En defòra de la propaganda oficiala, nombroses son los ciutadans que sabon que la Republica (un regim que lo poder i es partejat) es pas forçadament una democracia e la democracia pas forçadament una Republica. Se la democracia, segon la definicion usuala, es un regim que lo pòble i exercís la sobeiranetat, vesem plan que lo centralisme, lo dirigisme, lo corporatisme, l’acumulacion de las foncions, la corrupcion, sens doblidar l’individualisme e lo creis de la pauretat, son d’empaches serioses per sa practica.
 
Dos autors, François de Bernard (que mena a Tornafuèlha parladissas de naut nivèl) e Hervé Kempf an escrich, lo primièr en 1998, lo segond en 2013, cadun un assag[1] que denóncia la limpada de la Republica francesa que se vòl democratica, cap a un sistèma oligarquic que ditz pas son nom, es de dire un regim politic entre las mans de qualques unes o de qualquas familhas potentas.
 
Per los autors, la V Republica, installada en 1958, amb son centralisme e son autoritarisme, sa referéncia a un òme providencial, sembla d’èstre arribada al cap de sas contradiccions, “au bout d’un processus de désintégration” coma ò escriu François de Bernard. Cal pas oblidar l’article 16 de la Constitucion que balha al President de poders absoluts nimai aquel article 49 que balha al govèrn la possibilitat de passar fòra la votacion de l’Assemblada nacionala. Segon l’article 8 “la forme républicaine du gouvernement ne peut faire l’objet d’une révision”. Blocatge. Cesare Martinetti evòca aquí “le caractère sacré de la monarchie républicaine inspirée par de Gaulle” (La Stampa, 2/07/14) Se parla praquò, dempuèi une quarantenada d’annadas, de cambiar de Republica, mas los diferents govèrns d’esquerra se son plegats al mòtle, mentre que s’agusan las contradiccions.
 
La democracia demòra un principi general que se pren pas la pena de definir nimai  d’explicitar, deplòra F. de Bernard. Se parla mai en França de sobeiranetat nacionala que non pas de democracia. Pòt èsser una carrièra bòrnha. Nos trapam doncas dins una oligarquia de fach: un pichon nombre de personas se partejan lo poder economic, politic e mediatic, e cadun se’n pòt aisidament mainar. L’oligarquia manten los privilègis d’una minoritat al mesprètz de las urgéncias socialas, ecologicas e culturalas. Cal sègre las atribucions de la “Légion d’honneur” o autras medalhas del meriti per comprene la natura oligarquica de la nòstra societat. Las doas valors fondamentalas de referéncia son la moneda e lo famós “mercat”. Emai lo partenariat public-privat lausat d’aicí-d’ailà se pòt acomparar a una predacion del ben public! Hervé Kempf evòca “la nature incestueuse des liens entre l’élite politique et les plus grandes fortunes”.
 
Atal s’alarga lo valat entre aquela classa de potents e los ciutadans atomizats. Sem dins una democracia de semblança ont la mitat dels ciutadans s’abstenon de votar. Los medias asseguran la vacuitat morala. La seria televisuala “Plus belle la vie” es pron ensenharèla. Marselha i es un decòr ont vivon de monde aparisenquits confrontats a una insecuritat cronica: omicidis e dramas permanents noirisson la ficcion. Mas s’i parla pas de la realitat complexa de la societat marselhesa, de las tematicas socialas (caumatge, pauretat) encara mens linguisticas o culturalas.
 
Lo problèma grèu es que l’oligarquia mena sovent dins l’Istòria a la tirania. La pujada del Front Nacional s’inscriu mannat dins aquel contèxte. I retrobam caricaturalament lo sistèma olgarquic entre las mans d’una sola familha: paire, concubina, filha, gendres e mai neboda: lo nepotisme (una paraula que ven de nebot) es de dire un regim autoritari que repartís los privilègis entre los seus, sembla de convenir a una bona part dels ciutadans franceses! Aquí se cal remembrar que la gaireben totaltat dels fonccionaris republicans son passats a Vichy davant de tornar a la Republica.