Dins la Nauta Edat Antica, una granda partida d’Euròpa èra de cultura cèlta. Dedins i aviá d’agropaments regionals importants, dirigits per de reis e que formavan d’organizacions politicas apeladas las “ciutats”. Chal pas comprene “ciutat” dins lo sens modèrne de “vila” mas puslèu dins lo sens antic d’“organizacion politica” que podiá cobrir un territòri variable.
 
Dins una partida de l’Euròpa celtica, apelada “Gàllia”, una d’aquelas ciutats èra aquela daus arvèrnes e correspondiá aperaquí a la region actuala d’Auvèrnhe.
 
Lo nom daus arvèrnes (en latin arverni) es d’origina cèlta e significa benlèu “los superiors” o ben “los dau vèrnhe”. Los arvèrnes tenguèron una plaça importanta dins las relacions entre las diferentas “ciutats” gallas e i foguèron de còps preponderants. Lo rei arvèrne mai celèbre foguèt Vercingetorix, que menèt la luta contra l’expansion romana.
 
(Vai solet qu’es ridicul de cerchar de veire, dins la resisténcia galla aus romans, lo començament d’un sentiment patriotic francés. Aquò es un anacronisme e una deformacion ideologica que vai contra los eveniments realament analisables d’aquela epòca.)
 
Après la conquista romana, achabada en 52 e 51 abans lo Crist, la ciutat daus arvèrnes restèt coma una region culturala ben identificada de l’Empèri Roman e gardèt una fòrta personalitat, maugrat lo chambiament progressiu de lenga. Lo mond i parlavan de mens en mens lo cèlta (lo gal) e de mai en mai utilizavan lo latin.
 
A la fin de l’Edat Antica (e a la fin dau periòde roman), pendent los sègles IV e V, la region daus arvèrnes èra prigondament romanizada en tot gardar de traits de cultura celtica. S’inserissiá dins una vasta region administrativa romana que s’apelava Vianesa o las Sèt Províncias e que correspondiá aproximadament a la futura Occitània.
 
La coesion culturala de Vianesa, ja observabla a la fin de l’Edat Antica, contunhèt pendent las invasions ditas “barbaras”, en particular dins lo Reiaume Visigòt dau sègle V, puei dins los reiaumes francs, e se confirmèt ansin pendent los primèirs sègles de l’Edat Mejana (la Nauta Edat Mejana).
 
Ansin, la lenga occitana nasquèt a l’estat oral vèrs lo sègle VIII a partir dau latin parlat popular d’aqueles territòris. Dins aquelas condicions istoricas, lo latin popular d’Auvèrnhe s’èra federat amb los latins populars d’autras regions vesinas per evolucionar de manèira convergenta e solidària, en engendrant l’occitan. En aquel sègle VIII, l’Occitània naissenta èra un ensemble de regions que gardavan una fòrta cultura d’origina romana e qu’eschapavan mai o mens au contraròtle dirècte daus francs merovingians (puei carolingians).
 
En latin tardiu, apelavan la region tradicionala daus arvèrnes Pagus Arvernicus, çò que significa “districte arvèrne”. Aquò se podiá abreujar en Arvernicus (Pagus restava sosentendut). Aquesta darrèira forma engendrèt en occitan medieval los noms Alvèrnhe o Alvèrngue o Alvèrgue (a aquela epòca escrivián pas los accents). En occitan modèrne disèm Auvèrnhe, nom masculin, qu’es encara viu dins una partida daus parlars occitans auvernhats. Ai ausit quitament Auvèrnhe dins la gòrja d’una occitanofòna nativa de Carcin, de dialècte lengadocian.
 
En parallèl, lo latin medieval desvolopèt una forma femenina Arvernia o Alvernia. Se basava sus lo nom daus arvèrnes (en latin arverni) amb la terminason ‑ia per formar los noms de país. Lo latin medieval Arvernia o Alvernia poiriá explicar la forma Alvèrnha en occitan medieval, puei Auvèrnha en occitan modèrne. Pasmens aquesta ipotèsi es pas tant evidenta. Una melhora explica per lo femenin, es de partir d’una forma latina tardiva coma ecclesia Arvernica “glèisa arvèrna” (tre 549 aumens) o Tellus Arvernica “tèrra arvèrna” o Patria Arvernica “pàtria arvèrna”, abreujada en Arvernica, e que donèt efectivament en occitan medieval Alvèrnga (forma atestada), Alvèrnha puei la forma actuala Auvèrnha.
 
L’occitan medieval semblava d’utilizar pus sovent lo masculin Alvèrnhe que non pas lo femenin Alvèrnha (pasmens trobam lo femenin atestat dins lo nom dau trobador Pèire d’Alvèrnha).
 
L’occitan contemporanèu esita entre las doas formas. Es possible que la forma francesa Auvergne, femenina, aja favorizat en occitan un usatge preferencial dau femenin Auvèrnha en detriment dau masculin Auvèrnhe. Los occitanistas auvernhats, daus ans 1990 enlai, an preferit la forma masculina Auvèrnhe e ara aqueste usatge es devengut preponderant dins l’occitanisme.
 
(Lo fondador de la nòrma classica, Loís Alibèrt, fornís dins sa Gramatica occitana de 1935 Auvèrnha au femenin e Auvèrni au masculin. Auvèrni* sembla d’èsser una error d’interpretacion per Auvèrnhe.)
 
Donc un bon compromés es lo seguent: lo masculin Auvèrnhe es la forma estandard per defaut, mas lo femenin Auvèrnha es tanben acceptable.
 
Lo nom daus abitants, en occitan usual d’Auvèrnhe, es auvernhat~auvernhata e, donc, conven de preferir aqueste usatge en occitan estandard. Trobam tanben auvernhàs~auvernhassa dins certans usatges lengadocians e auvernhasc~auvernhasca en niçard, mas son de formas inabitualas per los auvernhats.
 
Lo catalan nomma la region Alvèrnia (pres au latin tardiu Alvernia) e per los abitants ne ditz alvernès~alvernesa. Son de formas fixadas tardivament.