Opinion
Lo flume Var una frontièra parcialament politica e istorica, mas degunament lingüistica ni mai umana
Texte en occitan vivaroaupenc dau Poget ((de) Teniá ò P. Tenièrs), “Puget-Théniers” en francés
La teoria dei frontièras estaticas “naturalas” faguèt qu’avèm l’impression que la linha de partatge de rius ò de flumes pòl èstre una frontièra lingüistica (e autra) dictaa per la natura. Mas l’exemple alsacian (per Rin) ò l’exemple catalan (per lei Pirenèus) nos mòstra qu’es pas exacte. Lei limits geografics e lingüistics son pas obligatoriament lei memes. Ben sovent es la politica (puèi lo temps e “l’Istòria” d’Estat) qu’a decidit lo traçat de tala ò tala frontièra. Sus lei doei ribas de Rin se parla lo meme dialècte, lo bas alemanic, d’oberdeutsch (ò d’alemand superior) e dei doi pendís de la montanha a l’èst dei Pirenèus se parla catalan. Es parièr per lei frontièras deis ancianas colonias d’Africa traçaas de còups a la règla sus lo papièr sensa realitat autra que politica.
De mai, quauqu’uns declaron sovent que “l’Euròpa dei regions seriá un factor de division dei gents e de rompeira dau liam sociau bastit amb lo temps”. Mas leis exemples qu’anam veire mòstron qu’es a travers la formacion deis estats modèrnes —coma França— avèm au contrari agut de faussas frontièras creaas en divisent politicament puèi istoricament (ambé lo temps) de populacions qu’avián pasmens de liams sociaus evidents (leis occitans en 4 estats per exemple). E aquelei populacions devengèron victimas dei mites escolaris en opauvar esterilament niçard (nissart) versus provençau ò versus occitan sus la frontièra formaa per lo flume Var.
I. Auvèm, a drecha a gaucha (e au mitan), parlar de Var coma de LA frontiera. Mas fau precisar la realitat. Es amb pron de pena solament una frontièra istorica despuèi 1388, e ancara sus una pichona partiá dau cors dau flume.
La frontièra èra entre:
— d’una part la Provença istorica -Comtat de Provença independent- unit d’un “principau a un autre principau” au Reiaume de França –anexion de fach en 1481- que faguèt puèi part de la Republica puèi l’Empèri per tornar a la Republica francesa;
— e d’autra part la Contea (ò Comtat) de Niça territòri deis Estats de Savòia (autrament nomenats lo Reiaume de Pemont-Sardenha) despuèi 1388.
La partiá de Var que faiá frontièra es situaa dei bocas de Var sus Mediterranèa entre Sant Laurenç de Var (riba drecha dau flume) e lo quartièr de l’Arenas (o las Arenas) a l’oèst de Niça (riba gaucha) jusc au sector entre Sant Joanet (riba drecha) e lo quartièr de Sant Sauvaire a l’oèst de Niça (riba gaucha). De 1388 a 1760 Gatièras faiá part dau Comtat de Niça, donc lo Var i èra degunament frontiera.
La frontièra sus lo Var repreniá entre Carròs (riba drecha) e Colomars (riba gaucha, a l’epòca masatge d’Aspremont) fins entre la comuna vesina dau Bròc (riba drecha, lei paròquias de Fogassièras e Dos Fraires inclauvas) e Sant Martin de Var (a l’epòca masatge de Sa Roquèta).
Après èra plus lo flume Var que faiá frontièra mas èra lo riu Esteron. Puèi lo Var tornava èstre frontièra un darrièr còup sus un centenau de mètres entre lo quartièr dau Plan dau Poget sus la comuna d’Entrevaus (riba drecha, ancianament Glandèvas) e lo quartièr de Vilapasson (riba gaucha, oèst dau Poget Teniá).
II. Citam quauqu’unas anecdòtas de la vida entorn de Var:
La comuna de Sant Laurenç de Var a coma devisa ”Diga li que vèngon”, per dire que son valents en cas d’invasion venenta dei territòris de Savòia. En respòsta au niçardisme de quauqu’uns niçards, arribèt que quauquei laurentins afirmèsson que se parlava provençau e pas niçard dins sa comuna, mas quora parlon s’exprimon coma s’èra de niçard (nissart)... Lei relacions de mercat mòstron ben que son atrachs per Niça. Longtemps existèt sus lo flume Var, la “diga dei francés”, una diga en bòsc permetent ai gents de passar lo flume.
