Opinion
How wolves change rivers: un efèit parpalhon
Avèvi una idèia prampó particulièra sus la reïntroduccion de lops (dens les Pirenèias per exemple): me pensèvi que ‘quò’ra una pègaria, que revenèva a tornar destorbar un equilibre que s’èra pauc a pauc bastit en l’absença dau lop. Mès un parçonèir m’hasut conéisher una videò redde bien hèita, intitulada How wolves change rivers, que mòcha que ‘quò’s briga antau, dau mens dens lo parc nacionau de Yellowstone (Estats-Units). Vachiu çò que s’i passa:
En 1995, daus lops esturen reïntroduïts a Yellowstone après 70 ans d’absença. L’efectiu de cèrves anèva lavetz en aumentant, pusque n’avèvan gaire de predators, e aquò avèva menhat a una disparicion de la vegetacion, brostada tot empenada.
Tanlèu los lops arribats, mème chic nombrós, comencèren per tuar quauques cèrves... mès aquò’ra sonqu’anecdotic! En efèit, lo sanjament lo pus prihont concernèt sustot lo comportament daus cèrves: aqueths se botèren ad evitar les zònas dau parc nacionau ont podèvan s’hèser gahar per los lops, coma les bariscombas. Còp sec, dens ‘questes lòcs, la vegetacion se revispolèt, se probanhèt; la hautor de certèns aubres quintuplèt en sheis ans; les baishadas desnudadas se caperèren de briules e de sauceringas.
Vos dóbtatz bien qu’aqueths aubres atirèren los barbòts e los ausèths... mès tanben los castòrs, au segur, que son dits “ingeniors” (espècia modificant l’estructura de l’ecosistèma). Lurs barratges creèren de novèras nishas ecologicas qu’atirèren, dirèctament o indirèctament d’autas espècias: lotras, rats d’aiga, guits, peishs, reptiles, anfibians...
Los lops tuèren tanben de coiòtes, çò qu’hasut créisher les populacions de ratas e de lapins. Prau còp, los auts predators d’aquestes rogaires se desvelopèren: haucassas, belètas, renards, taishs... Los caronhèirs tanben, coma agraulas e èglas. Los ors tanben s’apasturèren demb les caronhas, çò que los hit prosperar, d’autant mèi que los aubres fruitèirs hasèvan lavetz abonde.
Mès lo mèi interessant es que los lops sangèren lo fonccionament de les ribèiras. Graça a les rigadas daus aubres, les ribas s’èran estabilisadas e les ribèiras hasèvan mens de biscoetas. Les canaus s’estreciren, de lagüas se formèren, en diversificant encara la biocenòsa.
Tot aquò’s çò qu’apèran una cascada trofica a granda escala (un nom bien sabent per un tipe d’”efèit parpalhon”): un processús ecologic que comença au capit d’una cadena alimentària (o puslèu d’un hilat trofic) e que se repercuta dinc en bas. Mès, mèi qu’aquò, se repercutèt dinc au quite biotòpe (la partida non-viventa de l’ecosistèma).
Los lops, per tant qu’estant pauc nombrós, transformèren tot un ecosistèma dinc a sa topografia!
En 1995, daus lops esturen reïntroduïts a Yellowstone après 70 ans d’absença. L’efectiu de cèrves anèva lavetz en aumentant, pusque n’avèvan gaire de predators, e aquò avèva menhat a una disparicion de la vegetacion, brostada tot empenada.
Tanlèu los lops arribats, mème chic nombrós, comencèren per tuar quauques cèrves... mès aquò’ra sonqu’anecdotic! En efèit, lo sanjament lo pus prihont concernèt sustot lo comportament daus cèrves: aqueths se botèren ad evitar les zònas dau parc nacionau ont podèvan s’hèser gahar per los lops, coma les bariscombas. Còp sec, dens ‘questes lòcs, la vegetacion se revispolèt, se probanhèt; la hautor de certèns aubres quintuplèt en sheis ans; les baishadas desnudadas se caperèren de briules e de sauceringas.
Vos dóbtatz bien qu’aqueths aubres atirèren los barbòts e los ausèths... mès tanben los castòrs, au segur, que son dits “ingeniors” (espècia modificant l’estructura de l’ecosistèma). Lurs barratges creèren de novèras nishas ecologicas qu’atirèren, dirèctament o indirèctament d’autas espècias: lotras, rats d’aiga, guits, peishs, reptiles, anfibians...
Los lops tuèren tanben de coiòtes, çò qu’hasut créisher les populacions de ratas e de lapins. Prau còp, los auts predators d’aquestes rogaires se desvelopèren: haucassas, belètas, renards, taishs... Los caronhèirs tanben, coma agraulas e èglas. Los ors tanben s’apasturèren demb les caronhas, çò que los hit prosperar, d’autant mèi que los aubres fruitèirs hasèvan lavetz abonde.
Mès lo mèi interessant es que los lops sangèren lo fonccionament de les ribèiras. Graça a les rigadas daus aubres, les ribas s’èran estabilisadas e les ribèiras hasèvan mens de biscoetas. Les canaus s’estreciren, de lagüas se formèren, en diversificant encara la biocenòsa.
Tot aquò’s çò qu’apèran una cascada trofica a granda escala (un nom bien sabent per un tipe d’”efèit parpalhon”): un processús ecologic que comença au capit d’una cadena alimentària (o puslèu d’un hilat trofic) e que se repercuta dinc en bas. Mès, mèi qu’aquò, se repercutèt dinc au quite biotòpe (la partida non-viventa de l’ecosistèma).
Los lops, per tant qu’estant pauc nombrós, transformèren tot un ecosistèma dinc a sa topografia!
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Ten, a prepaus dau lop, de sa recolonizacion e de sa gestion, vos mete lo liam vers mon article de l'an passat : http://opinion.jornalet.com/maime-caillon/blog/475/ai-vist-lo-lop
#8 Òc-ben, l’ahar qu’ei deus complicats. Qu’èi vist un documentari suus lops e lo ben qui an hèit a l’ecosistèma de Yellowstone, ne sèi pas s'èra lo qui mentau lo Gabrièu.
Que cau totun senhalar que l’abitat e lo pòblament acerà ne son pas comparables dab los deus Pirenèus. Non i a pas lo medish pastoralisme, per començar.
Quins esfòrçs e concessions e deurén har lo monde noste entà coabitar dab lo lop ? En un mitan rurau fòrça poblat, aqueste que poiré estar temptat de visitar las lordèras o los poralhèrs, meilèu que de caçar. Per crentiu que sii lo herum, los encontres que serén inevitables, e pas eishenges de risques.
Los canadians que conéishen aquera situacion dab l’ors néguer. De temps en quan, be i a ua persona de tuada. Qu’accèptan de víver dab lo risc e ne vòlen pas eradicar l’ors per aquò.
Mes a noste, au purmèr atac contre un joggaire isolat o péger, un nèn esbarrit, d’ací estant qu’enteni dejà lo vira e pica…
Que disi tot aquò en estant deus qui favoreishen lo lop e l’ors ; mes que cau estar conscient que la lor preséncia e’ns costaré (/costarà) fòrças adaptacions ed estrategias de proteccion deu monde e deu mairam : qu’existeishen, ja, mes nada n’abastan au risque zèro.
I son paradas las mentalitats ? Que’n dobti hòrt.
Qu'es verai que la question de la reintroduccion d'una especia es totjorn complexa. Pertant, per çò dau lop, me sembla qu'es pas una reintroduccion mas una recolonizacion, non ? Qu'es l'orsa que reintrodusem dins los Pirineus.
#6- E ben ! vos benastrugui per vòstre umorisme.
Plan cordialament.
#5 Non v's'èi pas condemnat, qu'èi essajat de har humour. N'ei pas parièr.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari