Pendent un debat sus l’animalisme sus aqueste sit, un comentator que’ns acusè, a jo e aus autes non-violents de la horqueta, d’estar endoctrinats per ua “ideologia  Disney” qui’ns haré créder que totas las bèstias an ua conciéncia e ua pensada autanplan com los umans.
 
Ne responoi pas a l’epòca per’mor que’m semblè que n’avè pas tot a fèit tòrt lo tipe e que, a mensh de har ua responsa de las longassas, ne poderí pas convéncer gran monde qu’avèvam rason.
 
Aquiu donc ua responsa longassa (e enquèra incompleta):
 
Si las òbras qui contienen animaus parlan, de còps, vertaderament deus animaus, lo mei sovent l’animau n’i ei pas sonque ua metafòra de l’uman, un miralh drin torçut qui va perméter de hicar en scena problematicas pròpias a l’uman e en las desplaçant, de las esclairar d’ua lutz navèra. Las faulas de l’ancian temps que hèn aquò. E com las faulas, las òbras audiovisualas qui vam considerar que contienen ideas qui podem essajar de formular dab mots. Díser que los qui defenen las bèstias aderan a ua “ideologia Disney” n’ei donc pas completament pèc.
 
Mes que vau essajar de’vs muishar qu’ei sia caricaturau sia faus.
 
Per contra, entà aquò har, ne’m vau pas tornar pelar tota la filmografia de la firma. Donc si voletz hornir exemples dens los comentaris, ne’vs privetz pas. Jo que’m concentri uei sus dus films: Bambi e Lo Rei Lion.
 
 
Çò que “ditz” Disney sus las bèstias
 
Bambi, purmèr, qu’ei clarament un film anticaça. Que presenta un monde sauvatge de tota beutat, dessenhat e animat dab un suenh d’orfèbre e en efèit las bèstias que parlan e qu’an ua sensibilitat. Los òmis, per contraste, ne son pas muishats sonque com ua miaça au bonur e a la vita d’aqueras bèstias. Ne vedem pas sovent la loa cara e ne parlan pas. Los animaus qu’an donc mei de caracteristicas umanas (paraula, expressions qui podem compréner de tira) que los umans. Que cau notar tanben que los òmis son los sols predators presentats peu film. Lo gran gahùs, ne’u vedem pas jamei a caçar. Lheu ei vegetarian mes n’ei pas explicitat tanpòc.
 
Lo Rei Lion que presenta ua auta vision de la “natura sauvatja”: aquiu l’eròi qu’ei un predator, lo lion Simbà, hilh deu rei deus lions Mofassà. Que’u seguim de la soa naishença au moment on vad rei e pair au son torn.
 
Si Bambi ne parla pas briga de predacion, sonque peus òmis, Simbà que demanda a un moment dat au son pair si an ua justificacion morala entà tuar las gasèlas e las antilòpas per las minjar. Mofassà, lavetz, que pren ua votz baisha de sabi new age e que’u hè “Escota, petit, qu’ei atau hèit: las gasèlas que minjan èrba, nosauts que minjam gasèlas e quand siam morts, las caronhas qui vaderam que haràn bon engrèish entà l’èrba e la bocla qu’ei boclada... Enfin lo cicle etèrne de la vita, meilèu...¹”
 
Ne sèi pas çò qui’n pensatz mes entà jo, dens aquestes dus films “Disney” que i a dejà duas ideologias distintas:
 
L’ideologia Bambi (o bambisme) que ditz que los umans son maishants per’mor que tuan las bèstias qui son totas bonas e qui ne’s tuan pas entre eras. Que la poderem resumir per l’eslogan “Four legs good, two legs bad” qui cridan los animaus animalistas dens lo roman d’Orwell . D’acòrd, que va dens lo noste sens... Mes qu’ei talament maniquean e irrealista que nat vegan no’s pòt pas díser “a tendéncia bambista”...


 
Adara resumim l’ideologia Lo Rei Lion (tanben mentavuda regileonisme): “Que siatz preda o predator, dominant o dominat, colon o colonisat, praube o riche, mascle violent o femèla violada, que’vs cau acceptar la vòsta plaça dens lo cicle etèrne deu cosmòs e pausar un jolh a tèrra davant lo qui se’vs cracarà un dia. La dominacion, lo mau, lo ben, que son concèpts qui cau interrogar e relativisar, de tot biais...” … Bon d’acòrd ne s’apèra pas un resumit aquò: que l’èi meilèu alarguida en l’aplicant a la societat umana tanben.
 
Rai... Hètz çò qui volhatz, mes si “ideologia Disney” e i a, jo ne prenerèi pas la carta au lor partit!
 
 
Çò que “ditz” lo son concurent japonés Osamu Tezuka
 
Que’s sap que los estudiòs Disney son copiaires de purmèras.
 
Entau Rei Lion que s’inspirèn hòrt d’un mangà d’Osamu Tezuka mentavut Jungle Taitei (Le Roi Léo en francés)
 
Ua seria² qui conta las aventuras variadas e fantasticas d’un lionet qui va pèrder lo son pair lo rei deus lions (com Simbà) e la soa mair, conéisher l’exilh (com Simbà) e i encontrar monde interessants e “diferents” (com Simbà) abans de reconquistar la soa plaça de rei de la jungla (com Simbà³).
 
Arribat aquiu, en çò de Disney qu’ei lo generic de fin. En çò de Tezuka, que n’èm au debut de la seria! Un còp rei, Leò que va aviar refòrmas politicas riscadas e ambiciosas entà bastir dens la soa jungla ua societat on cadun a un dret egau a la vita e au respècte!
 
Ua de las purmèras e de las mei granas decision qui prenerà qu’ei que los herums deisharàn de caçar erbivòrs e minjaràn … insèctes⁴. Pendent quauques episòdis, lions e leopards que minjaràn donc sautarèlas e grits e que vaderàn amics dab las gasèlas e los papagais.
 
Dinc a ua crisi politicò-alimentària on l’oncle maishant de Leò hè tastar aus petits carnivòrs un tròç de gasèla. Com i a avut uas elipsis narrativas qu’an pravat shens jamei ne minjar e solide... Que’us agrada!!!
 
Alavetz lo lion maishant qu’essaja de’us apréner a caçar los lors amics erbivòrs, Leò que’us ne vòu empaishar e qu’ei un cientific uman deus sons amics que resolverà la crisi en inventant “carn vegetala”.
 
E la seria que contunharà dab autes motors narratius.
 
Si podem imaginar que Simbà vaderà un monarc absolut qui caçarà las ienas mauhasècas, estremarà los sons rivaus dens tutas pudentas e sosmeterà totas las lionas au son voler com papà⁵, Leò qu’ei un monarc mei sovent moralisator qu’autoritari e quasi libertari. Aquesta contradiccion sus patas ne deisharà pas d’anar au patac per deféner los mei frèbes e la soa concepcion de l’equitat pendent 78 episòdis de 22 minutas qui n’èi pas tots vists.
 
Si deví resumir l’ideologia d’aquesta seria (que la poderem mentàver regileonisme tezukian o jungletaitisme) en ua frasa que prenerí aqueste extrèit deu generic francés:
   
N’èi pas gran causa a hornir a aquò. Si Leò se presenta a las eleccions dens un futur estat occitan independent, lheu e votarèi per eth (si n’i a pas de candidat Bastir).
 
 
Duas causas tà concludir
 
Si las ideas contienudas dens los dessenhs animats Disney (manca Bambí) son generaument pro luenh de l’animalisme e si l’animau qui parla i ei emplegat meilèu com ua metafòra de l’uman, balhar aus petits e aus grans ua ocasion de s’identificar a bèstias e de las considerar com èsters meravilhós, animats de las loas motivacions pròpias e sensibles que’m sembla ua bona causa: si, per aquste biais, an podut har préner conciéncia a quauques uns que las bèstias de la realitat son tanben èsters meravilhós, animats de las loas motivacions pròpias e sensibles, aquesta mitologia qu’aurà hèit avançar las a la soa manièra dens un sens qui’m pareish bon.


 
… E qu’aurà dilheu combatut ua auta mitologia plan mei nociva: la qui nèga que l’animau aja ua sensibilitat e motivacions entà estar au monde autas que de’s har tuar e minjar per l’uman, la qui reduseish l’animau a un objècte. Aquesta segonda mitologia ne passa pas peus dessenhs animats mes meilèu per las publicitats deus restaurants, deus supermercats e mei que mei que passa peu silenci a l’entorn de las bèstias minjadas, de la loa vita e de la loa mort, per l’espudiment deus tuadèrs hòra de las vilas, etc.
 
Entre aqueras duas mitologias qui, sovent, coexistan dens l’inconcient deus umans, que i a la realitat qui vivem tots, umans o non, e qui ne correspon pas ni a l’ua ni a l’auta.
 
 
 
 
 
_____
1. Si’vs pausatz la question, non, n’èi pas tornat espiar lo film abans d’escríver la cronica. Que’u vedoi amntuns còps entre 10 e 30 ans e qu’ei un film hèra bon mes ger ser qu’aví enveja d’espiar Ercules de Luiggi Cozzi a la plaça... Qu’ac ditz atau, non?
 
2. Ne’vs parlarèi pas de la BD qui n’èi pas lejuda mes deu dessenh animat
 
3. Entà ua lista longa e quasi exhaustiva deus empronts deu rei lion au rei Leò, que podetz léger l’article de la wikipedia francesa sus l’animat. Qu’ei plan amusant e que’n ditz long sus la mauonestat e l’esperit colonialista deus estudiòs Disney.
 
4. Non, los insèctes ne parlan pas dens Jungle Taitei
 
5. Le Roi Lion 2 qu’ei un film tant maishant qu’après lo purmèr quart d’òra que’m digoi que’u valè miélher desbrombar entà continuar de s’imaginar la seguida de l’istòria com volem.