capçalera campanha

Opinion

De temps dificils

Coma pòble occitan, fai longtemps que coneissèm de temps dificils a causa de la subordinacion de nòstra lenga e de la febla consciéncia nacionala de nòstre país. Ara nos enchaminam vèrs de temps encara pus dificils a causa de las progressions novèlas daus chauvinismes francés e espanhòl.
 
 
Perilh francista exacerbat
 
Lo chauvinisme francés ven d’obténer una avançada terribla amb los resultats de las eleccions europèas de 2014, que meton l’extrèma dreita, lo Front Nacional, en primèira posicion. L’FN es primèir dins l’estat francés e maitot en Occitània. O es a causa de l’alienacion daus occitans que se creson pus francés que los francés.
 
La progression de l’FN en Occitània aumenta lo perilh per nòstra lenga d’òc. L’FN se pronóncia de mai en mai clar contra las lengas minorizadas e pretend impausar l’usatge exclusiu de la lenga francesa.
 
A aquela calamitat, chal apondre lo perilh de la division entre los occitans. L’FN practica una estigmatizacion contra una partida d’entre nosautres que sèm d’origina africana, gitana o josieva, e nos vòl disgregar d’una autra partida de nosautres que sèm manipulats e presentats coma de “francés de socha”.
 
L’indignacion seriá ineficaça se se limitava a condemnar l’FN solet. L’FN es pas autra chausa que la version exacerbada d’un chauvinisme francés consensual, plan general dins tot lo panorama politic exagonal, cultivat qu’es per l’ideologia oficiala de l’estat francés. Aquel chauvinisme francés, ostil a tota diversitat culturala e lingüistica, s’exprimís dins l’FN (amb Marine Le Pen), coma dins l’UMP (amb Eric Besson e Nicolas Sarkozy), coma dins lo PS (amb Manuel Valls... e amb Jean-Luc Mélenchon e Jean-Pierre Chevènement quand i èran encara), coma dins D’Aut la Republica (amb Nicolas Dupont-Aignan), coma dins una partida dau Front d’Esquèrra (amb Jean-Luc Mélenchon)...
 
Aquò ven pas de l’azard se la nebulosa de l’FN compta, entre sas figuras novèlas, de personatges coma Florian Philippot e Paul-Marie Coûteaux, que sostenián dins lo passat un francista “d’esquèrra” coma Jean-Pierre Chevènement.
 
 
Perilh espanholista exacerbat
 
En parallèl, vesèm una progression dau chauvinisme espanhòl qu’implica una ostilitat creissenta envèrs las lengas minorizadas. Lo practican sustot a l’entorn dau PP, mas tanben dins de partits menors e recents coma Ciutadans, UPyD o Vox, e tanben dins una fraccion activa dau PSÒE.
 
Los mitans pròches dau PP ara multiplican las atacas contra las leis d’oficializacion refortida de l’occitan, las que se devon aplicar en Aran e Catalonha.
 
Dins aqueste ambient, certans sectors espanholistas de la polícia e de la gàrdia civila se creson autorizats a secutar de mai en mai dobèrtament las personas que lor parlan catalan.
 
La novetat es que lo mautractament s’estend ara a aqueles que lor parlan occitan. Aquò es arribat a nòstre collèga Marçal Girbau, collaborador de Jornalet, que foguèt reprimit perque respondèt espontanèament en occitan a d’agents de la gàrdia civila (venèm d’o aprene). Sabèm perfèitament qu’un agent espanhòl de las fòrças de l’òrdre, a priòri, auriá reagit amb cortesiá davant un torista estrangèir parlant anglés, alemand, francés o italian. La reaccion ostila contra l’occitan, en aqueste cas, fai ges de dobte (e mai s’es probable que l’occitan l’associèron au catalan). Dins una tala situacion, los occitans conscients sèm totes solidaris de Marçal Girbau e lo sostendrem dins sas chambadas per far valer sa dignitat lingüistica.
 
 
La diferéncia entre espanholisme e francisme
 
Mas una granda diferéncia rèsta entre las ostilitats de l’espanholisme e dau francisme.
 
— En Aran (en l’Occitània dependent d’Espanha), i a una consciéncia culturala occitana creissenta, sostenguda per las institucions de Catalonha e respectada dins l’agenda de l’independentisme catalan. Catalan e occitan avançan ensems. Los enemics dau catalanisme son donc enemics de l’occitanisme. Lo PP chausís la politica de la tension per de rasons electoralistas: vòl acomolar los vòtes espanholistas (que se tròban sustot fòra Catalonha) e, dins aquel objectiu, exaspèra los catalans e accèpta finalament que l’estat espanhòl pèrda Catalonha... amb Aran. Es un calcul d’aparelh politic a tèrme cort. Las atacas espanholistas contunharàn ansin contra l’occitan e lo catalan.
 
