Eth Concors Literari de Mossen Condò ei possible gràcies ath trebalh desinteressat des mèstres dera Val d'Aran qu'encoratgen as mainatges a escríuer en les ajuden a elaborar es sòns articles. Eth Conselh Generau d'Aran encoratge a toti es professors a contunhar damb aguest prètzhèt important.

 
PRUMÈR ACTE: (Gesqui en scenari en manges de camisa, adreçant-me as mainatges)
 
Cada dia que sagi de liéger una estona. Ager liegí era istòria d’un mainatge que volie convertir-se en un telefon mobil, perque ath mobil toti li meten fòrça atencion, perque toti l’escoten, toti se plegen per guardar-lo, ... Ben molèst, eth mainatge dera istòria, creiguie  qu’es professors, es sòns pares e es adults en general dediquen mès temps ath mobil que non pas ada eth. Rara ei tanben era istòria mainatges que vòlen èster er aire, o un arbe, o un artista,  o un lop,... o era istòria d’aquera poma que volie èster ua estrelha. Obsessionada, era poma viuie trista penjada en arbe. Non pensaue ua auta causa qu’en lúder en cèu, en èster ua estèla que hesse lum,... Sense saber arren, un dia, ua mainada, agarrèc era poma la talhèc pera mitat entà minjar-se-la e laguens i trapèc ua estrelha.
Vosati no ètz ua estèla, ne ua poma, ne un mobil, ne er aire ... vosati, es joeni qu’ètz aciu, ètz mainatges aranesi qu’auetz era responsabilitat de formar-vos e molti de vosati, boni estudiants, en vòste procès, acompanhatz deth vòste professor auetz participat en aguesti concorsi literaris.
 
Malala Yusafzai ei ua mainada que neishec ena Val deth Swat, en Paquistan, e qu’eth mes que ven complirà 17 ans. Arà hè quate ans, quan n’auie tretze se hec famosa per escríuer proclames e propagandes contra eth regim deth sòn pòble que proibís as mainades d’anar entà estudi. Malala, tot e qu’ère fòrça joena, protestèc, escriuec a on podec e hec declaracions ena television. En octobre de 2012 entà evitar que seguisse parlant, li disparèren en cap e siguèc a mand de morir. Li costèc fòrça de recuperar-se e fin finau se guaric.
 
En lòc d’espantar-se Malala seguic parlant e denonciant era persecucion que patissen es mainades e sustot eth besonh qu’an de poder estudiar, eth besonh de formar-se.
Encara non hè un an, quan en complie 16, Malala podec adreçar-se en plenari dera ONU, ath mon sancer. Paquistan ei ena auta punta deth mon, mès aué en dia tot qu’ei globau e es problèmes de Malala son tanben es nòsti problèmes e per açò, des dera ONU, mos parlèc a toti. Didec:
“Sonque sò ua mainada entre moltes. Non parli per jo madeisha, se non per toti es qu’an arriscat es sues vides e an resultat herits entà auer dret ara educacion.  Eth dia que me disparèren ena tèsta pensèren qu’era bala me harie carar, mès s’equivoquèren. E era bala hec a créisher milèrs de votzes.  Aqueth dia moric era paur. Sò acíu entà parlar deth dret ara educacion de toti es mainatges. Es extremistes an paur des creions e des libres e deth poder dera veu des hemnes, e per açò les aucissen. Ei eth temps de parlar, d’expressar-se, agarrem es nòsti libres e boligrafs. Son es nòstes poderoses armes. Un mainatge, un professor e un libre pòden cambiar eth mon. Era educacion ei era soleta solucion.”
 
Repertisqui aguestes darrères paraules de Malala: “Un mainatge, un professor e un libre pòden cambiar eth mon. Era educacion ei era soleta solucion.”
 
Damb aguestes extraordinàries paraules Malala se convertic en simbèu d’esperança, de luta e de coratge. E a nosati mos transpòrte entath nòste convenciment der emplec dera nòsta literatura entà èster milhors, entà èster mès umans. Per açò escríuem. E, entà escríuer ben mos cau esforçar, escríuer ei un aprenentage e se convertís en ua arma, ua arma que servís entà gaudir, entà estimular, entà estimar, entà denonciar, entà comunicar,...
 
E ben! Ara vos è de deishar, non posqui seguir parlant solet damb vosati, e me cau èster protocolari.
 
 
DUSAU ACTE: (me lhèui dera cagira ena que sò seigut, me còrdi eth boton dera camisa, me meti era giqueta qu’ei penjada ena cagira e me’n vau entar enbon)
 
Magnific Sindic, magnifics conselhèrs, autoritats, professores e professors, mainatges e mainades..... Aué celebram un an mès era hèsta dera literatura e ac hèm ath cant dera hèsta nacionau aranesa, perque era  lengua e era literatura son er esperit deth hèt aranés .
 
Enguan hè 100 ans que moric Frederic Mistral. Viuec e moric en ua zòna fòrça distanta dera nòsta, a mès de 600 Km e dilhèu per açò non la identificam damb nosati. Mès, mos cau dide’c ben clarament: era lengua de Mistral e era nòsta lengua son era madeisha lengua. Sonque qu’auem recebut influéncies diuèrses, aprenentages diferents, e per açò semble que non son çò de madeish.
 
De Mistral, aué, en voi destacar tres causes: ei er escrivan mès important dera nòsta literatura, d’aquera que comencèc enes trobadors. A estat un gèni dera descripcion poetica. Ère tant bon que  siguec eth segon Prèmi Nobel de Literatura que concedic era Acadèmia Suedesa, tot e que l’auec de retardar un parelh d’ans, deuant deth planh deth Govèrn francés que ja en aqueth moment perseguie ara nòsta lengua. Era dusau causa importanta de Mistral ei qu’ère un revolucionari que volie cambiar eth mon e qu’ac aurie podut hèr s’auesse emplegat era plataforma politica des granes manifestacions que li toquèc víuer. Coma Malala, ère un escrivan que volie cambiar eth mon, qu’escriuie entà transformar era realitat, coma molti des que s’an  presentat entath Concors Literari de Mossen Condò e entar Aran de Literatura. E fin finau de Mistral me’n cau díder que siguec un gran lingüista, un des mès grani dera lengua occitana: Mistral recuelhec eth document mès important de paraules de tota Occitània que mos ajude a determinar quina ei era forma corrècta deth nòste vocabulari. Era sua grana òbra “Lou tresor dou felibritge” mos oriente en aqueres paraules que son viues en tota Occitània, e mos da indicacions sus aqueri mots que non son vius ena Val d’Aran, mès qu’en son ena rèsta deth territòri e que mos les cau emplegar quan n’auem de besonh.
 
Aué entà acompanhar-mos en aguest liurament de prèmis auem ua magnifica interpretacion de quauqui poèmes de Mirèia, era òbra mès coneishuda de  Mistral, aquera que li valec eth prèmi nobèl. Son interpretats per Eugènia Delgado, vesia de Gessa e estudianta de tresau de ESO en Institut d’Aran. Era n’a seleccionat es bocins e n’a hèt era adaptacion. Aué era serà un estèla, serà er aire e serà mès importanta qu’un telefon mobil. Ei fòrça ben acompanhada, ath piano, per Miquèl Angel Ademà, professor der Institut d’Aran e vesin d’ Unha. Era votz que presente ei era de Carla González. Gauditz d’aguest bouquet!
 
Mirèia ei era extraordinària istòria d’amor entre un praube pagés e ua rica fradina dera Camarga. Es gojats s’enamorèren, es pairs d’era non acceptèren er emparelhament. Era, desesperada, s’escapèc e ena hujuda moric. Ei ua tematica reproduida en moltes lengües, en totes. Era eufòria e era desgràcia, era alegria e era tristor s’i barregen continuament.
 
E mos cau destacar qu’en anniversari dera mòrt de Mistral ei er an qu’era Generalitat de Catalonha, d’acòrd damb eth Conselh Generau d’Aran, a creat era  Acadèmia dera nòsta lengua entà prestigi dera Val d’Aran e de tota Occitània, e tar ennautiment dera sua lengua.
 
Aguest Concors de Mossen Condò e Aran de Literatura ei eth moment centrau der an de valoracion dera nòsta manèra d’expressar-mos, eth de major consideracion dera creativitat ena nòsta lengua.
 
Cau seguir projectant aguesti concorsi, cau seguir dant valor ara creacion e cau seguir animant as nòsti joeni a qu’empleguen era lengua entara sua mès nauta expression.
 
E a vosati joeni, seguitz creant!  Creiguetz enes paraules de Malala: damb un libre e eth vòste professor, cambiaratz eth mon. Damb era literatura de qualitat, coma Mistral, ac transformaratz tot! E,...  jamès seratz un telefon mobil, mès dilhèu arribaratz a èster ua estèla e segur que seratz etèrns coma er aire.