Opinion
L’-e de sosten: dire la realitat (IV)
L’arbitrari del francés escrich e lo ròtle perturbant del francés d’Occitània
Robèrt Lafont, dins las discussions del CLO, portèt una analisi fondamentala dins un document de trabalh inedit (que caldrà editar un jorn). Ne fornissi aicí, en substància, qualques resultats.
En francés estandard, dins la pronóncia de l’Illa de França, una ‑e finala escricha se pronóncia pas abitualament. Çò que sol compta en fonetica francesa, es de saber se prononciatz la consonanta vèrs la fin de mot. L’addicion o non de la ‑e escricha après la consonanta es arbitrària en francés.
Per exemple, en francés estandard de l’Illa de França:
A l’entorn de 1500, lo francés s’es impausat en Occitània, d’en primièr coma lenga escricha, puèi progressivament coma lenga parlada dins l’elèit social. I aviá pas encara de mèdias audiovisuals modèrnes per far conéisser la fonetica francesa exacta a las aurelhas occitanas. Lo francés parlat d’Occitània (dich “francés meridional”) s’apreniá e se legissiá segon lo modèl del francés escrich e èra influenciat, donc, per la preséncia o l’abséncia d’una ‑e escricha. Per aquela rason, la ‑e finala escricha se pronóncia [ə] en francés d’Occitània. E es una pronóncia artificiala.
Per exemple, en francés d’Occitània:
— ridicule, phénomène, dialogue, toponyme, politique,amb una ‑e escricha, se pronóncian [ʀidikylə, fenomɛnə, djalɔgə, toponimə, politikə].
Segon la sociolingüistica, vivèm dins un esquèma tipic de diglossia (o de subordinacion) amb la ierarquia seguenta:
Per consequent, cada còp que lo francés estandard escriu una ‑e finala, lo francés d’Occitània pronóncia un son [ə] final artificial, e l’occitan popular imita lo francés d’Occitània en articulant a l’oral una ‑e de sosten.
(Los ponches de suspension —...— indican que d’autras pronóncias regionalas son possiblas.)
Se lo mot interim [inteˈrin] es acceptable en occitan, toponim [tupuˈnin] es tanben acceptable. Se lo mot tagalòg [taɣaˈlɔk] es acceptable en occitan, dialòg [djaˈlɔk] es tanben acceptable.
Aquò pròva que l’extension massissa l’‑e de sosten, en occitan parlat, es un alinhament servil sus lo modèl del francés escrich. Es una marca de somission umilianta. Indica la desparicion d’un usatge autonòm de l’occitan.
Invèrsament, la restauracion de las formas sens ‑e representa l’usatge emancipat de l’occitan.
Los que respèctan lo grand mèstre Robèrt Lafont deurián meditar aquesta leiçon que nos a daissada.
Robèrt Lafont, dins las discussions del CLO, portèt una analisi fondamentala dins un document de trabalh inedit (que caldrà editar un jorn). Ne fornissi aicí, en substància, qualques resultats.
En francés estandard, dins la pronóncia de l’Illa de França, una ‑e finala escricha se pronóncia pas abitualament. Çò que sol compta en fonetica francesa, es de saber se prononciatz la consonanta vèrs la fin de mot. L’addicion o non de la ‑e escricha après la consonanta es arbitrària en francés.
Per exemple, en francés estandard de l’Illa de França:
— calcul, pollen, tagalog, intérim, pronostic, sens ‑e escricha, se pronóncian [kalkyl, pɔlɛn, tagalɔg, ɛ̃teʀim, pʀɔnɔstik].
— ridicule, phénomène, dialogue, toponyme, politique, amb una ‑e escricha, se pronóncian [ʀidikyl, fenɔmɛn, djalɔg, tɔpɔnim, pɔlitik].
— ridicule, phénomène, dialogue, toponyme, politique, amb una ‑e escricha, se pronóncian [ʀidikyl, fenɔmɛn, djalɔg, tɔpɔnim, pɔlitik].
A l’entorn de 1500, lo francés s’es impausat en Occitània, d’en primièr coma lenga escricha, puèi progressivament coma lenga parlada dins l’elèit social. I aviá pas encara de mèdias audiovisuals modèrnes per far conéisser la fonetica francesa exacta a las aurelhas occitanas. Lo francés parlat d’Occitània (dich “francés meridional”) s’apreniá e se legissiá segon lo modèl del francés escrich e èra influenciat, donc, per la preséncia o l’abséncia d’una ‑e escricha. Per aquela rason, la ‑e finala escricha se pronóncia [ə] en francés d’Occitània. E es una pronóncia artificiala.
Per exemple, en francés d’Occitània:
— calcul, pollen, tagalog, intérim, pronostic, sens ‑e escricha, se pronóncian [kalkyl, polɛŋ, tagalɔg, ɛ̃nteʀim, pʀonɔstik].
— ridicule, phénomène, dialogue, toponyme, politique,amb una ‑e escricha, se pronóncian [ʀidikylə, fenomɛnə, djalɔgə, toponimə, politikə].
Segon la sociolingüistica, vivèm dins un esquèma tipic de diglossia (o de subordinacion) amb la ierarquia seguenta:
1º Lo francés d’Occitània a servit longtemps de lenga dominanta en Occitània: es la varietat nauta o lenga A (ara aquel ròtle passa al francés estandard de l’Illa de França, “sens accent”, que penètra en Occitània).
2º L’occitan es la lenga subordenada: es acantonat dins lo ròtle de la varietat bassa o lenga B.
2º L’occitan es la lenga subordenada: es acantonat dins lo ròtle de la varietat bassa o lenga B.
Per consequent, cada còp que lo francés estandard escriu una ‑e finala, lo francés d’Occitània pronóncia un son [ə] final artificial, e l’occitan popular imita lo francés d’Occitània en articulant a l’oral una ‑e de sosten.
Francés estandard de l’Illa de França | => Francés d’Occitània (condicionat per l’escritura) | => Occitan francizat | Occitan normatiu (restaurat) |
| calcul pollen tagalog intérim pronostic [kalkyl] [pɔlɛn] [tagalɔg] [ɛ̃teʀim] [pʀɔnɔstik] | calcul pollen tagalog intérim pronostic [kalkyl] [polɛŋ] [tagalɔg] [ɛ̃nteʀim] [pʀonɔstik] | — | calcul pollèn tagalòg interim pronostic [kalˈkyl]... [pulˈlɛn]... [taɣaˈlɔk]... [inteˈrin]... [prunusˈtik]... |
| ridicule phénomène dialogue toponyme politique [ʀidikyl] [fenɔmɛn] [djalɔg] [tɔpɔnim] [pɔlitik] | ridicule phénomène dialogue toponyme politique [ʀidikylə] [fenomɛnə] [djalɔgə] [toponimə] [politikə] | ridicule* fenomène* dialògue* toponime* politique* [rriðiˈkyle*]... [fenuˈmɛne*]... [djaˈlɔɣe*]... [tupuˈnime*]... [puliˈtike*]... | ridicul fenomèn dialòg toponim politic [rriðiˈkyl]... [fenuˈmɛn]... [djaˈlɔk]... [tupuˈnin]... [puliˈtik]... |
(Los ponches de suspension —...— indican que d’autras pronóncias regionalas son possiblas.)
Se lo mot interim [inteˈrin] es acceptable en occitan, toponim [tupuˈnin] es tanben acceptable. Se lo mot tagalòg [taɣaˈlɔk] es acceptable en occitan, dialòg [djaˈlɔk] es tanben acceptable.
Aquò pròva que l’extension massissa l’‑e de sosten, en occitan parlat, es un alinhament servil sus lo modèl del francés escrich. Es una marca de somission umilianta. Indica la desparicion d’un usatge autonòm de l’occitan.
Invèrsament, la restauracion de las formas sens ‑e representa l’usatge emancipat de l’occitan.
Los que respèctan lo grand mèstre Robèrt Lafont deurián meditar aquesta leiçon que nos a daissada.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Lo mercé es reciprò..., de reciprocitat. Ma devisa : Mai ne sabi, mens ne sabi.
#35 Car Cristian Forment, mercé, l'invitacion es recipròca. Me farai un plaser de vos presentar tanben, dins lei parçans que vesiti, lei païsans e locutors primaris que coneissi. E vos mostrarai tanben, a l'escasença, quauquei situacions amb de locutors primaris en Aran e dins lei Valadas, ont s'utiliza pas gaire l'-e de sosten. E veiretz... Aprendretz de causas...
Car Domergue Sumien, vos convidi a partejar un repais dominical a l'ostal (preni pas en carga lo còst de l'essenci, o disi ), puéi d'aguer frequentat "nòstres" païsans del mercat. D'alhors, vos vagarà de lor i dire la pichona consideracion qu'avètz per l'usatge de la lenga que nos (els e jo )servirà de biais per comunicar.
Milhoras salutacions.
Bon anem, Domergue, te vòle pas mau, tu zo sabes ben. Sei preste a t'auvir, d'alhors, l'i a ben de las besunhas que sei d'acòrd coma te de segur ;-)
#32 M'as pas plan legit e me fas dire de las chausas que dise pas. E tenes pas compte daus elements qu'ai expausats. Maitot, la fonologia fonciona pas exactament coma tu o presentas. De totas quelas besonhas, ne tornarem parlar dins Jornalet... per te far plaser ;)
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari