Dins la forèst, d’un endrech d’ont degun o vei pas, lo kankorang sortís dapasset de son termitièr. Coma una trèva s’encamina cap al vilatge ont òm l’espèra de segur. Lo marcamal de la borra irange manca pas jamai lo jorn de la celebracion dels òmes novèls. Amb sas doas cotèlas desbartassadoiras que lors lamas clantisson dins lo vilatge tot, espauruga las femnas e los mainatges que corron per s’amagar lèu-lèu. Barrutla e s’escropa al mitan d’aquela fola qu’esperèt tant de temps lo retorn dels joves ara venguts òmes.
 
La circoncision es una practica ligada a la religion, especialament a l’islam uèi en Casamança, mas bravament regida per las costumas tradicionalas eiretadas de las cresenças animistas. Segon las comunautats e los endreches, las ceremònias e los rituals son plan sovent diferents, mas pertot òm se fa circoncire per aténher la puretat. Aquel qu’o seriá pas, seriá trufat e renegat per tota sa vida… Circonsicion se deu pas simplament redusir a l’ablacion del prepuci, es tanben e subretot la debuta d’un rite iniciatic que balharà los sabers e las fòrças necessàrias per qu’un jove pòsca menar sa vida d’òme demest los òmes.
 
En vilatge diòla, del costat de la Bassa Casamança, aquí ont los paletuvièrs banhan dins l’aiga saumastra entre flume e ocean, l’eveniment s’organiza cada 33 ans. Pendent l’ivernada que precedís, tot lo vilatjum s’afana al camp per poder recoltar pro de cerealas e atal reservar l’annada que vendrà a la sola circoncision. Totes los non-circoncises del vilatge se faràn circoncire, del jovenòt de qualques annadas al de mai de 33 ans, aquel qu’es benlèu ja maridat e que serà acompanhat per sos pròpris mainatges.
 
L’operacion en ela meteissa pòt èsser facha tradicionalament per un òme del vilatge mas cap de règla enebís pas la practica dicha medicalizada que se fa a l’espital. Cossí que siá, un còp que lo tròç de pèl es levat, cadun deu seguir l’iniciacion amb sos fraires, sos cosins o sos dròlles. Los del vilatge que migrèron a l’estrange devon tornar per l’ocasion. S’es pas aisit per eles, mandan de qué pagar un o dos buòus e mai de ris, mas es fòrt probable que seràn pas jamai considerats coma d’òmes vertadièrs se venián a mancar lo rite iniciatic…
 
Lo mai vièlh del vilatge, aquel que deu morir dins l’annada, far conéisser lo bòsc sagrat ont seràn iniciats los futurs òmes. Ailà, dins aquel luòc desconegut de las femnas e poblat d’armas benvolentas, los joves recebràn dels vièlhs savis una educacion que tira tota sa fòrça dels elements naturals. Pendent mai d’una setmana, e mai mai d’un mes, tot jove circoncís qu’es intrat dins lo bòsc ne poirà pas sortir. Cal subretot pas que vejan, o quitament qu’apercépian una femna. Òm ditz qu’aquò los farián venir esterils per de rasons misticas. Cal benlèu evitar d’excitar lo membre nafrat… Òm imagina ben, viechdase, la dolor que provocariá!
 
Un jove diòla de Kolda m’expliquèt un jorn çò que s’i faguèt ailà dins lo sieu bòsc sagrat. I demorèt dos meses. Èran totes amassa a viure dins la forèst. Aprenguèron a caçar, a construire de sostas e de casas, a sagnar las bèstias per manjar, a las trocejar, a conéisser las bonas plantas de las marridas, etc. S’i aprenguèt tanben las règlas de vida coma aquelas del manjar, que dison que cal pas metre sa man dins lo plat abans la de son paire o que cal pas prene las causas que son al mièg del plat. O d’autras que dison que cal pas tròp demorar amb las femnas, que cal servir e ajudar los que son mai vièlhs, etc.
 
Lo grop se retrobava sovent per discutir, per aprene de s’escotar per poder decidir ensemble. Quand totes jutgèron bon de sortir del bòsc, alara sortiguèron e se’n tornèron al vilatge ont totas las familhas esperavan per festejar l’arribada de lors òmes, dels que poirián d’ara enlà caçar e sagnar las bèstias! E oblidetz pas, n’i aviá un pas luènh qu’aviá sentit lor arribada: lo kankorang! Èra aquí que s’aprochava del vilatge del meteis temps qu’eles, rejonguèt lo grop, puèi se boleguèt e dancèt amb eles tota la nuèch. Frapava l’aire de sas cotèlas per far fugir las femnas e las drolletas qu’avián paur, bravament paur…
 
D’unas d’aquelas femnas se faguèron un jorn excisar (ablacion del clitòris), per d’autras aquel jorn arribariá lèu. L’acte depend tanben de la puretat dins las cresenças tradicionalas e religiosas. S’una circoncision plan facha pausa pas cap de problèma de santat, una excision quitament medicalizada pòt aver de consequéncias plan grèvas. Vos en parlarai lèu, se Dieu o vòl.


 
 







Per sosténer lo projècte, n'avèm encara besonh.