Ne’n rèsta lo nom tradicionau dins leis carrièras: una dau costat dau Sant Laurenç vielh “l’impassa dau pònt” e doei dau costat de Niça la “traversa de la diga dei francés” e lo “camin de la diga dei francés”. Per nòta: notarèm que dins la toponimia de Contea, leis obratges vistes coma estrangiers fan referença explicita a la nacion en question: diga “dei francés”, catedrala “dei francés”, camin “dei anglés”, glèia “dei russes”...
Se ditz que lo nom de la comuna de Gatièras vendriá dau gat ancestrau que permetiá ai gents de passar lo flume Var. Ben avant lei pònts sus Var, lei luecs de passatges èron nombrós e lei liams existián (de segur fòra dei moments que Var veniá gròs per cauva dau deglaç).
Leis estatjants de la comuna de Sant Martin de Var avián coma nomenalha d’èstre “lei passaires ò lei negaires”. Faián passar lo flume Var ai gents per doi gats mas un còup au mitan, se lei viatjaires faián de reticenças per pagar, diián que lei negarián, istòria d’èstre segurs d’èstre pagats.
Lei noms de familhas dau país son sovent similaris dei doi costats de Var. Dins la comuna dau Bròc per exemple ben de familhas avián de cosins de l’autre costat a Sa Roquèta. E lei mariatges dei doi costats se faián ben.
Lei legendas a l’entorn dau passatge de Var e lo cas dau cònte dau “Sauta riba/ barrièra”, lo passaire ò lo contrabandièr tip, que passava lei frontièras en sautar lei rius coma podiá sautar lei cimas frontièras deis Aups per eschamjar de sau còntra d’autres produches fins au Pemont.
Quauqu’unas expressions coma lei vielhs dau vilatge de Sant Blai (riba gaucha) que sabon ancara eira l’ora dau disnar quora lo solèu pica sus lo Bauç de Sant Joanet (riba drecha) e dien: “es miegjorn en França”.
III. De sauper que la frontièra entre lei dos estats coneissèt de precisions au flor e mesura de l’istòria tant a prepaus dau flume Var coma per d’autrei traças.
En 1713, lo tractat d’Utrecht destacha la valaa d’Ubaia dau Comtat de Niça per èstre inclauva dins lo reiaume de França en compensacion de la perda de la valaa de Susa (dins lei valaas aupencas dau Pemont).
En 1718, lo tractat de París, fa que Victor-Amedèu II, rei de Sicília e duc de Savòia, dona Lo Mas dins la valaa d’Esteron a Felip d’Orleans, en eschamje d’Antraunas e de Sant Martin d’Antraunas (dins l’auta valaa de Var, dins l’anciana vigariá d’Ubaia).
Mai de chamjaments amb lo tractat de Turin de 1760, confirmat per lo tractat de París de 1760, fa que Carles-Emanuel III, rei de Sardenha e Duc de Savòia, dona Gatièras, Fogassièras, Dos Fraires (quitament en francés “Dos Fraires”), Bolhon (Bouyon en fr.), Lei Ferres, Conseguas, Aiglun, la màger part de Sa Ròca (Roquésteron en fr.), lei terras de Sinhala e lei Plans dau Poget de Teniá a Loís lo XVen, rei de França en eschamje, de Cuèbris, Sant Antonin, La Pena, une partiá de Sant Peire, Lo Poget de Rostanh, Auvara, La Crotz de Rodola, Daluís, una partiá de Sant Laugièr e lo castèu de Guilhèumes un còup desarmat e desmurralhat.
Despuèi aqueu temps Sa Ròca d’Esteron es artificialament copaa en doi vilatges. Mas son leis memas familhas dei doi costats. Faudriá faire atencion a pas tombar dins lo sindròme de la “murralha de Berlin” que la situacion èra diferenta. Lei passatges foguèron totjorn autorisats, meme se faliá passar la doana e pagar en cas de transpòrt de produchs. Li es totjorn agut una continuitat dei doi costats de l’Esteron. Eira existe totjorn doei comunas: “Roquestéron” (nom en francés) sonaa tradicionalament Sa Ròca puèi Sa Ròca de Savòia e “Roquestéron-Grasse” sonaa tradicionalament Sa Ròca puèi Sa Ròca de França. Se lei pichons juècs de manipòli-monopòli dei reis/ emperaires/ politicians se faguèron sensa demandar lor avejaire a la populacion, en defòra dei rapòrts amb una administracion novèla, lor quotidian e lei relacions correntas amb lors vesins foguèron lei memas.
