d’abòrd qu’èra a preparar lo concors especific que li permetrà d’èstre professora de las escòlas en sit bilingue.
 
Quand t’avesinas dangeirosament dau moment de la retiraa, te fai puèi plaser de veire que de joves son per dintrar dins la carriera, coma ditz la Marseillaise en parlant d’aure.
 
Òc, fasia plaser d’estre aquí, a Moissac, dins aquesta escòla, a veire los enfants e lors parents largar de balons de totas las colors per celebrar aqueus vint ans de trabalh per la lenga a l’escòla publica, l’escòla de totes, l’escòla de la Republica coma dison en lengatge automatic las Autoritats.
 

Luchar, totjorn luchar…
 
Mas au meitan d’aqueu plaser se venia resquilhar la consciéncia dau fach que d’escòlas ansin, n’i a, segur, mas quant pesan a respecte dels besonhs? Vès Tolosa, en Aquitània, n’i a un bon pauc. En Lengadòc Rosselhon veèm ben la dificultat per ne far créisser mai – e es pas per manca d’ensenhaires formats. Dins d’autras regions, au nòrd, de sits bilingues ne son encara a pantaisar de ne veire nàisser. E l’i a la question, la gròssa question: coma far per que l’aventura dau bilinguisme s’acabe pas a la fin dau CM2? coma far per desvolopar lo bilinguisme dins los collègis publics, en sinergia amb los sectors ont exista un ensenhament dins lo primari? Qu’ansin los mainats sèrven lor competéncia en òc, non pas l’eissubliar, dinqu’au moment ont en fin de licèu, benlèu, s’an de chança, aurèn l’oportunitat de la retrobar lo temps de preparar lo bac. Una vertadiera continuitat aquò seria logic, non? Mas es pas segur que las Autoritats veien, pertot, aquela logica…
 

Comunicar sul bilinguisme public: un afaire de marketing? Trobar un nom per las escòlas bilinguas publicas
 
E totun, lo bilingue a l’escòla publica, es quauque ren que marcha. Mas que benlèu se ne sap pas pron l’existéncia. Es pas l’Educacion Nacionala que ne vai far la publicitat, es clar. Nos chau benlèu, alora, far nautres çò que farè pas d’espersé per valorizar aquelas escòlas.
 
E perqué lor trobariam pas un nom que las identificaria?
 
Un nom que seria una marca, dins la societat de la comunicacion ont siam, ribon ribanha? Coma los Bretons an Div Yezh e los Bascos Ikas Bi…
 
Una idèia, coma aquò. Nòstres collègas n’an d’idèias, aquí-sobre? Pòion prepausar un nom ansin, un nom que sieie un drapèu per lo bilinguisme dins lo public?
 
Que l’i pensen… E que nos digan.