Opinion
Un pantaiaire e fondator occitan (I): Jòrgi Ros de Brua (ancuei Brua e Auriac*). Creator d’una comuna occitana autonòma
En Occitània, sensa va saupre de tròup, avèm de personatges pantaiaires E realizaires de comunas autonòmas, de reiaumes novèus. Vos vau presentar ancuei un d’entre elei.
La vida d’aquest armator marselhés es talament creatora qu’es la fònt d’una vertadiera legenda. Jòrgi Ros (Roux) es naissut en 1703 a Tinos dins leis isclas dei Ciclades en Grècia, sa familha s’installèt a La Ciutat puei venguèt a Marselha après d’èstre passada per puei la Martinica. De paire dau país e de maire d’origina còrsa, li vau l’escaisnom de Ros “de Corsega”.
Quaranta ans de temps, Jòrgi e son fraire fan de comèrci amb leis Antilhas. Sembla que participèt tant au malaürós comèrci d’esclaus coma en 1730 a l’introduccion en França dau cafè. Marselha es alora la plaça de redistribucion dau cafè dins tot lo bacin mediterranèu e seis afars lo menèron a equipar de nombrós naviris.
Sa fortuna li permete de crompar en 1746 la terra inabitada de Brua (ancuei Brua e Auriac) dins l’aut país brinholenc. Acostumat d’entreprendre de cauvas e ric de seis experiéncias dins lo monde, vòu realizar son utopia: crear de per eu una comuna autonòma partent de ren. Fa bastir a Brua una vila nòva, amb son castèu e sa glèia. De 1746 a 1758, Ros faguèt venir de paisans e faguèt eissartar puei plantar. Creèt un centre manufacturier amb de manhanariás per faire de seda coma ponch de partença. Li ajusta lèu: tanariá, tenchurariá, obrador de teissedura e de confeccion (mocadors, capèus, draps, velas) coma teuliera, faiençariá e comèrcis per la vida de chasque jorn. Organizèt un sistèma economic comunau complet. Lo simbèu lo mai fòrt –coma un sobeiran- es que la moneda foguèt remplaçada per la moneda de Brua: de cartas e getons de cuer a son efigia. L’idèa es represa qualques sègles puei e se podèm pas empachar de pensar a la moneda locala “L’occitan” de Pesenàs.
Promier cònsol de Marselha en 1744 puei en 1765, s’esforcèt d’assanir lei finanças de la vila. Devengut chivalier de Sant Miquèu en 1749, es anoblit en 1750 amb lo títol de marqués de Brua. La cima de sa carriera es la nominacion coma Conselhier d’Estat en 1765. Mas l’aneantiment de sa flòta de comèrci, en cauva de guerra de Set Ans -entre França e Anglaterra notadament- per lei colonias d’America e d’Ìndia (1756-1763), marquèt lo començament de sa decadéncia. Lei cortiers de comèrci qu’aviá cercat de demenir l’influéncia faguèron sasir sei bens, la terra de Brua inclusa (mas elei tanben foguèron entrainats per leis eveniments e faguèron quincanela en 1774).
Ros acabèt sa vida a Brua ben mai modestament qu’avans, au començament de la Revolucion en 1792. Sa fortuna, son faste, sa generositat avián fach d’eu en aquesto moment un actor notable de la vida economica marselhesa e de la region dau sègle XVIIIen. D’aquela prosperitat rèsta ancuei a Brua lo cors “Ros”, lo colombier e la glèia (li es lo nom de la confrairiá de Sant Jòrgi- Sant Alòi escrivon “San Giorgi” e lo nom de la parròquia Sant Jòrgi). De notar que lo colombier èra un signe de poténcia e de richessa per son ròtle agronomic. En mai deis uus e de la carn de colomb, se li rabalhava lo fems sonat “colombina” engrais azotat. Amb mai de 8 000 nis es lo mai grand dei 42 000 colombiers coneissuts de França au sègle XVIIIen. E amb 22,50 mètres d’autessa, es lo mai aut d’Euròpa.
A Marselha rèsta l’Òste Ros de la carriera Montgrand, bastit vers 1740 per son fraire Andrieu, li donèt de grandei fèstas. Mai tardi, e un simbèu de mai, es aicí -e pas dins un cabanon- que s’installèt lo representant dau poder centralista en “província” lo prefècte dei Bocas de Ròse de 1805 a 1860, avans que de devenir en 1890, lo licèu Montgrand.
*La comuna de Brua e Auriac es tala coma es ara despuei l’union de Brua amb Auriac en 1840. Per nòta: leis noms de comunas acabats en –ac son pron rares en Occitània orientala. Notam doei comunas dins lo departament Var: Moissac e Belavista, e Cotinhac. Parierament dins leis Aups d’Auta Provença: Montanhac e Montpesat, Salinhac. E dins leis Aups Maritims: Montanhac luec sus la comuna de L’Escarèa en Palhons (senon relevam de nombrós noms en -ric: lo camp d’Americ, Baudaric, Mardaric... e d’autres en –òsc, -asc mas aquelei son pas de la mema origina).
_____
Referéncias:
http://www.brue-auriac.fr
http://www.culture.gouv.fr/paca/dossiers/protections/83/brue_auriac/pigeon.htm
http://fr.wikipedia.org/wiki/Brue-Auriac
La vida d’aquest armator marselhés es talament creatora qu’es la fònt d’una vertadiera legenda. Jòrgi Ros (Roux) es naissut en 1703 a Tinos dins leis isclas dei Ciclades en Grècia, sa familha s’installèt a La Ciutat puei venguèt a Marselha après d’èstre passada per puei la Martinica. De paire dau país e de maire d’origina còrsa, li vau l’escaisnom de Ros “de Corsega”.
Quaranta ans de temps, Jòrgi e son fraire fan de comèrci amb leis Antilhas. Sembla que participèt tant au malaürós comèrci d’esclaus coma en 1730 a l’introduccion en França dau cafè. Marselha es alora la plaça de redistribucion dau cafè dins tot lo bacin mediterranèu e seis afars lo menèron a equipar de nombrós naviris.
Sa fortuna li permete de crompar en 1746 la terra inabitada de Brua (ancuei Brua e Auriac) dins l’aut país brinholenc. Acostumat d’entreprendre de cauvas e ric de seis experiéncias dins lo monde, vòu realizar son utopia: crear de per eu una comuna autonòma partent de ren. Fa bastir a Brua una vila nòva, amb son castèu e sa glèia. De 1746 a 1758, Ros faguèt venir de paisans e faguèt eissartar puei plantar. Creèt un centre manufacturier amb de manhanariás per faire de seda coma ponch de partença. Li ajusta lèu: tanariá, tenchurariá, obrador de teissedura e de confeccion (mocadors, capèus, draps, velas) coma teuliera, faiençariá e comèrcis per la vida de chasque jorn. Organizèt un sistèma economic comunau complet. Lo simbèu lo mai fòrt –coma un sobeiran- es que la moneda foguèt remplaçada per la moneda de Brua: de cartas e getons de cuer a son efigia. L’idèa es represa qualques sègles puei e se podèm pas empachar de pensar a la moneda locala “L’occitan” de Pesenàs.
Promier cònsol de Marselha en 1744 puei en 1765, s’esforcèt d’assanir lei finanças de la vila. Devengut chivalier de Sant Miquèu en 1749, es anoblit en 1750 amb lo títol de marqués de Brua. La cima de sa carriera es la nominacion coma Conselhier d’Estat en 1765. Mas l’aneantiment de sa flòta de comèrci, en cauva de guerra de Set Ans -entre França e Anglaterra notadament- per lei colonias d’America e d’Ìndia (1756-1763), marquèt lo començament de sa decadéncia. Lei cortiers de comèrci qu’aviá cercat de demenir l’influéncia faguèron sasir sei bens, la terra de Brua inclusa (mas elei tanben foguèron entrainats per leis eveniments e faguèron quincanela en 1774).
Ros acabèt sa vida a Brua ben mai modestament qu’avans, au començament de la Revolucion en 1792. Sa fortuna, son faste, sa generositat avián fach d’eu en aquesto moment un actor notable de la vida economica marselhesa e de la region dau sègle XVIIIen. D’aquela prosperitat rèsta ancuei a Brua lo cors “Ros”, lo colombier e la glèia (li es lo nom de la confrairiá de Sant Jòrgi- Sant Alòi escrivon “San Giorgi” e lo nom de la parròquia Sant Jòrgi). De notar que lo colombier èra un signe de poténcia e de richessa per son ròtle agronomic. En mai deis uus e de la carn de colomb, se li rabalhava lo fems sonat “colombina” engrais azotat. Amb mai de 8 000 nis es lo mai grand dei 42 000 colombiers coneissuts de França au sègle XVIIIen. E amb 22,50 mètres d’autessa, es lo mai aut d’Euròpa.
A Marselha rèsta l’Òste Ros de la carriera Montgrand, bastit vers 1740 per son fraire Andrieu, li donèt de grandei fèstas. Mai tardi, e un simbèu de mai, es aicí -e pas dins un cabanon- que s’installèt lo representant dau poder centralista en “província” lo prefècte dei Bocas de Ròse de 1805 a 1860, avans que de devenir en 1890, lo licèu Montgrand.
*La comuna de Brua e Auriac es tala coma es ara despuei l’union de Brua amb Auriac en 1840. Per nòta: leis noms de comunas acabats en –ac son pron rares en Occitània orientala. Notam doei comunas dins lo departament Var: Moissac e Belavista, e Cotinhac. Parierament dins leis Aups d’Auta Provença: Montanhac e Montpesat, Salinhac. E dins leis Aups Maritims: Montanhac luec sus la comuna de L’Escarèa en Palhons (senon relevam de nombrós noms en -ric: lo camp d’Americ, Baudaric, Mardaric... e d’autres en –òsc, -asc mas aquelei son pas de la mema origina).
_____
Referéncias:
http://www.brue-auriac.fr
http://www.culture.gouv.fr/paca/dossiers/protections/83/brue_auriac/pigeon.htm
http://fr.wikipedia.org/wiki/Brue-Auriac
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Originau e passionant !
E as un Ginhac pròchi Marselha perèu !
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari