O sabèm totes: la moneda es venguda lo novèl vedèl d’aur de nòstra societat. E fa temps que la Bíblia a daissat la plaça als telefonets intelligents, a las lausas —tauletas— electronicas e lors aplicacions que permeton de conéisser sul pic los cors de la Borsa de París o de Washington…
 
O sabèm totes: en cò nòstre —e dins los païses de tradicion catolica en general se m’engani pas—, se lo mond esitan pas a parlar del prètz de las causas, demòran generalament muts quand s’agís de desvelar çò que ganhan.
 
Tot aquò per dire que, dins aquel periòde de crisi, lo mot “moneda” s’enten de longa, mas quasi totjorn dins l’expression: “la manca de moneda” quitament per los que n’an.
 
Naturalament, los que nos governan —majoritat e oposicion confondudas— quitan pas de nos dire que França es “en falhida” [F. Fillon], que França pòt pas mai assegurar l’Estat providéncia dins aquel environament cambiadís e de dificultats economicas, etc.
 
Sul fenestron, los bons apòstols quitan pas de dire qu’avèm pres l’abitud de petar mai naut que nòstre cuol e qu’aquò podiá pas durar autan coma las talhas —coma disiá la paura maire.
 
Sul fenestron, los ministres nos venon anonciar las “reformas —provisòriament— definitivas” que permetràn a França, aquel “grand país” de… Escoti pas la seguida qu’ai quicòm mai a far!
 
Quitament se los enteni pas, me pòdi pas empachar de los legir lo lendoman dins la premsa escricha. Qué? los remèdis, pardí!
 
Ai l’impresion ça que la qu’unas categorias i sabon far amb totes aqueles sacrificis e que, sens donar de chifras, dison que, lo govèrn los ajudèsson pas…
 
Aital de la FNSEA, sindicat que defen los agricultors, enfin uns agricultors. Aquel sindicat a comprés que li caliá far, el tanben, de sacrificis per servar sos membres dins lo besonh, coma los cerealièrs per exemple, al moment que los critèris de la distribucion de las ajudas europèas —insufisentas!— càmbian. Son president ven de decretar qu’un “païsan” amb tres o quatre vacas e qualques ectaras de tèrra podiá pas èsser considerat coma un païsan e qu’en consequéncia èra anormal que toquèsse qualque ajuda que foguèsse!
 
Aital de l’ecotaxa, refusada pels Bretons qu’an degalhat qualques portics en signe de protèsta —pòrti pas cap de jutjament sus l’afar, es pas qu’una constatacion e un degamhage que se chifra en centenat de milièrs d’euros…
 
La ministra S. Royal a declarat que caliá pas una “ecologia punitiva” e, en consequéncia, totes los que rotlan al diesèl, principalament dins las províncias —“en region” coma dison sul fenestron— pagaràn un pauc mai allòc que sián las companhias de transpòrts…
 
Ça que la, qui a vantat dempuèi annadas l’emplec del diesèl?
 
Aital de… aital dels avantatges fiscals dels uns e dels autres, remèdis utils o de confòrt, etc.
 
Lo problèma es que lo ciutadan se tròba generalament dins mai d’una categoria e… deu pagar.
 
Ai un amic retirat que sas talhas son passadas de un a quatre en quatre ans en causa de la supression de la mièja part qu’aviá en mai per çò qu’èra veuse e de la supression de l’exempcion fiscala sul suplement (10%) de sa pension coma a agut tres dròlles.
 
La morala? N’i a pas… Poiriái dire que “los petits seràn totjorn manjats pels gròsses” o quicòm aital.
 
N’i aguèsse una, de morala, seriá que, en politica coma en economia, privatizan los beneficis e mutualizan las pèrdas!