— En Occitània Granda (l’Occitània dependent de França), la populacion occitana assumís pauc sa lenga e sa cultura e defend encara mens lo caractèr nacional d’Occitània. Los occitanistas, se pesan mai coma movement cultural, son luenh de far montar l’usança de l’occitan e de far baissar aquela dau francés. Amb aqueste occitanisme feble, lo francisme avança e contunha de nos espotir. I aguèsse un occitanisme fòrt, veiriam de reaccions francistas agressivas (coma ara en Espanha, ont l’espanholisme se fai nerviós).
 
En tota ipotèsi, que l’occitanisme siá feble o fòrt, deurem totjorn afrontar un aparelh ideologic francista que vòl tuar nòstra lenga occitana. Lo conflicte lo podèm pas evitar. Los discors occitanistas lenificants, que creson en la coexisténcia entre occitan e francés (lo mite dau “bilingüisme”), o que creson en una nacion francesa aculhissent Occitània, son dins l’error.
 
Aquesta primèira plaça de l’FN, en Occitània e en França, es un cataclisme qu’illustra l’anientament de l’occitan. Mas tanben, se volèm èsser pragmatics, es una esperança novèla! Car aqueste eveniment afeblirà l’imatge de França sus la scèna internacionala. Rendrà de mens en mens credible lo discors francista oficial que fai de França “la pàtria daus dreits umans”, ara que la primèira fòrça politica d’aquela França es lo neofaissisme, monolingüe francés, occitanofòb.
 
Aquò dona a l’occitanisme la mission imperiosa de portar una oportunitat novèla, d’assumir mai que jamai de contraprojèctes de diversitat culturala e, donc, en particular, d’organizar la reconquista sociala de la lenga occitana, contra lo monolingüisme francés.
 

* * *
 



fffff  fffff
 L’Ajaça de Gaieta: doas versions de mai
 
A la demanda daus legeires, done çai sos doas versions suplementàrias dau conte borbonés de L’Ajaça de Gaieta, que presentère la setmana passada. I trobaretz, addicionalament:
 
— lo parlar de Varenas d’Alèir en ortografia occitana;
 
— lo mesme parlar de Varenas d’Alèir en alfabet fonetic (sens garentida d’exactitud; la version originària dau conte, faita per Pau Duchon, manca de precisions foneticas).
 
 
 
                                                                                                                
1. Occitan estandard
(auvernhat)		2. Parlar de Varenas d’Alèir (ortografia
occitana)		3. Parlar de Varenas d’Alèir (pronóncia supausada)4. Parlar de Varenas d’Alèir (grafia francesa originària)5. Francés estandard
         
L’ajaça de GaietaL’auiaça de Gaietal ojas də gajətL’Oïasse de GayetteLa pie de Gayette
         
Vèrs lo borg de Montodre, sus un tural que i a de bòscs d’un costat e de prats de l’autre, fòrterrins e fòrterrinas, vesètz l’Espital de Gaieta? Es ben aisat de veire dreit ailà: ont es, sembla un vilatge. Es una retirança per los vielhs estropiats. Mas faudriá pas creire qu’es estat bastit exprès per devenir una boita de vermena. Sens una ajaça, seriá pas daus paures. Èra un bèl chastèl qu’una dama ben richa abitava.
 		 Vèrs le borg de Montodre, sus un tuerau qu’i a des boès d’un costat e des prats de l’aute, fòrterrins e fòrterrinas, veiètz vos l’aupital de Gaieta? O es binaisant a veire dreit la: l-ont que l’es, a sembla un vilatge. O es una retirança pre les viués straupiats. Mais faudrun pas creire qu’al es estat bastit a l’esqueprès pre devenir una boèta a vermina. Sens una auiaça, a serun pas es povres. O essá un biau chastiau qu’una dama bin richa abitá. ve lə buʀ də mõtudʀ, sy œ̃ tœʀo k j a de bwe dœ̃ kuta e de pʀa de lot, foʀtaʀẽ e foʀtaʀin, vəje vu l opital də gajət? u e bẽnezã a veʀ dʀe la: lõ kə le, a sãbl œ̃ viladz. u e œ̃n ʀətiʀãs pʀə le vjœ stʀopja. me fodʀœ̃ pa kʀeʀ k al e eta bati a l əskəpʀe pʀə dəvəni œ̃n bwet a vaʀmin. sã œ̃n ojas, a səʀœ̃ pa e puvʀ. u əso œ̃ bjo tsaco k œ̃n dam bẽ ʀits abito. Vé le bourg de Montoudre, su un teurau qu’y a des boés d’un coûta et des pra de l’aute, fôrts-tarrains et fôrt-tarrines, veïez-vous l’hôpital de Gayette? Ou é bin-n-aisant a vère dret-là: lon que l’é, a semble un villadze. Ou é unhne retirance pre les vieux strôpiâs. Mais faudrun pas crère qu’al é étâ bâti à l’esqueprê pre deveni unhne boéte à varmine. San unhne oïasse, a serun pas é pouvres. Ou essô un beau [biau?] tsâquiau qu’unhne dâme bin ritse habitô. Dans le bourg de Montoldre, sur un tertre où il y a des bois d’un côté et des prés de l’autre, habitants de la Forterre, voyez-vous l’hôpital de Gayette? Il est facile à voir, par là: là où il est, il ressemble à un village. C’est un lieu de retraite pour les vieux estropiés. Mais il ne faudrait pas croire qu’il a été bâti exprès pour devenir une boite à vermine. Sans une pie, il ne serait pas aux pauvres. C’était un beau château qu’une dame très riche habitait.
         
Dins los vaisselèirs, las serventas pausavan totes los jorns de pichèirs, de forchetas e de culhèirs d’argent, la dama aviá chausit las filhas pus onèstas dau país, e jamai degun las auriá inculpadas de raubament. Dens les vaissilhiers, les serventas posiàn tots les jorns des pichiers, des forchetas e des quilhiers en argent; la dama avá chausit les filhas les pus onèstas do peís, e jamai pressona les aire [airun?] acaurpèas de vol. dã le vesije, le saʀvãt puzjã tu le dzuʀ de pitsje, de fuʀtsət e de kije ãn aʀdzã; la dam avo tsozi le fij le py unet du pei, e dzame pʀəsun lez eʀ (eʀœ̃?) akoʀpe də vul. Dans les vaissiyés, les sarvantes pouziant tous les dzours des pitsiés, des fourtsettes et des quillés en ardzent; la dame avô tzôzi les filles les pu hounêtes dou pays, et dzamais presoune les ère [érun?] acorpées de voul. Dans les vaisseliers, les servantes posaient tous les jours des pichets, des fourchettes et des cuillères en argent; la dame avait choisi les filles les plus honnêtes du pays et personne ne les aurait jamais inculpées de vol.
         
Una d’elas elevava una ajaça qu’un chaitiu garç aviá desnisat dins las branchas dau chasnhe, ont òm embrejava los maufasents. “Tè,” li aviá dit aquel garç ben desgordit, “te portarà bonaür.” E la li donèt. Una de iuesautas enlevá una auiaça qu’un chetí garç avá desniat dens les branchas do chasnhe, l-ont qu’o embrejá les maufesents. “Tè!” li avá dit quo garç bin fustat, “o te porterà bonuer.” E le li donit. œ̃n də jœzot ãləvo œ̃n ojas k œ̃ tsəti ga avo deɲa dã le bʀãts du tsaɲ, lõ k u ãbʀədzo le mofəzã. “te!” li avo di ku ga bẽ fyta, “u tə puʀtəʀa bunœʀ.” e lə li duni. Unhne de ieux z’aute enlevô unhne oïasse qu’un cheti gâ avô dégniâ dans les brantses dou tsâgne, lon qu’ou embredzô les maufesans. “Têh!” li avô dit cou gâ bin fûtâ, “ou te pourterâ bounheûr.” Et le li douni. L’une d’elles élevait une pie qu’un gars malin avait dénichée dans les branches du chêne, là où on pendait les malfaiteurs. “Tiens,” lui avait dit ce gars bien futé, “ça te portera bonheur.” Et il la lui donna.
         
La serventa elevèt aquela ajaça; li apreniá a devisar. La servente enlevat quela auiaça; li aprená a causèr. la saʀvãt ãləva kəl ojas; li apʀəno a koze. La sarvante enleva que l’oïasse; li apprenô à causer. La servante éleva cette pie; elle lui apprenait à causer.
         