Fau faire la diferença entre istòria e lenga. Lei frontièras pòdon èstre politicas, vòu pas dire que son lingüisticas e mai religiosas (evescats). Per exemple, fins en 1804 l’evescat de Glandèvas-Entrevaus s’estendiá dei doi costats de la frontièra politica.
E mai, lo flume Var foguèt jamai una frontièra lingüistica. Ben de monde crei que d’un costat en riba gaucha se parla niçard e en riba drecha se parla provençau (o pèjor que passariam de l’italian au francés !). Mas es pas tant trencat (es pas blanc puèi negre). De fach lo niçard es parlat en riba drecha de Var –au mens- fins au Cròs de Canha (masatge de Canha, dedicaça a Patrici A. que se reconoisserà). Es d’aitant mai estonant que sovent lo monde niçard reduse son pròpri airau quora s’agisse de parlar de l’extension dau niçard a l’oèst (en Provença istorica mas de dialècte niçard). Au revenge estèndon mai que realitat son airau a l’èst (sus l’espaci dialectal gavòt mas en Contea de Niça istorica). I a una relativa oposicion politicoistorica a la Provença e au meme temps la negacion lingüistica de la Gavotina e de la realitat nissarda.
En fach per aver escotat e parlat amb lo monde, lo niçard parlat en Provença istorica es un niçard similar au niçard parlar a Carràs, a Caucada e Sant isidòro (quartièrs oèsts de Niça, dedicaça a Dòna Clerissi): se ditz “dimenge, li pichons” e non coma a Niça vielha, lo “niçard oficiau”: “diménegue, lu pichoi”. I a ges de rompeüra (rompeira) neta, quitament lo parlar antibolenc poiriá èstre vist tant pròcha dau niçard coma dau provençau. Totun i a qu’un passatge progressiu de l’un a l’autre. Après vers l’oèst, si sente que lo provençau comença avant Canas.
Egalament, tant riba drecha que gaucha de Var, se parla pas que niçard e provençau. En riba drecha de Var fins a Gatièras se parla encara una varianta de niçard (nissart), après, partent de Carròs se parla gavòt: s’i ditz “eira lei fremei son passaas” (en provençau de Vença seriá: “eira sei fremei son passadei” e en niçard “aüra li fremas son passadi”). En riba gaucha de Var de Niça oèst fins a Castanhièrs se parla una varianta de niçard (que marca lei pluraus pertot au femenin: avura li bugadieri son arribadi e partidi) e partent de Sant Blai comença lo gavòt (eira la frema es passaa).
De còups, quauqu’uns ligams naturaus son tornats e ragantats per l’administracion. L’aglomeracion Nice Côte d’Azur intègra lei comunas de Sant Laurenç, Canha, Gatièras... D’aqueu costat de l’aglomeracion, trobam ben un continuum urban e uman dei còlas de Canha fins au Mont Boron a Niça (ce que foguèt jamai lo cas per de comunas gavòtas coma Coarasa en la valaa dei Palhons ò aquelei dau país levençan).
E parièr, d’aqueu costat dei montanhas, a la diferença dei Pirenèus que son entre l’occitan e l’aragonés una frontièra lingüistica, leis Aups son pai una frontièra. Mas aquò es una autra istòria. Coma lo sentiments d’estacament a la terra deis ancians. Aiçò me fuguèt contaa per una dòna de Contea de Niça qu’anèt sus la tomba de son paire en s’escusar de quitar Contea per que se’n anava viure mai luench.
Es lo cas se tròba per d’autres flumes, coma Ròse. Per exemple, aviam ja evocat que se parlava lo meme vivaroaupenc entre Valença (departiment Droma) e Guilherand- Las Granjas (departiment Ardecha). E qu’entre Avinhon (departiment Vauclusa) e Vilanòva d’Avinhon (departiment Gardon) se parlava lo meme provençau.
Lo vivaroaupenc es parlat de l’èst de Velai, fins a Mentan en s’arrestar au limit de la ciutat de Niça coma lo provençau es parlat fins a Nimes en s’arrestar au limit de la ciutat de Lunèu.
Fau notar que la Terra d’Argença dependiá de l’administracion religiosa de l’arquevescat d’Arles e politicament dau Còmte de Tolosa. En 825, una charta de Loís lo Bonàs (“Le Débonnaire” en francés) menciona “Ager Argenteus” autrament nomenaa “Terra Argenciae” ò ancara “Territorium Argenciae”. Se pensa qu’es degut a l’aspèct argentat dei ramas dei vèrnas e deis aulivièrs dau caire. Se ditz tanben que lo nom significariá la riquessa dei terras. Lo nom rèsta dins lo quartièr “Mas Grand Cabana” de la comuna de Forcas amb lei noms: “Petite Argence, Petit-Mas d’Argence, la Grand’ Cabane d’Argence, le Grand-Mas d’Argence”.
Lo territòri -actualament dau departiment de Gardon- integrava lei paròquias de Sant Pau, Bassargas, Clausona (aüra desapareissuás) e lei comunas actualas de Saujan, Forcas, Beucaire, Comps, Meinas, Sant Vincenç e Jonquièras.
L’importança d’aqueu territòri -a man drecha de Ròse e religiosament provençau- faguèt que lo territòri siguèt destachat de Provença (independent e liat teoricament au Sant Empèri Germanic) e anexat au reiaume de França (donca devenent politicament lengadocian mas demorant de dialècte provençau). D’efiech, en 1214 l’arquevèsque d’Arles Michèu de Moriés depossediá Raimond VI lo Còmte de Tolosa de la Terra d’Argença, per la regalar a Simon de Montfòrt per sa victòria dins la guerra deis Albigés.
La teoria dei frontièras estaticas “naturalas” faguèt qu’avèm l’impression que la linha de partatge de rius ò de flumes pòl èstre una frontièra lingüistica (e autra) dictaa per la natura. Mas l’exemple alsacian (per Rin) ò l’exemple catalan (per lei Pirenèus) nos mòstra qu’es pas exacte. Lei limits geografics e lingüistics son pas obligatoriament lei memes. Ben sovent es la politica (puèi lo temps e “l’Istòria” d’Estat) qu’a decidit lo traçat de tala ò tala frontièra. Sus lei doei ribas de Rin se parla lo meme dialècte, lo bas alemanic, d’oberdeutsch (ò d’alemand superior) e dei doi pendís de la montanha a l’èst dei Pirenèus se parla catalan. Es parièr per lei frontièras deis ancianas colonias d’Africa traçaas de còups a la règla sus lo papièr sensa realitat autra que politica.
De mai, quauqu’uns declaron sovent que “l’Euròpa dei regions seriá un factor de division dei gents e de rompeira dau liam sociau bastit amb lo temps”. Mas leis exemples qu’anam veire mòstron qu’es a travers la formacion deis estats modèrnes —coma França— avèm au contrari agut de faussas frontièras creaas en divisent politicament puèi istoricament (ambé lo temps) de populacions qu’avián pasmens de liams sociaus evidents (leis occitans en 4 estats per exemple). E aquelei populacions devengèron victimas dei mites escolaris en opauvar esterilament niçard (nissart) versus provençau ò versus occitan sus la frontièra formaa per lo flume Var.
I. Auvèm, a drecha a gaucha (e au mitan), parlar de Var coma de LA frontiera. Mas fau precisar la realitat. Es amb pron de pena solament una frontièra istorica despuèi 1388, e ancara sus una pichona partiá dau cors dau flume.
La frontièra èra entre:
— d’una part la Provença istorica -Comtat de Provença independent- unit d’un “principau a un autre principau” au Reiaume de França –anexion de fach en 1481- que faguèt puèi part de la Republica puèi l’Empèri per tornar a la Republica francesa;
— e d’autra part la Contea (ò Comtat) de Niça territòri deis Estats de Savòia (autrament nomenats lo Reiaume de Pemont-Sardenha) despuèi 1388.
La partiá de Var que faiá frontièra es situaa dei bocas de Var sus Mediterranèa entre Sant Laurenç de Var (riba drecha dau flume) e lo quartièr de l’Arenas (o las Arenas) a l’oèst de Niça (riba gaucha) jusc au sector entre Sant Joanet (riba drecha) e lo quartièr de Sant Sauvaire a l’oèst de Niça (riba gaucha). De 1388 a 1760 Gatièras faiá part dau Comtat de Niça, donc lo Var i èra degunament frontiera.
La frontièra sus lo Var repreniá entre Carròs (riba drecha) e Colomars (riba gaucha, a l’epòca masatge d’Aspremont) fins entre la comuna vesina dau Bròc (riba drecha, lei paròquias de Fogassièras e Dos Fraires inclauvas) e Sant Martin de Var (a l’epòca masatge de Sa Roquèta).
Après èra plus lo flume Var que faiá frontièra mas èra lo riu Esteron. Puèi lo Var tornava èstre frontièra un darrièr còup sus un centenau de mètres entre lo quartièr dau Plan dau Poget sus la comuna d’Entrevaus (riba drecha, ancianament Glandèvas) e lo quartièr de Vilapasson (riba gaucha, oèst dau Poget Teniá).
II. Citam quauqu’unas anecdòtas de la vida entorn de Var:
La comuna de Sant Laurenç de Var a coma devisa ”Diga li que vèngon”, per dire que son valents en cas d’invasion venenta dei territòris de Savòia. En respòsta au niçardisme de quauqu’uns niçards, arribèt que quauquei laurentins afirmèsson que se parlava provençau e pas niçard dins sa comuna, mas quora parlon s’exprimon coma s’èra de niçard (nissart)... Lei relacions de mercat mòstron ben que son atrachs per Niça. Longtemps existèt sus lo flume Var, la “diga dei francés”, una diga en bòsc permetent ai gents de passar lo flume.
Ne’n rèsta lo nom tradicionau dins leis carrièras: una dau costat dau Sant Laurenç vielh “l’impassa dau pònt” e doei dau costat de Niça la “traversa de la diga dei francés” e lo “camin de la diga dei francés”. Per nòta: notarèm que dins la toponimia de Contea, leis obratges vistes coma estrangiers fan referença explicita a la nacion en question: diga “dei francés”, catedrala “dei francés”, camin “dei anglés”, glèia “dei russes”...
Se ditz que lo nom de la comuna de Gatièras vendriá dau gat ancestrau que permetiá ai gents de passar lo flume Var. Ben avant lei pònts sus Var, lei luecs de passatges èron nombrós e lei liams existián (de segur fòra dei moments que Var veniá gròs per cauva dau deglaç).
Leis estatjants de la comuna de Sant Martin de Var avián coma nomenalha d’èstre “lei passaires ò lei negaires”. Faián passar lo flume Var ai gents per doi gats mas un còup au mitan, se lei viatjaires faián de reticenças per pagar, diián que lei negarián, istòria d’èstre segurs d’èstre pagats.
Lei noms de familhas dau país son sovent similaris dei doi costats de Var. Dins la comuna dau Bròc per exemple ben de familhas avián de cosins de l’autre costat a Sa Roquèta. E lei mariatges dei doi costats se faián ben.
Lei legendas a l’entorn dau passatge de Var e lo cas dau cònte dau “Sauta riba/ barrièra”, lo passaire ò lo contrabandièr tip, que passava lei frontièras en sautar lei rius coma podiá sautar lei cimas frontièras deis Aups per eschamjar de sau còntra d’autres produches fins au Pemont.
Quauqu’unas expressions coma lei vielhs dau vilatge de Sant Blai (riba gaucha) que sabon ancara eira l’ora dau disnar quora lo solèu pica sus lo Bauç de Sant Joanet (riba drecha) e dien: “es miegjorn en França”.
III. De sauper que la frontièra entre lei dos estats coneissèt de precisions au flor e mesura de l’istòria tant a prepaus dau flume Var coma per d’autrei traças.
En 1713, lo tractat d’Utrecht destacha la valaa d’Ubaia dau Comtat de Niça per èstre inclauva dins lo reiaume de França en compensacion de la perda de la valaa de Susa (dins lei valaas aupencas dau Pemont).
En 1718, lo tractat de París, fa que Victor-Amedèu II, rei de Sicília e duc de Savòia, dona Lo Mas dins la valaa d’Esteron a Felip d’Orleans, en eschamje d’Antraunas e de Sant Martin d’Antraunas (dins l’auta valaa de Var, dins l’anciana vigariá d’Ubaia).
Mai de chamjaments amb lo tractat de Turin de 1760, confirmat per lo tractat de París de 1760, fa que Carles-Emanuel III, rei de Sardenha e Duc de Savòia, dona Gatièras, Fogassièras, Dos Fraires (quitament en francés “Dos Fraires”), Bolhon (Bouyon en fr.), Lei Ferres, Conseguas, Aiglun, la màger part de Sa Ròca (Roquésteron en fr.), lei terras de Sinhala e lei Plans dau Poget de Teniá a Loís lo XVen, rei de França en eschamje, de Cuèbris, Sant Antonin, La Pena, une partiá de Sant Peire, Lo Poget de Rostanh, Auvara, La Crotz de Rodola, Daluís, una partiá de Sant Laugièr e lo castèu de Guilhèumes un còup desarmat e desmurralhat.
Despuèi aqueu temps Sa Ròca d’Esteron es artificialament copaa en doi vilatges. Mas son leis memas familhas dei doi costats. Faudriá faire atencion a pas tombar dins lo sindròme de la “murralha de Berlin” que la situacion èra diferenta. Lei passatges foguèron totjorn autorisats, meme se faliá passar la doana e pagar en cas de transpòrt de produchs. Li es totjorn agut una continuitat dei doi costats de l’Esteron. Eira existe totjorn doei comunas: “Roquestéron” (nom en francés) sonaa tradicionalament Sa Ròca puèi Sa Ròca de Savòia e “Roquestéron-Grasse” sonaa tradicionalament Sa Ròca puèi Sa Ròca de França. Se lei pichons juècs de manipòli-monopòli dei reis/ emperaires/ politicians se faguèron sensa demandar lor avejaire a la populacion, en defòra dei rapòrts amb una administracion novèla, lor quotidian e lei relacions correntas amb lors vesins foguèron lei memas.
Fau faire la diferença entre istòria e lenga. Lei frontièras pòdon èstre politicas, vòu pas dire que son lingüisticas e mai religiosas (evescats). Per exemple, fins en 1804 l’evescat de Glandèvas-Entrevaus s’estendiá dei doi costats de la frontièra politica.
E mai, lo flume Var foguèt jamai una frontièra lingüistica. Ben de monde crei que d’un costat en riba gaucha se parla niçard e en riba drecha se parla provençau (o pèjor que passariam de l’italian au francés !). Mas es pas tant trencat (es pas blanc puèi negre). De fach lo niçard es parlat en riba drecha de Var –au mens- fins au Cròs de Canha (masatge de Canha, dedicaça a Patrici A. que se reconoisserà). Es d’aitant mai estonant que sovent lo monde niçard reduse son pròpri airau quora s’agisse de parlar de l’extension dau niçard a l’oèst (en Provença istorica mas de dialècte niçard). Au revenge estèndon mai que realitat son airau a l’èst (sus l’espaci dialectal gavòt mas en Contea de Niça istorica). I a una relativa oposicion politicoistorica a la Provença e au meme temps la negacion lingüistica de la Gavotina e de la realitat nissarda.
En fach per aver escotat e parlat amb lo monde, lo niçard parlat en Provença istorica es un niçard similar au niçard parlar a Carràs, a Caucada e Sant isidòro (quartièrs oèsts de Niça, dedicaça a Dòna Clerissi): se ditz “dimenge, li pichons” e non coma a Niça vielha, lo “niçard oficiau”: “diménegue, lu pichoi”. I a ges de rompeüra (rompeira) neta, quitament lo parlar antibolenc poiriá èstre vist tant pròcha dau niçard coma dau provençau. Totun i a qu’un passatge progressiu de l’un a l’autre. Après vers l’oèst, si sente que lo provençau comença avant Canas.
Egalament, tant riba drecha que gaucha de Var, se parla pas que niçard e provençau. En riba drecha de Var fins a Gatièras se parla encara una varianta de niçard (nissart), après, partent de Carròs se parla gavòt: s’i ditz “eira lei fremei son passaas” (en provençau de Vença seriá: “eira sei fremei son passadei” e en niçard “aüra li fremas son passadi”). En riba gaucha de Var de Niça oèst fins a Castanhièrs se parla una varianta de niçard (que marca lei pluraus pertot au femenin: avura li bugadieri son arribadi e partidi) e partent de Sant Blai comença lo gavòt (eira la frema es passaa).
De còups, quauqu’uns ligams naturaus son tornats e ragantats per l’administracion. L’aglomeracion Nice Côte d’Azur intègra lei comunas de Sant Laurenç, Canha, Gatièras... D’aqueu costat de l’aglomeracion, trobam ben un continuum urban e uman dei còlas de Canha fins au Mont Boron a Niça (ce que foguèt jamai lo cas per de comunas gavòtas coma Coarasa en la valaa dei Palhons ò aquelei dau país levençan).
E parièr, d’aqueu costat dei montanhas, a la diferença dei Pirenèus que son entre l’occitan e l’aragonés una frontièra lingüistica, leis Aups son pai una frontièra. Mas aquò es una autra istòria. Coma lo sentiments d’estacament a la terra deis ancians. Aiçò me fuguèt contaa per una dòna de Contea de Niça qu’anèt sus la tomba de son paire en s’escusar de quitar Contea per que se’n anava viure mai luench.
Es lo cas se tròba per d’autres flumes, coma Ròse. Per exemple, aviam ja evocat que se parlava lo meme vivaroaupenc entre Valença (departiment Droma) e Guilherand- Las Granjas (departiment Ardecha). E qu’entre Avinhon (departiment Vauclusa) e Vilanòva d’Avinhon (departiment Gardon) se parlava lo meme provençau.
Lo vivaroaupenc es parlat de l’èst de Velai, fins a Mentan en s’arrestar au limit de la ciutat de Niça coma lo provençau es parlat fins a Nimes en s’arrestar au limit de la ciutat de Lunèu.
Fau notar que la Terra d’Argença dependiá de l’administracion religiosa de l’arquevescat d’Arles e politicament dau Còmte de Tolosa. En 825, una charta de Loís lo Bonàs (“Le Débonnaire” en francés) menciona “Ager Argenteus” autrament nomenaa “Terra Argenciae” ò ancara “Territorium Argenciae”. Se pensa qu’es degut a l’aspèct argentat dei ramas dei vèrnas e deis aulivièrs dau caire. Se ditz tanben que lo nom significariá la riquessa dei terras. Lo nom rèsta dins lo quartièr “Mas Grand Cabana” de la comuna de Forcas amb lei noms: “Petite Argence, Petit-Mas d’Argence, la Grand’ Cabane d’Argence, le Grand-Mas d’Argence”.
Lo territòri -actualament dau departiment de Gardon- integrava lei paròquias de Sant Pau, Bassargas, Clausona (aüra desapareissuás) e lei comunas actualas de Saujan, Forcas, Beucaire, Comps, Meinas, Sant Vincenç e Jonquièras.
L’importança d’aqueu territòri -a man drecha de Ròse e religiosament provençau- faguèt que lo territòri siguèt destachat de Provença (independent e liat teoricament au Sant Empèri Germanic) e anexat au reiaume de França (donca devenent politicament lengadocian mas demorant de dialècte provençau). D’efiech, en 1214 l’arquevèsque d’Arles Michèu de Moriés depossediá Raimond VI lo Còmte de Tolosa de la Terra d’Argença, per la regalar a Simon de Montfòrt per sa victòria dins la guerra deis Albigés.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#7 Adieu Matieu ;-) !
#5 Adieu JF,
òc, costat levant las "talvèras" boleguèron ben entre la Comtat de Provença e la República de Génoa : lo mai emblematic es l'anexion dal nòrd de la Comtat de Ventimilha per Provença (un pauc a l'image de l'anexion mai tardiera de la Comtat de Buelh al ponent per la Contea de Niça) e l'anexion dal sud de la Comtat de Ventimilha per Génoa. Una mapa ben parlanta : http://chateaudesainte-agnes.fr/des_vintimille_aux_angevins.html
Mas correspòndon ren als limits dialectals.
Se l'airal doçaiguin coma pinhasc faguèt part politicament de la Contea de Niça coma l'enclava d'Onelha (las doas comunas de Pòrt Maurici e d'Onelha fonduas en una per far "Impèria"), es linguisticament genovés (utilizo gaire lo tèrm de ligurian que fa mesclum amb ligur) coma la val de Ròia. Al revenge, l'airal de Suspèr a Mentan en passar per Gòrbs coma lo val de Lantosca (tròç de la valaa de Vesubiá), que segon los tròces a poscut dependre de diversas entitats (Comtat de Ventimilha, Principat de Mónego), es linguisticament occitan coma las valaas dals Palhons.
De notar que la familha Cassini -entre los quals se tròba un famós cartograf devengut francés- es originària de la Contea de Niça : Perinaud en genovés (Perinaldo en toscan), aüra en region Ligúria.
Enfin, de notar que los limits contunhèron de bolegar fins a 1947 amb lo "destacament" de "Piena" ("Pena" en genovés) e "Libri" masatges d'Auriveta Sant Miquee en Itàlia e lor "restacament" a França en devenent "Piène (-Haute)" et "Libre" masatges de Briei de Ròia.
Mas l'istòria contunha. Un jorn los limits seràn benlèu ancara mai desplaçats, cu sap ?
#8 "Maganhòsc" e non *Maganhosc
#3 Adieu Lissandre,
per mas enquistas d'oralitat, donèt una mapa de l'espandi de l'article "salat" coma dison d'unos en Gasconha.
Comencèro de publicar la retranscripcion d'aquelas enquistas (de fach las anèxas de tèsi) aicí http://www.ald-monaco.org/menu/publication-5 sensa detalhar mai subre. Mas comencèro quasi 10 ans fa un article dedicat a l'article IPSUM dins los Alps Maritims qu'espèro de publicar un jorn o l'autre quora n'aurai temps...
Trobèro 3 estadis :
1- i son d'endreches que l'article "so" es ancara emplegat aüra.
En airal vivaroalpenc maritime o "gavòt maritime" : dins la val de Chans, lo monde que parla occitan a Tièri, l'emplega ancara pron correntament. Parier per Uèls (toscanizat en "Utelle") en lo sud de la val de Vesubiá, Sa Torre de Tiniá en lo sud de la val de Tiniá.
De ce que te pòo mostrar coma exemple en linha es Corsèglas en provençal grassovencenc que calria sonar mai exactament "provençal alpenc" (sud occitan donca, e non nòrd occitan coma lo vivaroalpenc) cf. http://www.cepd-oc.fr/base.php?id=29 en exemple filmat.
2- après, i son de vilatges que se fa un mesclum entre "so" e "lo" : ne'n fan parts d'airals vivaroalpencs coma lo país levençan, Gileta en la val d'Esteron... o d'airals provençals coma Gordon, d'escarts de Vença.
3- enfin de vilatges qu'avèm solament de remembres lexicalizats, o de traças/ anecdòtas escrichas raras mas que se fa plus -o dal mens trobèro ges de locutor que l'utilizèt espontaneament- : Roquesteron, Vilar de Var. E costat provençal : La/ Sa Còla de Lop ("La Colle sur Loup" en francés)...
Es un article utilizat da caval sus los dos dialèctes.
L'article "so" es parier emplegat de biais pron significatiu a l'escrich en literatura occitana sus dos pòles. Dal costat de Coarasa : un tèxte pron significatiu "Regina Joana" de l'autor Alan Pelhon (lo demai de son escritura es un niçard gavotizat al biais de Pelhon), de tèxtes de Guiu Pelhon son fraire (veire dins lo jornal "Lou Ficanàs de Coaraze"), e mai recentament dins de documents produches dal cors d'occitan de Coarasa dal Centre Cultural Occitan País Niçard e Alpenc e d'escolans qu'i van e qu'escrivon parier.
E un pauc mens dal costat de Grassa-Maganhosc amb un autor aüra defuntat coma Cauvin.
Aquò me ramenta un cors de geografia que seguissiáu dau temps de mon espectaclosa joventut a Montpelhier.
Lo professor demandèt ais estudiants de qu'èra una frontièra "naturala" e qualei son lei frontièras naturalas de França. Evidentament, aquelei que respondèron parlèron dei Pirenèus, deis Aups e de Rhin. Lo professor expliquèt puei que l'unenca vertadiera frontièra "naturala" de França èra la "barrière climatique de Valence" que desseparava lei país d'Oïl d'aquelei d'Òc. Leis autrei frontièras prepausadas per leis estudiants èron de fach, de ròdol de contactes ambe lei personas fins a l'arribada dei grandei poténcias estatalas que ne'n faguèron de frontièras.
Un flume es jamai estat una paret entre doás populacion. Bèla pròva, la civilizacion la mai granda de la pre antiquitat se desenvolopèt lòng dei doás ribas dau flume Nil.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari