Opinion
OGM dab plaser!
Passèri dens l’estiu una jornada de rescontre pedagogica professionau dab joens regents e regentas d’Aquitània. Cadun portava sos espers, son vam, sa valença e son enveja de víver generosa per lor navèth mestièr: en-se-nhar!
Nat problema per aquò: la formacion qu’a format, la formacion qu’a ensenhat, la formacion qu’a “formatat”! Qu’an tots lo diplòma que fau e los vaquí parats per lor navèth avenidor. Mès, quan ès un regent bilingua, te fau, de mei, har passar la lenga nòsta. M’apercevoi que los joens professors d’occitan de Gironda ne parlavan pas sonque en bearnés e ensenhavan en bearnés. Pausèri lavetz la question de la causida dialectau deu gascon dens l’ensanhament bilingüe: silenci e evidença! N’i a pas sonqu’un parlar gascon: lo bearnés, de la punta deu Medòc a la plana de Bedós!
Perseguèri mon idèia per ensajar de compréner: la produccion pedagogica suu territòri aquitan gascon ne perpausa pas sonque libes, gramatica e lexics en bearnés! Quan ensenham en Gironda, aquò ne passa pas auprès deus parents e de las familhas.
Perqué aquesta causida lingüistica que rauba aus autes parçans gascons lo dreit a la diferencia? Perqué una uniformizacion arbitrària? Perqué, sols, los bearnés decidèren que lor parlar especific sii la nòrma gascona? Perqué impausa, fin finala shens ic díser vertadèirament, aus vasadés, aus medoquins, una lenga escriuta on se reconeishen pas? Perqué lo centre pedagogic occitan (CAPOC) pagat per la Region Aquitània es replegat en Bearn e n’a pas una tòca regionau dab professors aquitans per pensar los libes escolars?
Tant de “perqué” e de desenlusida me hèn pensar que l’uniformizacion de la lenga tant cridada —un occitan per tots— passa per la volontat d’una minoritat. Vertat que dens las annadas 90, dens lo Bearn, i avè urgença de documents pedagogics per las Calandretas e los cors d’occitan a l’escòla mes adara que s’apitan classas bilinguas e Calandretas de pertot, fau tornar pensar la lenga per lo gascon d’Aquitània. Dens la situacion actuau, tots los documents pedagogics son concebuts per una còla biarnesa, hòra de tota consulta daus ensenhaires e au mespretz de lor especificitat lingüistica.
Hòra Bearn, l’occitan es enqüera viu dens los caps! (a maugrat de çò que pareishen pensar los bearnés!). S’ic volem reviscolar dens las bocas, cadun s’i diu poder reconéisher, en aubrir la pòrta a tots los gascons.
Un trabalh atau diuré largament s’apitar en ligason dab lo tarrenc, que sii dau punt de vista linguistic com daus contenguts. Nos cau acabar dab lo replèc professionau deus especialistes.
Avem l’escadença que lo gascon sii pro plurau per poder soscar una lenga de bon utilizar per tots: encara fau eishivar localismes bearnés que sonque parlan los ciutadans de Pau o d’Ortés: Quin te va? e perqué pas “ Com vas?”
Serè temps de soscar un gascon mejan, e aquò ne vòu pas díser mei aisit o simplificat, mès mei respectuós de tots. Un ensag prepausat per lo Eric Astié dab escaduda dens sas òbras e qu’apèra OGM (Occitan Gascon Mejan).
Se “l’universau es lo locau shens las parets” lavetz ne barrim pas los uelhs e las aurelhas!
Nat problema per aquò: la formacion qu’a format, la formacion qu’a ensenhat, la formacion qu’a “formatat”! Qu’an tots lo diplòma que fau e los vaquí parats per lor navèth avenidor. Mès, quan ès un regent bilingua, te fau, de mei, har passar la lenga nòsta. M’apercevoi que los joens professors d’occitan de Gironda ne parlavan pas sonque en bearnés e ensenhavan en bearnés. Pausèri lavetz la question de la causida dialectau deu gascon dens l’ensanhament bilingüe: silenci e evidença! N’i a pas sonqu’un parlar gascon: lo bearnés, de la punta deu Medòc a la plana de Bedós!
Perseguèri mon idèia per ensajar de compréner: la produccion pedagogica suu territòri aquitan gascon ne perpausa pas sonque libes, gramatica e lexics en bearnés! Quan ensenham en Gironda, aquò ne passa pas auprès deus parents e de las familhas.
Perqué aquesta causida lingüistica que rauba aus autes parçans gascons lo dreit a la diferencia? Perqué una uniformizacion arbitrària? Perqué, sols, los bearnés decidèren que lor parlar especific sii la nòrma gascona? Perqué impausa, fin finala shens ic díser vertadèirament, aus vasadés, aus medoquins, una lenga escriuta on se reconeishen pas? Perqué lo centre pedagogic occitan (CAPOC) pagat per la Region Aquitània es replegat en Bearn e n’a pas una tòca regionau dab professors aquitans per pensar los libes escolars?
Tant de “perqué” e de desenlusida me hèn pensar que l’uniformizacion de la lenga tant cridada —un occitan per tots— passa per la volontat d’una minoritat. Vertat que dens las annadas 90, dens lo Bearn, i avè urgença de documents pedagogics per las Calandretas e los cors d’occitan a l’escòla mes adara que s’apitan classas bilinguas e Calandretas de pertot, fau tornar pensar la lenga per lo gascon d’Aquitània. Dens la situacion actuau, tots los documents pedagogics son concebuts per una còla biarnesa, hòra de tota consulta daus ensenhaires e au mespretz de lor especificitat lingüistica.
Hòra Bearn, l’occitan es enqüera viu dens los caps! (a maugrat de çò que pareishen pensar los bearnés!). S’ic volem reviscolar dens las bocas, cadun s’i diu poder reconéisher, en aubrir la pòrta a tots los gascons.
Un trabalh atau diuré largament s’apitar en ligason dab lo tarrenc, que sii dau punt de vista linguistic com daus contenguts. Nos cau acabar dab lo replèc professionau deus especialistes.
Avem l’escadença que lo gascon sii pro plurau per poder soscar una lenga de bon utilizar per tots: encara fau eishivar localismes bearnés que sonque parlan los ciutadans de Pau o d’Ortés: Quin te va? e perqué pas “ Com vas?”
Serè temps de soscar un gascon mejan, e aquò ne vòu pas díser mei aisit o simplificat, mès mei respectuós de tots. Un ensag prepausat per lo Eric Astié dab escaduda dens sas òbras e qu’apèra OGM (Occitan Gascon Mejan).
Se “l’universau es lo locau shens las parets” lavetz ne barrim pas los uelhs e las aurelhas!
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Un chic tardièr, tòrni sus l'apelacion OGM qui estó una craca dab Halip Viu, universitari paulin. Non pensavi servir de referéncia, paraula auturosa per çò qu'escrivi. A la hèita fin aquò's complèxe de hargar un lengatge mejan e de lo practicar, l'us d'un dialècte locau es hèra mei aisida e prèsta pas a consequéncia puishqu'a l'excusa d'estar "locau". Arron, après, aprèp, apuèi, tot depen de l'ambicion que cadun a per la lenga. Demorar dens lo locau, (lo bocau ?) s'obrir a una artificialitat lingüistica qui non perturba (pertòca) degun... Aquò's important d'observar çò qui's passa a l'exterior e de préner çò de melhor en tot demorar se-medish : occitan gascon. Pas ganhat per avança. Quan organizavi viatges dab Marçau Peyrouny, los lengonés parlavan nòrd-gascon (OGM), los peiregòrds parlavan peiregòrd. Enfin tot lo monde s'i hasèvan mei que mei en francés. Falèva una bèra volentat, o mei simplament l'amor de la lenga per confrontar son occitan a l'occitan de l'aute. E véser que tot passa dab la practica.
#12 Mes segurament assimilatz pas tota defensa de çò de locau a un sectarisme ? Pr'amor qu'aquò saberé drin a ua melenchonejada… (Docejar ! Peguegi…)
Poiretz observar qu'emplegui en aquestes comentaris un gascon "estandard" qu'es pas lo de mon parçan "negue" : me còsta quauque esfòrç mes me da gai tanben. En tot cas ne prediqui pas e n'èi pas jamés predicat un replec parçanèr. Coneishi pas tanpauc los talhèrs sectaris dont parlatz, mes m'ahidi a vòsta experiéncia de terrenh.
Pleitegi com ac èi tostemps hèit per que l'estandardizacion sia pas lo darrèr clau au taüt de la lenga eretada, la quau es totun la hont de nòste estacament a çò qu'èm, HDP !
Ne s'ageish pas d'esbrigalhar "un pauc mes" la lenga (esbrigalhada qu'es a l'estat naturau), enqüèra mensh d'opausar l'estandard e lo parlar de casa. S'agiré, ideaument (e ne compreni las dificultats pedagogicas e la manca de mejans), d'ensenhar ua lenga estandard E un parlar locau (de quauque espandida s'ac voletz ¹) quan l'aprenent n'es demandaire. E a tot lo mensh, de sensibilizar a las variantas que son, insisteishi, ua riquessa e ua fòrça, pas ua trava (entà facilitar lo contacte dab losdits "locutors naturaus", tè, per exemple)…
E tà çò qu'es d'aquestes, lo trabuc es pas simplament que sian a s’estupar un e un. Es sustot, coma ac observatz, que se caren. Son pas morts : son mècs. Vòlen pas mes parlar, per un hum de rasons. E totun n'aurén per díser ! Es un problèma dab lo quau s'i caleré hèr a de bon : com desligà’us la lenga ? Pas dab ua parladura reconstituida en laboratòri ², en tot cas.
—
¹ S'interprèta sovent ma defensa deus parlars coma ua crotzada peus iperlocalismes — e tostemps dab tòrt. Remarqui ad aqueste prepaus que las conjugasons "càntam/càntatz" o "cantèva", per préner un exemple que defendi sovent, son tot… lhevat "iperlocaus" o "iperminoritàrias", diga que diga la dòxa bearno-jacobina.
² Jo tanben pòdi virar tà la caricatura, se m'i voletz hèr :)…
#10 Me sembla totun que "lo desperdici irreversible " vertadèr qu'ei la mòrt completa de la lenga parlada e que's sarra ! De l'esbrigalhar un pauc mes peu compte deus darrèrs "locutors naturaus " qui ne'n parlan pas mes d'alhors ara lo lor lenga especifica, levat dens quauquas talhèrs drin sectaris deus parçans gascons, n'ajudarà pas, briga. De díser coma dens l'article aqui dessùs que "nos cau acabar dab lo replèc profesionau deus especialistas " qu'ei a mon vejaire deu medish escantilh : "acabar " perqué acabar ? Au contra que'n avèm hrèita ( e ne 'n soi pas un especialista, parli pas per la mia parròpia ) d'aqueth trabalh. Lo replèc qu'ei pertot e sustot sus terrenh... Vertat tanben que l' unifòrmizacion, que sia de la lenga ou d'auta causa ei un caminament arbitrari, aquò un pleonasme non? Pr'aquò nos hè forçament mestièr.
Deu costat optimista (entà cambiar…) : encontrèi lo mes passat un gojat que s'avè aprés lo lengadocian en 12 mes e lo gascon vasadés en 6 mes. Devisava en gascon coma s'avè pas jamés parlat nada auta lenga, de hiu, dab ua diccion perfèita. Èra d'escapsa, solide, mes cau tanben qu'aja trobat de bons mèstes.
Tant solament se s'i trobava ua puntòta d'accent exotic quan parlava, e dab encausa : èra italian.
#6 La gramatica de Romieu & Bianchi emplega en sons explics un gascon estandard de qualitat, perfèitament compreneder per tot legedor, shens enonciatius. Tà illustrar aqueths explics, prepausa exemples de dus tipes, un "sud gascon" que correspond chic o mic a la koinè bearnesa, e un "nòrd gascon" que se sembla, per tant que'n posqui jutjar, au gascon de l'Arribèra.
Au men semblar, serà complicat de se n'aviéner sus un gascon estandard shens adméter au mensh aquestas duas varietats "nord" e "sud".
Per un ensenhaire, pensi que çò d'important es la coeréncia e la mestria de la lenga qu'ensenha. S'a plan interiorizat un gascon estandard, se'u mestreja shens cambiar de prononciacion o de conjugason a tot pip-pap, tant de bon. Se s'ac vira melhor dab la lenga de son parçan, mei vau qu'emplegue aquesta, pr'amor que pendent un cors, los aprenents an besonh d'estabilitat, especiauments se son neolucutors shens nada lenga eretada coma referéncia .
Totun entà horní'n suus "Perqué?" de l'autora (que los partatji) : quan aquesta lenga eretada existeish, deuré estar respectada e encoratjada. Tròbi destorbant (tà ne díser lo mensh) que los lanusquets de Dacs aprengan a conjugar "cantam, cantatz" pr'amor qu'es la conjugason estandard segon Per Noste, quan çò de normau a lor es "càntam, càntatz". A fortiori quan ensenhan lo bearnés aus de Gironda ! S'ac deisham atau, aquesta uniformazacion arbitrària causarà un desperdici irreversible.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari