Aquestes dias, quauques familhas manoshas que s’an installat las caravanas suu campus de l’Universitat de Pau. Que demori au quartièr de l’Universitat, mes n’èi pas guaire lo parat de passar davant, e com ne legi pas sovent la premsa locau, n’ac aurí pas sabut se ua comerçanta deu quartièr ne m’ac avè pas dit.
 
Aquera comerçanta qu’ei ua hemna meilèu charmanta, au mensh que la ne tròbi e que hèi de longas prosejadas dab era. Ne l’èi pas jamei sospieitada de racisme, e ne crei pas briga que’n sia... autament. Per exemple, un dia que parlàvam era e jo dab ua musulmana velada, e la conversacion qu’èra corau. Qu’ei meilèu, aquera hemna, de las qui ne s’ocupan pas de çò qui hèn los autes, n’ei pas de las qui critican lo monde adarron, tà tot dise’c qu’ei quauqu’un de “plan” segon los mens critèris...
 
Mes l’aute dia, que la vse tròbi sus la carrèra e d’aviada, e ja que n’avossi pas avut lo parat de parlar hèra dab era aquestes torns, que se vse’m hica a parlar d’aqueths bohèmis installats suu campus, e las autoritats que’us i an a deishar per’mor que i a ua lei especiau entad eths (n’ei pas exactament aquò), e qu’an l’aiga a gratis (que m’estonaré), e que’n profieitan entà’s lavar las autos e las caravanas, e qu’an autos de las bèras, e l’Estat que’us paga ua caravana nava tot an (que paga las caravanas l’Estat, aquò qu’ei vertat, mes ne’us ne paga pas ua tot an! Qu’ei absurde).
 
Ne s’a pas solament pensat, aquera hemna, que i a bohèmis rics, que las diferéncias sociaus existeishen dens los bohèmis tanben? Que crei que n’a pas solament comprés que’s deu agir de bohèmis evangelics en pelegrinatge, com n’i a tot estiu. Que l’ac digoi. Que’u digoi tanben que la lei obligava las comunas a obrir airaus d’arcuelh ditas “de gran passatge” entad aqueths bohèmis qui’s desplaçan a grans arramats, e que com ne n’i a pas a Pau, qu’ei en infraccion la comuna mei qu’aqueths bohèmis.
 
Que’m semblè que se’n trufava beròi. D’aulhors, que’m precisè que “sabè qu’èran estats victimas pendent la guèrra”, mes l’argument ne’u semblava pas valide per’mor que n’èran pas los sols. Que digoi que n’èran estats shens que pendent la guèrra, e que dejà Loís XIV enviava los bohèmis tà las galèras. Arren n’i hasó: de tan montada qui èra contra eth, ne m’entenó pas.
 
Aquera hemna, francament —qu’insisteishi— ne crei pas que sia briga racista autament, mes en aquera escadença, entaus bohèmis que s’amuishè racista.
 
Ne’m susprengó pas guaire. Que sèi despuish hèra que lo racisme entaus tsigans ei totaument “descomplexat”, com disen a l’òra d’ara. De l’ua part que i son los racistas, los qui ne tolèran pas arrés qui ne sian pas blancs e de cultura crestiana, e qui, per aquò, e disen suus tsigans causas de las qui ne’s permeterén pas de díser contra las autas minoritats victimas de la lor ira (e que va, a bèths còps, dinc aus “horns crematòris”... Si, qu’ac èi avut entenut); e de l’auta part que i son los qui ne son pas racistas autament, mes qui’n pòden estar entaus bohèmis.
 
Lo racisme antitsigan qu’ei considerat com normau, n’ei pas mau vist, e autanplan la premsa, los mèdias en generau, a bèths còps que’n hèn mustra.
 
Ne i a pas guaire, un senator qu’a prepausat de suprimir lo quadernet de circulacion qui los bohèmis nomades e son obligats d’aver e de har visar regularament, e que desira qu’ua caravana e sia considerada, deu punt de vista legau, com un domicili. Aqueth senator que deu estar hèra atjat, o en tot cas per ua o auta rason ne deu pas envisatjar de’s tornar presentar tà las prochenas eleccions senatoriaus...