Espii rarament la television. Espii pas jamès l’emission On est pas couchés. Eric Zemmour que’m tacanha pr’amor qu’es lo reaccionari de servici deu telonet, un nacionalista francés a l’anciana, omofòbe se cau e que, de mès, aima pas tròp los estrangèrs. Vos asseguri qu’anarèi pas jamès en vacanças dambe aqueth triste ausèth.
 
S’espii rarament la television, sus la telaranha ne’s podon véser bèths tròces e particularament la darrèra pareishuda deu polemista dins son anciana emission dejà citada. I èra ende hèr la promocion deu son darrèr líber Un suicide français, dens lo quau, s’èi plan comprés, se dolenta deus cambiaments recents susvenguts dens la societat coma lo maridatge ende totis, “la femenizacion deus mascles” o d’autes deliris de totis.
 
Coma per un procés, Zemmour s’acarava au torn a sons jutges catodics, Léa Salamé, Aymeric Caron, Daniel Cohn-Bendit (convidat au parat) e l’actritz quebequesa Anne Dorval. Los ròtles èran inversats, pr’amor que lo polemista aucupava aquesta plaça au davant e se sabèva muishar fòrça sevèr de cap aus convidats.
 
Una sequéncia m’a fòrça interessat au demiei de las autas. La quan èra entrevistat per la jornalista franco-libanesa Léa Salamé suu fragment de son líber que tracta de Vichèi.
 
Am assistit aquiu en dirècte a un bèth moment de pensada globala de la part de l’entrevistaira. Partatgi pas gran causa dambe lo nomejat Zemmour, l’èi dejà deishat comprénguer, mès sus aquela question que sembla aver plan estudiada, avèva rason. Aquò es pas un eveniment que quauqu’un que rasona sovent faus, segon jo, posca aver rason sus uns subjèctes. L’interés èra de véser com l’esperit de la jornalista se trobada acarat a quauquarren que jutjava impossible: cambiar son espiar suu periòde de Vichèi. Non, aquò passava pas.
 
L’idèia desvolopada dens lo líber èra que lo regime de Pétain avèva preservat los Jusius franceses en tot liurar los Jusius estrangèrs aus nazis shens de conéisher lo hat que’us atenguèva. Es una teoria qu’es partatjada ara per mès d’un istorians, particularament per Alain Michel dens son obratge Vichy et la Shoah, un paradoxe français (que l’èi crompat), on l’autor, un istorian franco-israelian a l’encòp rabin e doncas pauc suspectable de revisionisme pro-nazi, torna léger l’istòria deu regime de collaboracion de 1940 a 1944.
 
E aquò, Léa Salamé ac podèva pas concéber. Semblava que, end’era, un sol mot pas pro negatiu (disi quitament pas “positiu”) de cap a Vichèi èra “dangerós”.
 
Aquí èm davant un exemple pro evident de pensada globalizada. La jornalista accepta pas que’s posca “tornar evaluar” lo regime de collaboracion segon çò que disèva. Quitament s’es estada un regime fascista pauc recomendable, sembla que cau totun pas tirar lo plaser de poder l’acusar de crimi de cap a una pasibla populacion civila estigmatizada. Ende Léa Salamé, podèm pas, en mestièr d’istòria, destriar lo hroment de l’iraga.
 
Pausicion fòrça curiosa intellectualament, pr’amor qu’es justament lo tribalh de l’istorian.
 
De mès, lo qu’èra estat “dangerós” es pas de díser que lo govèrn de Laval a sauvat Jusius e doncas lo descargar d’una part de sa fauta eventuala, mès de díser per exemple qu’ac hèit e qu’èra una bona causa en trobar desencusas antisemitas.
 
Léa Salamé semblava aver pas comprés que la question es pas de’s demandar s’enviar Jusius en deportacion es un crimi o pas, çò qu’es establit gaireben a l’unanimitat, mès de determinar las responsabilitats.
 
Per contra, mès consideratz lo crimi de deportacion de cap aus camps coma òrre, mès tiratz pes a l’acusat en questionar sa responsabilitat.
 
Pòt semblar un paradòxe endeus pensadors globaus, mès es atau.