Opinion
La jungla de mai d’un, unes, d’unes...
De mots fòrça frequents coma mai d’un, unes, d’unes... sofrisson d’un usatge caotic e fals a causa de la fragilizacion de l’occitan. Vaicí qualques indicas per i veire clar.
(Als usatgièrs perduts que cèrcan de solucions claras, lor conselhi d’acceptar lo principi d’un occitan estandard, amb de formas fixas, sens variantas innombrablas. Car se vos doni aicí tròp de variantas localas, mon article devendrà confús e illegible. Indicarai solament de variacions regionalas leugièras en acòrdi amb l’estandardizacion pluricentrica.)
1. mai d’un, mai d’una = plusors
Mai d’un, mai d’una (en gascon mei d’un, mei d’ua) indica un plural. Es un adjectiu o un pronom. Correspond al francés “plusieurs”.
2. unes, unas = un par de = un parelh de
Unes gants
(provençal: Unei gants)
(niçard: Unu gants)
(gascon: Uns gants)
Unas lunetas
(provençal: Unei lunetas)
(niçard: Uni lunetas)
(gascon: Uas lunetas)
4. certans, certanas = cèrts, cèrtas
(4b) L’adjectiu certans, certanas coneis la forma pus corta cèrts, cèrtas (en provençal cèrtei[s]; en niçard cèrts, cèrti). En francés se ditz “certains, certaines”.
5. Resumit dins lo sens francés-occitan
6. Precision finala
En gascon, es possible d’utilizar daubuns, daubuas non solament coma pronom, mas tanben coma un adjectiu equivalent de certans, certanas. Conselhi als usatgièrs gascons d’utilizar aquesta possibilitat après qu’ajan ben assimilat los usatges presentats dins las partidas 1 a 5.
(Als usatgièrs perduts que cèrcan de solucions claras, lor conselhi d’acceptar lo principi d’un occitan estandard, amb de formas fixas, sens variantas innombrablas. Car se vos doni aicí tròp de variantas localas, mon article devendrà confús e illegible. Indicarai solament de variacions regionalas leugièras en acòrdi amb l’estandardizacion pluricentrica.)
1. mai d’un, mai d’una = plusors
Mai d’un, mai d’una (en gascon mei d’un, mei d’ua) indica un plural. Es un adjectiu o un pronom. Correspond al francés “plusieurs”.
(1a) Utilizacion coma adjectiu (que servís a precisar lo nom que seguís)
Manja mai d’una poma.
(gascon: Manja mei d’ua poma.)
Ai vist mai d’un filme aquesta setmana.
(gascon: Èi vist mei d’un filme aquesta setmana.)
(gascon: Manja mei d’ua poma.)
Ai vist mai d’un filme aquesta setmana.
(gascon: Èi vist mei d’un filme aquesta setmana.)
(1b) Usatge coma pronom (i a pas de nom après)
Ne manja mai d’una.
(gascon: Ne manja mei d’ua.)
N’ai vist mai d’un.
(gascon: Ne manja mei d’ua.)
N’ai vist mai d’un.
(gascon: N’èi vist mei d’un.)
(1c) Mai d’un s’utiliza sempre al singular. Ça que la, lo vèrb regit per mai d’un se pòt conjugar al plural, un pauc coma dins lo modèl pro conegut de lo mond parlan:
Mai d’un òme parlan.
(gascon: Mei d’un òme parlan.)
Mai d’una femna o sabon.
(provençal: Mai d’una femna/frema o sabon.)
(niçard: Mai d’una frema o sabon.)
(gascon: Mei d’ua hemna ac saben.)
Mai d’un parlan.
(gascon: Mei d’un parlan.)
Mai d’una o sabon.
(gascon: Mei d’ua ac saben.)
(gascon: Mei d’un òme parlan.)
Mai d’una femna o sabon.
(provençal: Mai d’una femna/frema o sabon.)
(niçard: Mai d’una frema o sabon.)
(gascon: Mei d’ua hemna ac saben.)
Mai d’un parlan.
(gascon: Mei d’un parlan.)
Mai d’una o sabon.
(gascon: Mei d’ua ac saben.)
(1d) Al costat de la forma principala mai d’un, mai d’una (mei d’un, mei d’ua), eventualament se pòt utilizar la forma segondària mantun, mantuna (en gascon mantun, mantua). Conselhi d’evitar aquesta segonda forma als usatgièrs qu’an paur de se pèrdre amb de variantas excessivas.
(1e) Es una error frequenta de transformar lo singular mai d’un, mai d’una (o mantun, mantuna) en un plural del tipe mantunes*, mantunas* (mantunei[s]*; mantuns*, matuas*). Es benlèu possible qu’aqueles plurals existiscan dins qualques parlars restrenches, mas son pas d’usatge general. En tot cas cal evitar aqueles plurals dins la lenga estandard.
(1f) Coma equivalent de mai d’un, mai d’una, es corrècte de dire tanben plusors, qu’es totjorn al plural. Es pas un francisme. Es una forma classica de l’occitan. Sembla pus frequenta en vivaroalpenc que dins la rèsta de la lenga.
(1e) Es una error frequenta de transformar lo singular mai d’un, mai d’una (o mantun, mantuna) en un plural del tipe mantunes*, mantunas* (mantunei[s]*; mantuns*, matuas*). Es benlèu possible qu’aqueles plurals existiscan dins qualques parlars restrenches, mas son pas d’usatge general. En tot cas cal evitar aqueles plurals dins la lenga estandard.
(1f) Coma equivalent de mai d’un, mai d’una, es corrècte de dire tanben plusors, qu’es totjorn al plural. Es pas un francisme. Es una forma classica de l’occitan. Sembla pus frequenta en vivaroalpenc que dins la rèsta de la lenga.
Manja plusors pomas.
Ai vist plusors filmes aquesta setmana.
(gascon: Èi vist plusors filmes aquesta setmana.)
Ne manja plusors.
N’ai vist plusors.
(gascon: N’èi vist plusors.)
Ai vist plusors filmes aquesta setmana.
(gascon: Èi vist plusors filmes aquesta setmana.)
Ne manja plusors.
N’ai vist plusors.
(gascon: N’èi vist plusors.)
2. unes, unas = un par de = un parelh de
(2a) Unes, unas (en provençal unei[s]; en niçard unu, uni; eventualament adaptable en gascon jos la forma uns, uas) indica un grop de dos elements identics. Es un adjectiu que se plaça davant un nom. Correspond al francés “une paire de”.
Unes gants
(provençal: Unei gants)
(niçard: Unu gants)
(gascon: Uns gants)
Unas lunetas
(provençal: Unei lunetas)
(niçard: Uni lunetas)
(gascon: Uas lunetas)
(2b) Coma equivalent de unes, unas, es possible de dire un par de, mai que mai en gascon. Correspond al francés “une paire de”.
Un par de gants
Un par de lunetas
Un par de lunetas
(2c) Coma equivalent de unes, unas e de un par de, tanben es corrècte de dire un parelh de (en provençal e niçard un pareu de). Correspond al francés “une paire de”.
Un parelh de gants
(provençal, niçard: Un pareu de gants)
Un parelh de lunetas
(provençal, niçard: Un pareu de lunetas)
(provençal, niçard: Un pareu de gants)
Un parelh de lunetas
(provençal, niçard: Un pareu de lunetas)
3. d’unes, d’unas = qualques unes, qualques unas
(3a) D’unes, d’unas (en provençal d’unei; en niçard d’unu, d’uni; en auvernhat e lemosin daus uns, de las unas; en gascon daubuns, daubuas o bèths uns, bèras uas) indica una quantitat indeterminada de personas o de causas que ja se n’es parlat abans. Aquestas formas s’utilizan coma pronoms e solament coma pronoms; donc i a pas jamai de nom après (daubuns, daubuas pòt far excepcion, vejatz lo ponch 6). Equivalon al francés “certains, certaines”.
D’unes venon de Marselha.
(provençal: D’unei venon de Marselha.)
(niçard: D’unu venon de Marselha.)
(auvernhat, lemosin: Daus uns venon de Marselha.)
(gascon: Daubuns vienen de Marselha. / Bèths uns vienen de Marselha.)
D’unas arriban de Clarmont.
(provençal: D’unei arriban de Clarmont.)
(niçard: D’uni arriban de Clarmont.)
(auvernhat, lemosin: De las unas arriban de Clarmont.)
(gascon: Daubuas arriban de Clarmont. / Bèras uas arriban de Clarmont.)
Ne coneissi d’unes.
(provençal: Ne coneissi d’unei. / Ne coneisse d’unei)
(niçard: Ne conoissi d’unu.)
(auvernhat, lemosin: Ne coneisse daus uns.)
(gascon: Ne coneishi daubuns. / Ne coneishi bèths uns.)
(provençal: D’unei venon de Marselha.)
(niçard: D’unu venon de Marselha.)
(auvernhat, lemosin: Daus uns venon de Marselha.)
(gascon: Daubuns vienen de Marselha. / Bèths uns vienen de Marselha.)
D’unas arriban de Clarmont.
(provençal: D’unei arriban de Clarmont.)
(niçard: D’uni arriban de Clarmont.)
(auvernhat, lemosin: De las unas arriban de Clarmont.)
(gascon: Daubuas arriban de Clarmont. / Bèras uas arriban de Clarmont.)
Ne coneissi d’unes.
(provençal: Ne coneissi d’unei. / Ne coneisse d’unei)
(niçard: Ne conoissi d’unu.)
(auvernhat, lemosin: Ne coneisse daus uns.)
(gascon: Ne coneishi daubuns. / Ne coneishi bèths uns.)
(3b) Un equivalent aproximatiu de d’unes, d’unas es qualques unes, qualques unas (en provençal quauqueis unei; en niçard quaucu unu, quauqui uni; en vivaroalpenc, auvernhat e lemosin quauques unes, quauques unas; en gascon quauques uns, quauques uas). En francés se ditz “quelques uns, quelques unes”.
Qualques unes venon de Marselha.
(provençal: Quauqueis unei venon de Marselha.)
(niçard: Quaucu unu venon de Marselha.)
(vivaroalpenc, auvernhat, lemosin: Quauques uns venon de Marselha.)
(gascon: Quauques uns vienen de Marselha.)
Qualques unas arriban de Clarmont.
(provençal: Quauqueis unei arriban de Clarmont.)
(niçard: Quauqui uni arriban de Clarmont.)
(vivaroalpenc, auvernhat, lemosin: Quauques unas arriban de Clarmont.)
(gascon: Quauques uas arriban de Clarmont.)
Ne coneissi qualques unes.
(provençal: Ne coneissi quauqueis unei. / Ne coneisse quauqueis unei.)
(niçard: Ne conoissi quaucu unu.)
(vivaroalpenc, auvernhat, lemosin: Ne coneisse quauques uns.)
(gascon: Ne coneishi quauques uns.)
(provençal: Quauqueis unei venon de Marselha.)
(niçard: Quaucu unu venon de Marselha.)
(vivaroalpenc, auvernhat, lemosin: Quauques uns venon de Marselha.)
(gascon: Quauques uns vienen de Marselha.)
Qualques unas arriban de Clarmont.
(provençal: Quauqueis unei arriban de Clarmont.)
(niçard: Quauqui uni arriban de Clarmont.)
(vivaroalpenc, auvernhat, lemosin: Quauques unas arriban de Clarmont.)
(gascon: Quauques uas arriban de Clarmont.)
Ne coneissi qualques unes.
(provençal: Ne coneissi quauqueis unei. / Ne coneisse quauqueis unei.)
(niçard: Ne conoissi quaucu unu.)
(vivaroalpenc, auvernhat, lemosin: Ne coneisse quauques uns.)
(gascon: Ne coneishi quauques uns.)
4. certans, certanas = cèrts, cèrtas
(4a) Quand volètz utilizar un adjectiu plaçat davant un nom, per fin d’indicar que lo nom es dins una quantitat indeterminada, devètz pas jamai utilizar d’unes, d’unas, devètz utilizar un adjectiu amb una forma completament diferenta qu’es: certans, certanas (en provençal certanei[s]; en niçard certans, certani). Se tradutz en francés per “certains, certaines”.
Certans òmes venon de Marselha.
(provençal: Certaneis òmes venon de Marselha.)
(gascon: Certans òmes vienen de Marselha.)
Certanas femnas arriban de Clarmont.
(provençal: Certanei femnas/fremas arriban de Clarmont.)
(niçard: Certani fremas arriban de Clarmont.)
(gascon: Certanas hemnas arriban de Clarmont.)
(provençal: Certaneis òmes venon de Marselha.)
(gascon: Certans òmes vienen de Marselha.)
Certanas femnas arriban de Clarmont.
(provençal: Certanei femnas/fremas arriban de Clarmont.)
(niçard: Certani fremas arriban de Clarmont.)
(gascon: Certanas hemnas arriban de Clarmont.)
(4b) L’adjectiu certans, certanas coneis la forma pus corta cèrts, cèrtas (en provençal cèrtei[s]; en niçard cèrts, cèrti). En francés se ditz “certains, certaines”.
Cèrts òmes venon de Marselha.
(provençal: Cèrteis òmes venon de Marselha.)
(gascon: Cèrts òmes vienen de Marselha.)
Cèrtas femnas arriban de Clarmont.
(provençal: Cèrtei femnas/fremas arriban de Clarmont.)
(niçard: Cèrti fremas arriban de Clarmont.)
(gascon: Cèrtas hemnas arriban de Clarmont.)
(provençal: Cèrteis òmes venon de Marselha.)
(gascon: Cèrts òmes vienen de Marselha.)
Cèrtas femnas arriban de Clarmont.
(provençal: Cèrtei femnas/fremas arriban de Clarmont.)
(niçard: Cèrti fremas arriban de Clarmont.)
(gascon: Cèrtas hemnas arriban de Clarmont.)
5. Resumit dins lo sens francés-occitan
| FRANCÉS | OCCITAN CORRÈCTE | OCCITAN INCORRÈCTE |
| “plusieurs” | mai d’un, mai d’una (ga: mei d’un, mei d’ua) ...seguit d’un nom al singular ...seguit d’un vèrb al plural | |
| o eventualament: mantun, mantuna (ga: mantun, mantua) ...seguit d’un nom al singular ...seguit d’un vèrb al plural | mantunes*, mantunas* (mantunei[s]*) (mantunu*, mantuni*) (mantuns*, mantuas*) (formas benlèu possiblas dins certans parlars restrenches, mas inconegudas dins l’usatge general) | |
| plusors | ||
| “une paire de” | unes, unas (pr: unei[s]) (ni: unu, uni) (ga: uns, uas) | |
| un par de | ||
| un parelh de (pr ni: un pareu de) | ||
| “certains, certaines” utilizat coma pronom (i a pas de nom après) (equivalent aproximatiu de “quelques uns, quelques unes”) | d’unes, d’unas (pr: d’unei) (ni: d’unu, d’uni) (au lm: daus uns, de las unas) (ga: daubuns, daubuas / bèths uns, bèras uas) | certans*, certanas* (certanei[s]*) (certans*, certani*) |
| qualques unes, qualques unas (pr: quauqueis unei) (ni: quaucu unu, quauqui uni) (va au lm: quauques uns, quauques unas) (ga: quauques uns, quauques uas) | ||
| “certains, certaines” utilizat coma adjectiu (i a un nom après) | certans, certanas (pr: certanei[s]) (ni: certans, certani) | d’unes*, d’unas* (d’unei[s]*) (d’unu*, d’uni*) (daus uns*, de las unas*) (bèths uns*, bèras uas*) |
| cèrts, cèrtas (pr: cèrtei[s]) (ni: cèrts, cèrti) |
6. Precision finala
En gascon, es possible d’utilizar daubuns, daubuas non solament coma pronom, mas tanben coma un adjectiu equivalent de certans, certanas. Conselhi als usatgièrs gascons d’utilizar aquesta possibilitat après qu’ajan ben assimilat los usatges presentats dins las partidas 1 a 5.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#14 Es evident que dins 'maites' i a quicòm que ven de 'mai'. I a de crosaments de tota mena coma "mai d'un + mant(es) > mantun", e se pòt supausar un crosament invèrs dins lo cas de "mant(es) + mai > maites". Es una question d'estudiar mai.
#13 Creses d'a bon que "maites"/"maitas" es pas construit sus "mai" emb una consonanta epentetica? A mai, m'es d'avís que "mantes"/"mantas" a pas plan lo mèsme sens.
Efectivament, dins l'article ai oblidat l'usatge de 'daus uns còps', avètz ben rason d'o remarcar.
La forma 'maites~maitas', cresi que se pòt considerar coma una varianta non estandard de 'mantes~mantas'. Es tanben un ponch qu'ai pas tractat dins l'article.
#11 Deve dire que quand ère goiasson, cresiá que quò èra "un brin"… ;-)
#10 Ten, me, ai auvit n'i a pas gaire, de quauqu'un de Limòtges : "p'un bric".
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari