Opinion
Sèm dens lo nòste dreit
Atau dit, nat occitanista s’anirà díser o pensar lo contrari…
Solide lo subervíver de la cultura nòsta es un dreit qu’avem de deféner e d’exigir.
Egau, se tròba qu’a còps, me demandi se tots n’en son tant convençuts …
Amassada au Conselh Generau de Gironda: demandi publicament un “dreit de reparacion istorica”. L’idèia tota simpla es de díser que: estant que l’Estat francés a destruït conscienciosament la cultura occitana, aqueth medish estat a lo dever adara de s’endralhar de cap a sa sauvaguarda.
N’èi pas comprés çò de risolèir dens çò que dishori, mes tota l’amassada s’espotit de ríser com d’una peguejada… E los quites defensors de la cultura occitana de trobar qu’en damandavi un chic de tròp. Me carèri en tot pensar egau l’idèia pas tant extremista qu’aquò…
Solide que lo suberviu de la cultura nòsta pòt pas mei sonque passar adara per l’ensenhament: la transmision familhau s’acaba, e se se tròba encara quauquas familhas on la lenga es coneishuda daus vielhs, los joens son destacats dau banh linguistic. Egau, deisham doçatament (au mens a nòste) desaparéisher los cors e cabussar las classas bilinguas. Lo sordèir, es que, a còps, los arguments administratius semblan de convéncer, o au mens d’estar partejats per los quites professors d’occitan o auts militans: fin-finau, milhor deisharàn davant lo risc de sortir de la nòrma.
Atau, entenori deféner la mudacion obligatòri (tres ans en seguit) d’una joena professora, luenh dau son parçan, quan aqueth medish parçan mancava de professors: es una mudacion nacionau de las règlas nacionaus dishot l’administracion… E los occitanistas de carar: laissèra o paur de s’oposar au model estatau?
Per estar eficaça, la defensa de la cultura d’Òc, n’a pas d’estar un divertiment ideologic, una mena de decoracion folclorica dens una pensada ja bastida. L’engatjament necessari diu estar a la mesura de l’enjòc: sauvar de la mòrt anonçada e programada una cultura milénaria que tant portèt a la pensada europeenca.
Aquò supausa solide de se tirar de las cadenas estataus qu’escanan la cultura nòsta: podem pas sauvar una lenga hòrabandida en tot voler manténer los varrolhs que l’an tuada. L’escòla francesa estèt bastida per ensenhar la supremacia de la cultura francesa, reviscolar l’occitan es inventar una auta escòla e un auta relacion a la coneishença. Los problemas admnistratius, las causidas ieologicas centralistas son los de l’Estat que nos escana: son pas los nòstes. Avem d’exigir una plaça plena e sancèira e avem d’apitar un contengut navèth.
Aus que puirén pensar aquesta pausicion coma extremista, vorrí contar la libertat extraordinària que pòt provesir l’amira nòsta: la possibilitat de tornar soscar lo caminament dau monde hòra de tota ideologia “enreligiosada” e de l’abanit autoengolit. Non es pas solide “la fin justifica los mejans”, es meilèu la causida de la fin e daus mejans en tota libertat de l’esperit.
Sauvaram pas la cultura occitana dab las migas de pan dau centralisme: la pluralitat culturau es una fèiçon de víver, una navèra relacion au monde qu’avem de cambiar.
Un navèth “Sègle de las Lutz”?
Solide lo subervíver de la cultura nòsta es un dreit qu’avem de deféner e d’exigir.
Egau, se tròba qu’a còps, me demandi se tots n’en son tant convençuts …
Amassada au Conselh Generau de Gironda: demandi publicament un “dreit de reparacion istorica”. L’idèia tota simpla es de díser que: estant que l’Estat francés a destruït conscienciosament la cultura occitana, aqueth medish estat a lo dever adara de s’endralhar de cap a sa sauvaguarda.
N’èi pas comprés çò de risolèir dens çò que dishori, mes tota l’amassada s’espotit de ríser com d’una peguejada… E los quites defensors de la cultura occitana de trobar qu’en damandavi un chic de tròp. Me carèri en tot pensar egau l’idèia pas tant extremista qu’aquò…
Solide que lo suberviu de la cultura nòsta pòt pas mei sonque passar adara per l’ensenhament: la transmision familhau s’acaba, e se se tròba encara quauquas familhas on la lenga es coneishuda daus vielhs, los joens son destacats dau banh linguistic. Egau, deisham doçatament (au mens a nòste) desaparéisher los cors e cabussar las classas bilinguas. Lo sordèir, es que, a còps, los arguments administratius semblan de convéncer, o au mens d’estar partejats per los quites professors d’occitan o auts militans: fin-finau, milhor deisharàn davant lo risc de sortir de la nòrma.
Atau, entenori deféner la mudacion obligatòri (tres ans en seguit) d’una joena professora, luenh dau son parçan, quan aqueth medish parçan mancava de professors: es una mudacion nacionau de las règlas nacionaus dishot l’administracion… E los occitanistas de carar: laissèra o paur de s’oposar au model estatau?
Per estar eficaça, la defensa de la cultura d’Òc, n’a pas d’estar un divertiment ideologic, una mena de decoracion folclorica dens una pensada ja bastida. L’engatjament necessari diu estar a la mesura de l’enjòc: sauvar de la mòrt anonçada e programada una cultura milénaria que tant portèt a la pensada europeenca.
Aquò supausa solide de se tirar de las cadenas estataus qu’escanan la cultura nòsta: podem pas sauvar una lenga hòrabandida en tot voler manténer los varrolhs que l’an tuada. L’escòla francesa estèt bastida per ensenhar la supremacia de la cultura francesa, reviscolar l’occitan es inventar una auta escòla e un auta relacion a la coneishença. Los problemas admnistratius, las causidas ieologicas centralistas son los de l’Estat que nos escana: son pas los nòstes. Avem d’exigir una plaça plena e sancèira e avem d’apitar un contengut navèth.
Aus que puirén pensar aquesta pausicion coma extremista, vorrí contar la libertat extraordinària que pòt provesir l’amira nòsta: la possibilitat de tornar soscar lo caminament dau monde hòra de tota ideologia “enreligiosada” e de l’abanit autoengolit. Non es pas solide “la fin justifica los mejans”, es meilèu la causida de la fin e daus mejans en tota libertat de l’esperit.
Sauvaram pas la cultura occitana dab las migas de pan dau centralisme: la pluralitat culturau es una fèiçon de víver, una navèra relacion au monde qu’avem de cambiar.
Un navèth “Sègle de las Lutz”?
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
E aquò t'estona ? França tanben se crei " una cultura milénaria que tant portèt a la pensada europeenca" e se defend coma pòt, amb una arma fargada de longa: l'ostau qua fa venir pèc.
E quora serà, encara un còp, lenga administrativa l'occitan ?
Que siá la nòstra cultura una contra-cultura.
#4 Contra-òda al soldatòt inconegut
Per aver lo front d'argumentar sus " rien "
Per aver gausat aver pas qu'un paure mot miserable
T'èi donat un " point "
Sabes as una chança del diable
Un article exemplàri; ambiciós, coratjós, necessàri.
Lo jorn ont serèm mai nombroses a far coma En Rolet, riran pas pus.
Per un còp, dise Osca perque lo mot "reparacion" es pas tròp fòrt, an laissat crebar nòstra lenga e mai an tot fach per que crebe.
L'i a quauquas annadas, aviá pres la paraula en public dins una amassa organizada per lo Conselh General de la Nauta Viena/Vinanha e dissei çò qu'aviá de dire sus la responsabilitat estatala e territoriala dins la mòrt de nòstra lenga (per chas nos, an ren fach e faràn per nòstra lenga, malurosadament). Vos responde que an pas rit dins la sala, fau dire que era estat bassetz seriós mai esmalit mas fin finala, quò l'i a fach coma de 'pelar un chen Guilhem.
Per las mutacions dins l'Educacion Nacionala, quò es lo modèl francés "egalitari", çò pareis, moèi, una brava salopariá ten. Quò es evident que, per me, las competéncias daus professors son pas egalas dins tots los dialectes e quò es clar que deurián èsser mudats ente fan lo mai mestier, quò es a dire dins lo parçan linguistic dau dialecte que mestresan mielhs mas quò vòu dire se tirar de la logica francesa neciarda dau "moviment" pròpe a l'Educacion nacionala (un afar de punts e sabe-ieu que de mai qu'ai jamai tròp ben comprengut).
Segur las jòunas gents (pas totjorn tan jòunas !) ne'n crebaràn pas d'èsser mudadas a Gap o a Dinha mas per pauc que àian una vita afectiva emb una quita familha, emb un companh/una companha que a un mestier, la situacion pòt venir fòrça malaisada. Quò-quí, quò es valable per tots los professors de segur (ieu comprene pas queu sistema franco-francés !) mas per l'afar de la competéncia, sei convençut qu'un gascon deu ensenhar en gascon (manca si eu fai la chausida d'ensenhar alhors), un lemosin en lemosin e aquò demanda de surtir de l'absurditat dau sistema d'aura.
#13 Era tanben la forula utilizaa per Enric Giordan dins son raport a Lang, "démocratie culturelle et droit à la différence". mas èra en 1982, e tot lo mond o a eissubliat, a començar, efectivament, per los notables locaus analfabèts que Rolet a fach rire.
Per los ensenhaires mutats en defora de l'academia : en defora de l'istoria dau movement nacionau dins lo segondari, es tot simplament que lo rectorat de Bordeus demanda ren, non pas qe lo rector d'Ais, regularament, demanda de certifiats novèus per son academia (se retroban en generau a Gap o Dinha, e per aquelos/aquelas que conoisso, ne'n son pas morts. Es au rector de Bordeus de demandar de postes au ministeri, e los aurè. E sio segur qu'au CALR de l'academia, los representants de l'esnehamnet public ne fan regularament la demanda.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari