Dediqui lo present article a la memòria d’Abd el Wahab Meddeb, grand intellectual tunisian, musulman esclairat e amorós de totas las poësias, autor de libres fins e saberuts tan en arabi coma en francés, que moriguèt lo 5 de novembre passat. Animava, entr’autras, una emission setmanièira sus France Culture. Es el que completèt mas coneissenças, e aguèri l’onor de li parlar. Pantaissava de veire Orient e Occident units dins una recèrca d’espiritualitat vertadièira, tan luènh de tota interpretacion integrista coma del materialisme cèc (lo materialisme mercantil, que soni la joscultura actuala). A la fin de sa vida assistissiá de racacòr a la progression de l’integrisme dins l’Islam, progression qu’esitava pas de comparar al càncer que l’emportèt el. Se volètz descubrir post mortem aquel òme requist —e vos o conselhi—, anatz sus lo sit de France Culture, rubrica Poadcast, “Cultures d’Islam”, e ausiretz sas emissions, notadament son ultima, que resumís d’un biais remirable lo problèma actual d’aquela religion.
 
Per çò qu’es de ieu, ai jutjat necite de tornar escriure quicòm sul Jornalet, aprèp un periòde de silenci, en seguida a la non compreneson vesedoira de çò qu’aviái publicat a la debuta de l’annada. Vòli ben admetre qu’escriguèri sus un ton fòrça emocional, e qu’aquò es pas tròp dins la dralha del Jornalet (o comprenguèri en seguida).
Vaquí doncas un article que presenta çò que me pensi, dins un biais un pauc long benlèu, mas tan onèste coma apasimat. Espèri, aqueste còp, que serai comprés.
 
L’Islam foguèt, long dels sègles precedents, una religion puslèu toleranta, e mai s’evidentament cal relativizar aquel adjectiu. Dins las societats bailejadas per el, l’Islam acceptava la preséncia dels cultes crestians e josièus, mas en lor donar un estatut de dhimmi, es a dire un estatut protegit mas inferior, tributari d’una talha. En cambi, cal constatar que lo Cristianisme foguèt, long dels sègles passats, una religion particularament intoleranta. Inutil de rementar las crosadas, lo chaple sistematic dels erètges, catars, vaudeses e autres, los lenhièrs, las guèrras de religion e l’Inquisicion. Los cultes diferents i avián doncas pas ges de plaça. Pichòta remarca al passatge: es clar qu’aquelas orrors constituïsson una traïson clara del messatge de Jèsus (Aïssa en arabi).  Uèi, lo Catolicisme a renonciat, çò sembla, a-n-aqueles abuses. Non que siaga vengut perfièch, mas lo Papa, saique, a pas pus lo poder de vos mandar al lenhièr.
 
Per çò que concernís l’Islam, foguèt pas jamai monolitic. D’en primièr, qualques mots sus lo Coran (mot que se pòt revirar en “recitacion”). Aqueste tèxte, d’una fòrça lirica poderosa per qual compren l’arabi del temps de Maomet, constituís pas vertadièrament çò qu’òm pòt sonar una seguida logica. D’unes versets semblan quitament ne contradire d’autres. Es donc clar que l’interpretacion siaga un subjècte de discutidas. Aital, a prepaus de l’actitud que conven fàcia als crestians e als josièus, òm tròba, dins lo Coran, la compassion tan coma l’ostilitat. Alara, que pensar? Responsa: per los progressistas, los versets ostils son abrogats per los compatissents, mentre que per los integristas, es lo contrari!
 
Per i veire mai clar, tornem al tèxte. Lo profèta Maomet cita sovent Aïssa (Jèsus), totjorn ligat a sa maire Miriam (Maria). Jèsus, es clar, es plaçat fòrça naut dins la teologia musulmana: un profèta fòrça grand, l’abans-darrièr, de fach. Maomet non solament afortís que Jèsus faguèt de miracles, que nasquèt d’una Vèrge, Miriam, mas quitament relata d’autres miracles que Jèsus auriá faches e que los Evangèlis canonics citan pas, mas que son mencionats dins los Evangèlis apocrifes. Maomet precisa qu’El meteis a pas jamai fach de miracles, qu’es “un òme coma los autres”. Es doncas clar que foguèt al contacte de crestians. Mas aqueles crestians èran pas del corrent catolic (podèm dire tanben ortodòxe, qu’a l’epòca i aviá pas ges de diferéncia).
 
