100 ans après la mòrt que foguèt lo paire del renaissentisme occitan, Frederic Mistral, quin es lo bilanç de l’occitanisme? Avèm encara d’escrivans e d’actors culturals mas fòrça occitans los coneisson pas. S’ensenha a l’escòla, de biais associatiu o public, mas sonque los escolans araneses i an plenament accès, mentre que gaireben totes los de la rèsta d’Occitània ignoran tant sa lenga pròpria que de còps creson qu’es una lenga mòrta: un escolan d’una classa mieuna de francés me diguèt que sa mameta parlava... latin, confondent l’occitan amb la lenga dels romans. Avèm conquestada la modernitat (Jornalet o pròva cada jorn) mas nòstra lenga occitana se cala tròp sovent en familha. Sèm fièrs amb rason del prèmi Nobel de Mistral, d’aver aguts d’autors coma Max Roqueta, Robèrt Lafont, Bernat Manciet, Marcela Delpastre o Joan Bodon, mas quina lenga parlaràn nòstres mainatges quand se sap que lo quite Joan Bodon transmetèt pas l’occitan a sa filha? Avèm una bèla lenga de cultura en sa diversitat mas ont a passat lo parlar viu quand nos passejam per carrièras?
 
Per las meteissas carrièras, qui se ditz occitan quand las identitats còrsas e bretonas s’assumisson amb claretat? Organizèrem amb reüssida de manifestacions de 30 000 personas per la lenga nòstra, mas foguèron pasmens de victòrias relativas en un espaci de mai de 16 milions d’abitants, e es pas segur que los manifestants parlèsson totes l’occitan. Manifestèrem per las carrièras de Besièrs, mas a Besièrs lo nòu cònsol, lo sosten l’extrèma drecha, expression del chauvinisme francés mai dur, coma se foguèsson massacrats un segond còp, 805 ans apuèi, las victimas del sèti de la vila lengadociana.  En Provença, las meteissas fòrças politicas obtenguèron tanben de tras que bons resultats, e a Besièrs coma a Bèucaire se vegèt quant fòrça occitans s’identifican a la nacion francesa e non a la nòstra.
 
En mai d’aquò, sèm tròp devesits. Perdèm tròp de temps en de garrolhas intèrnas sovent ridiculas perqu’en realitat non concernisson pas que nòstre microcòsme; la populacion occitana s’i interèssa pas o pauc. Independentistas, autonomistas o partisans de l’estat francés, avèm un enemic, un enemic solet: lo procèssus qu’es a tuar nòstra lenga e nòstra cultura. Es normal que siam pas d’acòrdi sus fòrça causas, mas nos podèm pas permetre de considerar que los autres occitanistas son nòstres enemics, ni d’entrepachar las accions dels unes e dels autres perque nos semblan pas de correspondre a nòstras idèas o, encara pièger, a nòstres interèsses personals. Quines interèsses personals, digam-o clarament e franca, se pòdon aparar e justificar fàcia a nòstra catastròfa nacionala? Malgrat çò que nos pòt far creire nòstre orguèlh, lo poder de nòstra persona serà tostemps limitat s’aderissèm pas, de còr e d’òc, a l’unitat d’accion. L’unitat d’accion es nòstre dever patriotic.
 
Avèm ja assajat de comunicar a nòstres conciutadans occitans la fiertat d’èsser çò que sèm: los trobadors, Mistral e d’autres grands autors, d’eròis coma Joan Petit o Catarina Segurana, la civilizacion del paratge que sabèm pas totjorn çò qu’es. Contunhem de longa la recuperacion de nòstra istòria tan rica coma complèxa e divèrsa, mas n’i a pas pro amb aquò. Amb una escòla e de mèdias que difusan, en la màger part d’Occitània, l’ideologia oficiala, la religion de França, espandiment de París, e del francés, codificacion de la lenga d’oïl, la populacion occitana sembla luènha de nòstras preocupacions culturalas per las comprene d’a fons. Per aiçò, sens oblidar la lenga, arma de nòstre país, ni totes los aspèctes de nòstra cultura e de nòstra istòria, cal parlar al pòble nòstre, amb un projècte economic, ecologista e social, coma los nacionalistas còrses o fan, segon mon article d’abril. Avèm de demostrar que l’estat francés, coma es, e las fòrças politicas que lo sostenon, son incapables de defendre los interèsses de la populacion occitana perque la politica francesa es pensada per un centre qu’es pas nòstre, e, en consequéncia, nos condemna a una foncion periferica, coma luòc de vacanças o de retirada, aumentant la pression immobiliària dins cèrts parçans e empedissent las gents de se lotjar de biais decent, mentre que d’autres parçans, al contrari, se desertifican, dificultant la gestion dels territòris.
 
Cèrtas, qualques zònas occitanas coneisson un desvolopament economic interessant, a Tolosa o dins lo tecnopòl Sòfia-Antipòlis, per exemple, mas l’ensems de la populacion nòstra o aprofiècha pas, e  seretz d’acòrdi que volèm un equilibri territorial que garentisca de pertot l’emplec local, mentre que l’estat francés patís despuèi de decennis un caumatge de massa estructural. Pr’amor qu’aimam nòstre país e las gents que i vivon, avèm de prepausar, mentre que barran las fabricas e se desvolopa lo trabalh precari, un modèl d’economia que permeta de crear d’emplecs duradisses. Per çò de l’ambient natural, es preocupanta la politica francesa de drecha o d’esquèrra, tròp procha l’industria nucleara o ambigua sul gas de sistre: ven a nosautres de cercar e d’explicar un projècte energetic en armonia amb la natura e la vida.
 
Cèrts occitanistas acusan l’independentisme d’èsser quimeric. An pas tòrt s’òm s’acontenta de pensar l’independéncia de biais abstrach sens pensar, d’en primièr, l’independéncia de biais concret, que passa per l’economia e la reflexion sociala e per un dialòg constant amb la populacion occitana a la quala fan mestièr de responsas precisas a sos chepics. Aimem Occitània e demostrem-li que l’aimam en la liberant de sas dependéncias economica, sociala e culturala, condicions indispensablas per la liberar puèi de sa dependéncia politica.
 
Lenga, cultura, país!