L’endeman d’un apòrt, la dama avisèt çò qu’aviá d’argentariá; li mancava un culhèir. Le lendemen d’un apòrt, la dama avisat ce que l’avá d’argentriun; li mancá un quilhier. lə lãdəmẽ dœ̃n apoʀ, la dam aviza sə kə l avo d aʀdzãtʀjœ̃; li mãko œ̃ kije. Le lendemain d’un apport, la dame avisa ce que l’avô d’ardzentriun; li manquô un quillé. Le lendemain d’une fête champêtre, la dame regarda ce qu’elle avait en argenterie; il lui manquait une cuillère.
         
Ela trechèt la gata qu’aviá renjat los vaisselèirs: èra mesmament la serventa de l’ajaça. La faguèt emponhar e la questionèt: [la serventa] aguèt bèla dire qu’èra pas ela, [la dama] la condemnèt e l’embregèt au chasnhe daus maufasents. Le trechit la gata qu’avá renjat les vaissilhiers: o essá mesmament la serventa a l’auiaça. Le la fai emponhèr e le la questione: l’a biau dire qu’o es pas se, le la condemna e l’embreja au chasnhe des maufesents. lə tʀətsi la gat k avo ʀãdza le vesije: u əso meməmã la saʀvãt a l ojas. lə la fe ãpuɲe e lə la kəstjun: la bjo diʀ k u e pa sə, lə la kõdãn e lãbʀœdz o tsaɲ de mofəzã. Le tretzi la gâte qu’avô randzâ les vaissiyés: ou essô mêmement la sarvante à l’oïasse. Le la fait empougner et le la questioune: l’a beau dire qu’ou é pas se, le la condanhne et l’embredze au tsâgne des maufesans. Elle chercha la fille qui avait rangé les vaisseliers: il se trouvait que c’était la servante à la pie. Elle la fit empoigner et la questionna: [la servante] eut beau dire que ce n’était pas elle, [la dame] la condamna et la pendit au chêne des malfaiteurs.
         
Diguèt, en morent, la paura serventa: “Vaquí çò que m’a costat mon ajaça que me deviá portar bonaür!” Le disit, en morent, la paura serventa: “Velà ce que m’a costat mon auiaça que devá me portèr bonuer!” lə dizi, ã muʀã, la poʀ saʀvãt: “vəla sə kə m a kuta mõn ojas kə mə dəvo puʀte bunœʀ!” Le disi, en mourant, la paure sarvante: “Vela ce que m’a coûta mon oïasse que devô me pourter bounheûr!” La pauvre servante dit, en mourant: “Voilà ce que m’a couté ma pie qui devait me porter bonheur!”
         
Un an après, en reparant la cobertura dau chastèl, sos una teula, lo cobreire trobèt lo culhèir perdut. A aquel moment, l’ajaça emportava au mesme endreit una pèça de moneda que veniá de prene. Lo cobreire diguèt a la dama, qu’agora se lanhava: “Paura serventa qu’ai fait morir!”, qu’ela diguèt. Un an après, en reiparant la covertura do chastiau, sos una tuila, le covruer trova le quilhier predut. A quo moment, l’auiaça emportá au mesme endreit una pièça de monèa que le vená de prendre. Le covruer i ditz a la dama, qui agora se chagrina: “Paure servente qu’i ai fait muerir!”, que le disit. œ̃n ã apʀe, ã ʀepaʀã la kuvaʀtyʀ du tsaco, su œ̃n tɥil, lə kuvʀœ tʀuv lə kije pʀədy. a ku mumẽ, lojas ãpuʀto o mem ãdʀe œ̃n pjes də mune kə lə vəno də pʀãdʀ. lə kuvʀœ i di a la dam, ki aguʀ sə tsagʀin: “poʀ saʀvãt k i e fe mœʀi!”, kə lə dizi. Un an après, en répârant la couvârture dou tsâquiau, sou unhne tuile, le couvreû trouve le quillé predu. A cou moument, l’oïasse empourtô au même endrêt unhne pièce de mounaie que le venô de prendre. Le couvreû y dit à la dâme[,] qui agour se tsagrine: “Paure sarvante qu’i ai fait meuri!”, que le disi. Un an plus tard, en réparant la toiture du château, sous une tuile, le couvreur trouva la cuillère perdue. À ce moment, la pie emportait au même endroit une pièce de monnaie qu’elle venait de prendre. Le couvreur le dit à la dame qui, alors, se chagrina: “Pauvre servante que j’ai fait mourir!”, dit-elle.
         
Doas annadas pus tard, ela donèt son chastèl e sas apertenéncias aus paures de Varenas, de Montodre, de Bocèc, de Montagut, de Rongèiras, de Langic, de Sant Gerand, de Creschic, de Sançat e daus alentorns.
 		 Dués annèas pus tard, ale donit son chastiau e ses apartenenças es povres de Varenas, de Montodre, de Bocèc, de Montaigut, de Rongèiras, de Langic, de Sent-Gerand, de Creschic, de Sançat e des alentorns.
 		 dœz ãne py taʀ, al duni sõ tsaco e sez apaʀtənãs e puvʀ də vaʀən, də mõtudʀ, də buse, də mõtegy, də ʀõdzeʀ, də lãdzi, də sẽ dzeʀã, də kʀetsi, də sãsa e dez alãtuʀ. Deux anhnées pu tard, alle douni son tsâquiau et ses appartenances é pouvres de Varennes, de Montoudre, de Boucé, de Montaigu, de Rondzères, de Landzy, de Saint-Dzerand, de Crétsy, de Sanssat et des alentours.
 		 Deux années plus tard, elle donna son château et ses dépendances aux pauvres de Varennes, de Montoldre, de Boucé, de Montaigu, de Rongères, de Langy, de Saint-Gérand, de Créchy, de Sanssat et des alentours.
         
Vaquí çò que me diguèt Josèp, lo vielh ancian menaire de lops qu’es mòrt i a mai de seissanta ans [qu’es mòrt a mai de seissanta mans?], e que lo mond ne devisan encara. Velà ce que me disit Jausèp, le viué ancien menuer de lops qu’es mòrt i a mai de soassanta ans, e que le monde causa inquèra.
 		 vela sə kə mə dizi dzoze, lə vjœ ãsjẽ mənœ də lu k e moʀ j a me də swasãt ã, e kə lə mõd koz ẽkeʀ. Velà ce que me disi Dzôzé, le vieu ancien meneû de loups qu’é mort y a mais de soixante ans, et que le monde cause inquère.
 		 Voilà ce que me dit Joseph, le vieux meneur de loups qui est mort il y a plus de soixante ans [qui est mort à plus de soixante ans?], et dont les gens causent encore.
         		  
     

Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.

Bandièra05 1180x150: PUBLICITAT

Comentaris

ivan
17.

amb nacio occitana a que et refereixes? si existeixen nacions de parla occitana pero son pobles distints units per la llengua pero mai ha hagut cap nacio pan occitana

  • 0
  • 0
Jaume Oslo
16.

Pron d'accòrd smb tot aquò, amb dos comentaris:
-per çò qu'es de Marçau, me sembla paradoxalement qu'es puslèu uns bòna nòva: aquò vòu dire que la GC a reconoissut que s'exprimiguèt en occitan. Pas segur que tai 10 ans seriá estat lo cas. La repression es un signe que la lenga progressa, au mens simbolicament, e dins seis associacions indexicalas basicas.
- per l'estat francés, es un pauc embestiant de desseparar ansin la lenga e aquelei que la parlan. Malastrosament siáu segur qu'una bòna part deis electors dau FN son occitanofòns. E qu'una bòna part deis occitanofòns an votat FN. Que siegue d'alienacion, vòlo ben, mai podem pus talament dire que la lenga es mai que mai menaçada per de politicas que vènon dau defòra, senon per de politicas vougudas per lei quites occitans :-(

  • 7
  • 0
Aranes
15.

En Aran més que PP e C's eth problema ei eth socialisme unioniste d'Unitat d'Aran e eth sòn doble discors. Se creen e se vanten d'occitanistes en casa e mos pòrten en contra dera maxima expression des nòstes libertats e deth dret ara autodeterminacion, eth dret a poder trigar éster ath cant des catalans. E non ven qu'aguesta ei entàs occitans, estrategicament parlant, per ara, era milhor opcion entà contunhar somiant damb ua nacion occitana liure!

  • 12
  • 0
Gerard Joan Barceló Pèiralata
14.

#8 Quin bilingüisme? Nòstra lenga subreviu a pro pena... França a pas besonh de nosautres, mas Occitània, si. Lenga, cultura, país.

  • 6
  • 1
Terric Lausa Quilhan
13.

Que fan uèi lo jorn los cocuts contents francofils?

Cantan a la glòria de França?

https://www.youtube.com/watch?v=WK7B1ta26a8

  • 12
  • 4

Escriu un comentari sus aqueste article