Aquí un pichòt bestorn es realament necessari: la fe catolica repausa sus l’ipostasi, es a dire l’union de las naturas umana e divenca en Jèsus Crist. Foguèt definida al concili de Nicèa (325), puèi completada per aquel de Constantinòble (381), que i apondèt la divinitat de l’Esperit Sant. Aqueste besonh de clarificacion èra justificat en causa de la preséncia, dins l’Empèri bizantin, d’un nombre considerable de movements “crestians” distintes. Demèst aqueles corrents, òm pòt citar:  
Se pòt conclure que Maomet foguèt en contacte amb un crestianisme “eretic”, influenciat de docetisme e d’iconoclasme. Los crestians docetistas e iconoclastas fugiguèron la repression aprèp los concilis de Nicèa e de Constantinòble, e òm pòt logicament pensar que d’unes agandiguèron La Mèca.
 
Mas Maomet insistiguèt sustot, dins son messatge, sus lo Tawhid, principi qu’afortís l’unitat divenca e doncas nega la Trinitat. Aital se desmarca radicalament del Cristianisme.
 
Per çò que concernís l’interpretacion dels tèxtes, cal saupre que i a pas de clergat en Islam. Aquela interpretacion es somesa a de discutidas, de moratòris, puèi acceptats o refusats per l’Umma, la communautat dels cresents. Es per aquò que Tariq Ramadan prepausava un moratòri sus la lapidacion. Es pas, coma s’es pensat, qualqu’un qu’a besonh d’una discutida per saupre s’aquela practica es bona o non. Podèm supausar qu’es contra, mas prepausa de seguir la via del moratòri per abandonar la practica, per las rasons expausadas mai naut. Doncas, de corrents espeliguèron, long dels sègles.
 
Mu’tazilitas (sègle VIII): escòla de pensada —sovent intoleranta, d’alhors— que presicava lo liure arbitre de l’òme e l’usatge de la rason, e tanben partisana d’un Coran creat, e non etèrne. Desapareiguèt al sègle XIII. Podèm pantaissar en pensar que s’aqueste corrent aviá perdurat e temperat sos excèsses, un sègle de las Luses auriá benlèu espelit en tèrra d’Islam. E cal gardar en tèsta que lo concèpte de Coran creat e non present de tota eternitat es important per comprene plan la fin d’aqueste article.
 
Acharitas: escòla de Bagdad (sègle X), temperant l’ortodoxia. D’aquelas escòlas de pensada resultan los Hadith, es a dire una tradicion orala que decidís de çò qu’es licit o non. L’ensemble dels Hadith constituís la Sunna.
 
Conven tanben de citar Al Ghazel, o Ghazali (sègle XII), teologian que condemnèt los excèsses del dogmatisme, e que presicava una fe d’òrdre estrictament intim. Mas i agèt tanben:
 
Hanbalitas: partisans de l’interpretacion estricta, non simbolica, dels tèxtes (sègle IX).
 
Wahabitas: moviment fondat en Arabia Saudita per Abd el Wahab (sègle XVIII), neohanbalita absolut. Crei a un Coran non creat (present de tota eternitat). Los Wahabitas aiman pas qu’òm los sone aital, qu’a un resson pejoratiu. Pasmens es aqueste moviment qu’entrainèt d’unas derivas, coma lo Jihadisme, e mai se’n defend. Lo Jihadisme es criticat per los Wahabistas “bloses”, perdequé lo Ji Hadj (o “guèrra santa”) deu èstre proclamat sonque per una autoritat reconeguda, un govèrn per exemple, e non per de califas autoproclamats, coma Bin Laden o lo de Daesh. Aqueles Jihadistas amenaçan los Estats en plaça, coma las monarquias del Gòlfe, que doncas los combaton. Pasmens es evident de constatar qu’aqueles moviments jihadistas son una emanacion de la doctrina wahabita. Abdel Wahab Meddeb disiá que Al Qaïda e Daesh èran “los wahabitas dels wahabitas”…
 
Salafistas: partit reformista (creat al sègle XIX) qu’idealiza los primièrs musulmans (salaf vòl dire aujòl). Aqueste corrent aliga puritanisme, neowahabisme e pragmatisme modèrne. Es justícia de dire que sos fondators acceptavan e pronavan la democracia, mas recentament lo moviment virèt al totalitarisme (segon lo principi: accedir al poder amb las eleccions, mas lo gardar en seguida). Adoptèt la modernitat, utilizèt l’informatica tre qu’apareiguèt.
 
Al sen del monde musulman, lo moviment salafista contemporanèu es l’objècte de criticas vivas. Li es reprochat, sustot, de presicar per una compreneson estrecha dels tèxtes, notadament del Coran e de la Sunna, en privilegiar una apròcha literalista, e en negligir lo contèxte d’escritura d’aqueles tèxtes, tan dins lo domèni teologic coma dins lo jurisprudencial (sharia). Ne sèm pas suspreses, ara, quand sabèm que crèson a un tèxte coranic revelat mas present de tota eternitat.
 
Sus aqueste ponch la lectura del libre Ce que le Coran ne dit pas (Grasset) es edificanta. Escrich per Mahmoud Hussein, qu’es en vertat lo pseudonim de dos Egipcians saberuts e coratjoses (Bahgat el Nadi e Adel Rifaat), aqueste obratge afortís que se Dieu es etèrne, Sa paraula, en contra, es inscricha dins lo temps. S’i pòt aprene tanben que, per las femnas musulmanas, la portadura obligatòria del vel, a mai la del simple folard, es tot simplament non citada dins lo Coran!
 
La filosofia d’aqueste libre requist pòt èstre resumida aital: lo Coran, d’efièch, es un tèxte creat, escrich dins lo contèxte de son temps; lo cal prene coma un questionament cap al cèl, non coma una certitud dogmatica.
 
Mas evidentament lo corrent salafista es a mil ans de lutz, coma ditz Max Roqueta, d’aquela interpretacion. Es pasmens aqueste corrent salafista que, alimentat de petrodollars, s’espandiguèt dins lo mond musulman, autres còps fòrça diversificat, dins la tòca d’unificar sa practica e sos signes exteriors d’apartenéncia (tòca que finís concretament en apauriment monocròm). Nòstras banlègas ne son doncas impregnadas. Per lo biais d’Internet, d’unes adolescents en cèrca d’identitat e d’aventura constituïsson una preda aisida per sa propaganda simplista.
 
Autre dangièr: Salafisme e Wahhabisme an tota cultura locala en òdi. Vòlon espandir un Islam desincarnat, unenc, e combaton d’un biais ferotge totas las formas localas de l’Islam, sincreticas, o originalas (coma lo sufisme), tan en Indonesia coma en Irak fins al Maròc. Dins aquela dralha, lors escolans zelats de Daesh (que trespassan lors mèstres) an arroïnadas un fum de mosquèas vièlhas dins Irak, que d’unas èran de meravilhas d’arquitectura, tot simplament perdequé èran pas dins la nòrma impausada per lor dògma. Lo contengut de la fe salafista o wahabita es tanben d’una pauretat granda, tan intellectuala coma espirituala. Pasmens vòl a tot còst uniformizar lo mond musulman, e es pas luènh d’aver capitat completament… Ara se constata que lo cresent musulman es de mens en mens lo del Tawhid (veire amont), mas lo que prèga d’un cèrt biais, ponch. Lo fach que d’unes joves siagan impregnats d’aquela ideologia es un malastre per eles, e tanben fin finala per l’Islam, qu’es en camin de pèrdre son antica diversitat e sa prigondor de fe. Aquò, totes los especialistas o dison. Es un nivelament tarrible per lo bas que se prepara, e que cal denonciar. D’alhors la quita vila de la Mèca es ara envasida de buildings a l’americana, qu’enròdan la Kaaba, lo luòc de la peregrinacion, fins a rendre aquel endrech gaireben insolit dins l’ambient de modernitat descabestrada de la vila, sens qu’aquò semble pausar lo mendre problèma a las autoritats, ganhadas al Wahabisme version non jihadista, e a son òdi de tot çò que pòt semblar un Islam eretic (los buildings, per exemple, an pas res a veire amb la religion, e son doncas acceptats). Aital las autoritats de la Mèca rasèron d’unes barris vièlhs, testimònis de saupre-far antics, e la quita Turquia repoteguèt quand arroïnèron sens escrupul la meravilha qu’èra lo fòrt vièlh bastit al temps dels otomans.
 
Un mot tanben sus los Fraires musulmans, poderoses en Egipte. Eles, son percebuts sustot, en fach, coma un moviment essencialament politic. Doncas, mai “dangieroses” per los Estats que lo Wahabisme oficial, que el es percebut coma se trachant de la sola fe “epurada”. Es per aquò que los Fraires Musulmans son combatuts per lo poder militar en Egipte, que finalament “preferís” lo Wahabisme, que passa per èstre mai neutre politicament.
 
Dins aqueste article teniái a dire que:
 
Primieirament: cal metre en òbra un consensús per crear aicí la societat de deman, e redusir las tensions, que s’exprimisson per d’adesions de mai en mai nombrosas a de corrents extremistas, salafistas per los uns, Front Nacional per los autres.
 
Segondament: se soi contra las tèsis salafistas, evidentament, e contra aquelas de l’FN, que menan totas doas a d’andronas, en contra refusi fèrmament la condemnacion sistematica de las personas que pòdon, a un moment de lor vida, èstre sedusidas per èlas. Per ieu son, per la màger part, de personas en sofrença. Qualqu’un que sofrís argumenta pas, crida. Quand qualqu’un crida, cal acceptar e escotar sa dolor abans de far que que siaga. Admeti qu’òm me pòsca trobar tròp angelic, mas es ma natura, es ma conviccion intima. Aital las causas son clarificadas.
 
(seguirà)