Lo jaune palha que daissava gaire de plaça a las autras colors dins lo païsatge natural casamancés de genièr balhèt en qualques jorns lo monopòli a un verd tendre e reviscolant. La mudacion s’inicièt una nuèch per mièg mai. Las primièras gotas d’aiga celèsta pautriguèron lo sòl sec de Fuladu. Al dintre, plan escondut, l’acar roge e pelut s’amagava dempuèi bèl temps. Aprèp mai de sièis meses de secada, lo primièr vam d’umiditat venguèt tafurar l’aracnid. L’aiga maire penetrèt la tèrra bruna e cauda e faguèt nàisser a la superfícia una frairia de bestions de la borra roja: èran los filhs de la pluèja.
 
La lusor de lor mantèl pelós atirava l’agach. Trotinejavan entre los brots d’èrbas qu’espelissián. Se n’anèron tan lèu coma èran venguts: los filhs de la pluèja naisson amb las primièras precipitacions e tornan desaparéisser jos tèrra qualques jorns mai tard per ne tornar sortir sonque un an aprèp. Al nòrd de Senegal, a la frontièra amb Mauritània, l’acar efemèr es apelat capatel jiggoore, çò que vòl dire “pichon moro anonciaire de la soudadura”. Plan sovent, la primièra pluèja correspond a aquel moment dificil ont las resèrvas de cerealas son a s’acabar. Cada an, lo pichon moro sortís e, amb el, venon las culturas d’ivernadas e lo manca de ris e lo manca de milh menut.
 
Los païsans preparan los buòus, los ases o las cavalas. Aprèp una sason seca a landrejar entre las èrbas secas e a venir far plèti d’aiga per ensajar de subreviure a la calor infernala de Fuladuu, las bèstias van grandament ajudar los òmes a laurar las tèrras sablosas o argelosas qu’aculhiràn entre autres ris, milhs menuts e milhòcas. Un jo de fusta per ligar un parelh de buòus e son araire, un òme per endralhar l’aplech al darrièr, un gojat per menar las bèstias davant, e fai tirar lo temps d’una matinada! De la mitat de mai a la fin de junh, l’imprevisibilitat de las pluèjas ritma de manièra irregulara la vida del païsan. La tèrra laurada deu esperar una bona ramada per èsser semenada. Los pebròts recentament transplantats devon èsser asagats quand las pluèjas cauman mai de tres o quatre jorns. Lo païsan gacha atentivament lo cèl e sas nívols, escota lo vent que fa bolegar las fuèlhas e sentís l’aire comol d’una redoléncia umida e terrosa qu’anóncia l’arribada imminenta d’una pluèja de mai. Pluèja tropicala, intensa, cauda, que durarà pas que qualques oras.
 
Entre doas ramadas, me’n vau pels camins a l’encontre de buòus jonches e d’ases lauradors. Los filhs de la pluèja se son esconduts, las èrbas an crescut e d’autres insèctes son apareguts. Amb las primièras butadas de ris e de milh, las canilhas se multiplican e abausisson. Tota mena d’aracnids, de coleoptèrs e d’ortoptèrs se congostan d’un clima aigadós favorable a la vida.
 
Al mièg d’aquel immens tapís de verdura, mon còs immobil se libèra e mon esperit se daissa aisidament portar per las odors leugièras de las flors de mai e pels cants apasimaires dels aucèls crincats. I a gaireben sièis meses que descobrissiái aqueles endreches maravilhosament diferents de mon Roergue natal. Sièis meses que rescontravi aqueles vilatgeses al sorire embelinaire. Las primièras gotas de pluèja marcan tanben la fin de mon estagi en país pul. Lo temps dels “adieu-siatz” e dels “plan mercés per tot” es arribat… Pertot ont los poses s’emplisson tornarmai, los sorires an fach plaça als uèlhs moisses que se vuèjan de lors lagremas. Los mangos s’arrèstan de “manguejar” e ieu viri dins totes los vilatges per saludar un darrièr còp. Quin exercici dificil!
 
Aprèp una ultima tornada dins Kolda e una corta nuèch, pogèrem dins lo taxi brossa que nos menariá cap a Dakar a l’entorn de 7 oras del matin. Passèrem long del flume Casamança, per dessús lo flume Gàmbia, puèi a travèrs del desastrós bacin araquidièr per arribar a l’entorn de 18 oras a Dakar. Lo temps d’un dimenge per anar saludar una part de la familha del Baydi dins los barris periferics, e puèi venguèt l’ora de dire adieu,  lo còr plan sarrat, al Baydi e a mos novèls fraires senegaleses que m’acompanhèron a l’aeropòrt Léopold Sedar Senghor de la capitala. Me desrevelhèri en Belgica lo diluns de matin amb qualques 10 grases per arribar fin finala a miègjorn al país, en tèrra occitana, a Tolosa amb un polit solelh.
 
Vaquí çò que serà doncas mon darrièr article, un brave mercé a totes los qu’an participat al projècte e a totes los lectors. E cric e crac, lo viatge es acabat.