Aquesta dimenjada que ven se debanarà la 27a Pujada al Pòrt de Salau. Coma cada an pel primièr dimenge d’agost, lo CAOC e l’associacion ASPIC nos convidan a festejar l’istorica e —ne soi segur, malgrat tot...— eternala amistat occitanocatalana. 
 
Salau non es un lòc qué que siá per catalans e occitans. Salau es un simbòl. Una istòria endormida que cal desvelhar e desvelar. Un testimòni perenne e incorruptible. Un tresaur amagat. 
 
Uèi sabèm que foguèt un endreit capital per la comunicacions entre Catalonha e Occitània abans de l’actuala èra modèrna d’internet, avions e peatges. Per aquí i son passats un fum de personas, de merças e d’animals. Coma exemple, podèm citar los escambis comercials que se menèron a tèrme al long del sègle XIX. Aqueles escambis nos permeton de documentar lo pas pel Pòrt de Salau de milièrs de personas e de centenats de tonas de merças per an. 
 
Los escambis —tant los legals coma los illegals— entre los dos costats, provocavan qu’als mercats e fièras de Sèish s’i podiá trobar de produits catalans coma la sal, l’òli d’oliva e la lana. A l’encòp, los catalans compravan d’animals pel trabalh agricòl, de bestial per la ramaderia, de cereals o de vi de Lengadòc. 
 
En mai dels escambis comercials, al sègle XIX tanben i aguèt un intens passatge de professionals dels dos costats dels Pirenèus. La pression demografica sus la zòna del Naut Salat faguèt que mantuns dels sieus abitants se n’anèssen a l’autre costat per trabalhar de çò que uèi ne podriam sonar “intermitents agricòls” –desencusatz la galejada! Se sap, per exemple, que mai de 10 000 occitans passèron pel Pòrt a l’entorn de 1850 per trobar un emplec en Catalonha. N’i a que defendon qu’aquela migracion temporala propicièt l’aparicion de nòus mestièrs coma los famoses orsalhièrs.
 
Cossí que siá, çò qu’es evident es que per amor d’aquela prigonda activitat transfrontalièra, e per amor de la recurrenta volontat dels estats espanhòl e francés de metre lo nas dins pertot, se decidiguèt d’installar de contraròtles fronterièrs als dos costats. A Salau i aviá una doana, mas a Alós d’Isil n’i aviá una autra. Qualques donadas interessantas: la doana de Salau enregistrèt lo passatge de 160 tonas de merças en 1859. E en 1880 enregistrèt lo passatge de gaireben 30 000 personas. L’anecdòta arriba l’agost de 1916, quand pel Pòrt i passèt Albèrt de Mónegue. N’avèm lo registre a Salau, abans que passèsse cap a Palhars. E sabèm que s’alberguèt en cò d’Ignàsia d’Isil, ja del costat catalan.    
 
Amb l’arribada de las rotas, las autorrotas, los avions e los tunèls, lo Pòrt de Salau perdèt l’importància qu’aviá en tant que via de comunicacion principala, mas pendent la primièra mitat del sègle XX conservèt encara lo caractèr de passatge transfrontalièr d’escapament politic e economic pendent la guèrra civila espanhòla e las guèrras europèas.  
 
La Pujada al Pòrt de Salau, donc, a l’esperit de voler remembrar aquelas comunicacions millenàrias occitanocatalanas. Dimenge de bon matin, occitans e catalans se rescontraràn en naut del Pòrt que, a travèrs Coseran e Palhars, amassa la nòstra nacion e recordaràn que sèm estats tostemps la meteissa civilizacion, tostemps en ligam, quitament quand los mejans de comunicacion èran fòrça mai precaris que uèi, quitament se los estats qu’oprimisson la nòstra cultura o vòlon escafar uèi. 
 
Es vertat qu’après 27 ans la Pujada es venguda ja una tradicion. Totun, aqueste còp s’i apond una particularitat notabla: ongan la Pujada tanben s’organizarà en collaboracion amb l’Assemblea Nacional Catalana, es a dire, la macroassociacion que recampa tot lo mitan independentista de la societat civila catalana. Es per aquò que lo ser abans de la pujada, dissabte, s’organizarà un polit debat a Esterri d’Àneu qu’a coma títol “Assemblatge d’Occitània en una Catalonha independenta”. Al debat i participaràn, entre d’autres, de representants dels quatre partits catalans en favor del referendum (CiU, ERC, ICV e CUP), aital coma de representants de l’ANC, d’Òmnium, del CAOC e d’elegits d’Occitània. 
 
Alavetz, nos trapam a Salau o qué?