Opinion
Toponims e patronims occitans. Reflexion sus la resisténcia, lo dever de memòria e lo futur onomastics
1. Un cas emblematic de toponim occitan escrich
Per mas enquistas de tèsi deguèro cerchar de monde que parlesse occitan vivaroalpenc dins lo sud de Dalfinat (dins la part que correspònde a l’airal actual dal departament de las Autas Alps, numerotat “05”). E coma ai ancara ges d’alas, deguèro passar coma tot lo monde per la Rota Departamentala (“RD”) 942, sus la comuna de Talard, just après lo vilatge en direccion de La Sauça (escrich d’un biais estranh en franchimand “La Saulce” que fa pensar a de “vièlh francés” [1]).
Gardiavo los panèls de luècs, per curiositat. E an un moment donat a senèca, veguèro un panèl que lo nom me semblèt escrich en occitan. Tornèro sus mos passes per i anar veire de mai pròche.
Era un panèl indicator dal chamin que menava a una campanha. N’i a qualques escriches de negre sus fons blanc -subretot dins los airals rurals- sovent quora la campanha o quitament l’escart son ren visibles dal chamin grand.
Lo nom èra “Le Franchimant”. A l’epòca trobèro lo panèl original e ne’n faguèro la fòto, mas èra just avant de me far raubar mon disc dur ambé totes mos arquius subre. La futilitat de la memòria numerica me foguèt violentament recordaa e lo visquèro pi coma una pèrda de las traças de mon passat...
Malgrat aiçò, tot èra ancara en ment e qualque temps après, cerchèro de tornar trobar lo luèc e lo panèl per internet. I arribèro ren.
En cerchar mai en detalh sus Google maps, trobèro un nom similari. Mas èra ges aquel qu’avio legit, al pè dal panèl, dins aquela part de la plana de Durença.... Ma memòria me jugava benlèu de torns? En èstre occitanista, me fasia dobtar. Benlèu veio l’occitanitat ont i seria ges, a fòrça de constatar la dicotomia entre oralitat occitana “volanta” e toponimia francisaa o quitament francesa “fixa” (en latin se ditz ben VERBA VOLANT, SCRIPTA MANENT)? L’estat de francisacion seria ben mai avançat dins la toponimia que ce qu’aurio pensat, a fòrça d’ausir parlar lo monde dal país en occitan, serio a costat de la placa? Estranhament me tornèro trobar dins ce que parla lo Dr. Boquel a prepaus de violença lingüistica.
Mas me resignèro ges. Cerchèro dins un anuari telefonic de “05”... Era ben aquel nom “le Franchimant” escrich dins l’anuari telefonic per exemple... Era ben al meme pòst, i èra ges de dúbit possible. Mas sus aquel site de Google èra referenciat e marcat “Le Franchement”. Avèm costuma de veire de toponims “corregits” sus las mapas de l’IGN, de còups las correccions son ancianas. Se passèron ja d’un temps mai ancian que se vèion de diferenças de toponims entre lo cadastre (aüra escanerizat o numerizat sus www.cadastre.gouv.fr) e las mapas IGN (o de còups entre doas versions de mapas IGN, segon l’annaa de publicacion o l’eschala de detalh).
Mas non, aüra, al sègle XXIen, contunha un fenomèn de “correccion” injustificaa dals toponims occitans. Es espantant de veire que malgrat la modernitat d’informacion, contunha l’esquichament de l’occitan. D’aitant mai que per l’opcion Street View de Google maps es possible d’apercéber ben d’indicacions de direccion escrichas. Es ges lo solet cas en Occitània, ne’n parlarèm mai daval.
Mas per tornar al toponim “Lo Franchimand” en lenga dal país, aicí es parier un toponim simbolic. Me faguèt pensar, es ben la pròva que los occitans dal canton avián ja consciença -quora an donat lo nom d’aquela campanha o al monde que demorava dins aquelas bastias- que i èra de monde dal país e de monde d’autra part, en l’ocurrença aicí un “franchimand”. La toponimia pòt èstre una bòna traça quora respècta la realitat lengatgiera occitana. Coma a Niça que i es la “Passejada dei inglés”, “la Diga dei francés”, “lo quartier russo”, "lo Cal d'Espanhòl" (camin que cala d'una còla), "A cò d'Alemand" (los dos darriers son composats de patronimes mas o nòto aicí pasmens). Se l’origina es precisaa dins lo nom donat es justament que lo monde sap qu’es degunament anglés ni mai francés ò... franchimand dins lo cas present.
Alora, franchament poièm quitament dire sus aquela error d’escritura: negligença o temptativa utila per escafar tota designacion d’alteritat? Perqué s’aquel toponim existe, indica qu’existe de monde franchimand, e donca indirectament per miralh invèrs, que de monde pòt èstre non franchimand.
Aquel exemple es la cima de mon iceberg que rebate una situacion ben comuna per un molon de toponims occitans, mal ortografiats —ce qu’es ancara mens grèu— o pèjor, deformats lingüisticament …ce qu’es negar lor realitat—. En aquò, lo monde a ges d’image clar e ben ortografiaa de ce qu’es aquela lenga (qu’a mai per nom la designacion fosca de “patoàs”) o quitament lo monde pòt dire qu’avant se parlava vièlh francés[1].
Sauprèm segurament jamai a que nivèl de la chaina i aguèt rompeüra per corregir e francisar, mas totun, vaicí la fòto Google Maps de l’endrech ont se tròba lo luec. Causa positiva per Google Maps, dins lor fenèstra daval a drecha existe un onglet “Signaler un problème”.
Penso que seria salutari que las institucions occitanistas culturalas faguèsson de campanhas d’informacion dins de situacions parieras. Un corrier per indicar ce que se passa e una publicitat d’aquel corrier dins los mèdias per informar que las institucions foguèron informaas e que la bala es aüra dins lor camp. Lor reaccion o non reaccion serà de lor decision e poiràn ges dire qu’o sabian ren!
2. Toponims (e patronims) occitans e lo rapòrt oral-escrich
Dins la mema tematica, i a gaire de temps, a prepaus de la prononciacion dal digram occitan “LH” (prononciat [ʎ] o [j] segon las regions), Rotland Pecot parlèt de l’escàndol de toponims occitans mal prononciats dins lo tram de Montpelhièr “(Saint-) Guilhem” prononciat “Guilèm”. N’es parier coma dal “tòp 50” dals toponims occitans estropiats mercés a las anóncias sonòras de l’SNCF: “Paulhan” (Lengadòc bas, 34), “Milhaud” (Provença, 30) prononciats a la francesa “Polan”, “Milo”. Mentre qu’en occitan es respectivament [pᴐw’ʎan], [mi’jaw] o en francés regional es [pᴐ’jan], [mi’jᴐ]. O mai luènch avio ausit parlar de “Varilhes” (Lengadòc, 09) prononciat “Varil” dins l’anóncia en francés mentre qu’en occitan se ditz [va’riʎᴐs] e en francés regional [va’rijə], coma l’indica d’alhors la pagina fr.wikipedia.org/wiki/Varilhes “prononcer Varilles, de l’occitan Varilhas”. Ansin, existon d’aisinas modèrnas per s’assabentar sus los toponims (a defaut de parlar de toponimes occitans) coma toponimiaoc.webs.com, mas ancara chal reconóisser que son d’origina occitana. Per ieu las institucions (comunas, SNCF...) fan ren lor trabalh, es clar que nòstre accès als “Mass medias” es ancara talament pròche de zèro que poièm ren en voler a qualqu’un que desbarca en Occitània per lo fach que pronóncie de biais incorrècte un toponim occitan. Mas pensam a aquela persona, a que moment es possible per ela de se conectar o mai de s’integrar a la cultura e a la lenga occitana dins nòstra societat? De qu’a coma meians per simplament rasclar lo vernís e entrar dins lo país qu’i demòra aüra? Es clar que las fòrças occitanistas culturalas an ges los meians d’èstre pertot per o far. Mas las institucions, òc, an los meians de chambiar las errors sus lo terren!
Lo fenonèm es lo meme per los patronims. Per cambiar anam veire lo digram occitan “NH” (prononciat [ɲ]), per ex.: “François Commeinhes” cònsol de Seta qu’ai entendut prononciar “Comène” a la television o coma lo revolucionari cantalon “Carles Antòni Manhès” qu’es solament prononciat “Manèss” (se l’accent grafic desapareisse ges en devenir “Mane”, coma un jorn entendèro lo nom dal musician classic “Gabrièl Fauré” prononciat “For”).
E es sensa desvelopar sus Miquèu de “Montaigne” que l’escritura “ign” es un arcaïsme francés per lo digram “gn” ce que fa que deuriam contunhar de dire “Montagne” en francés, coma dal sieu temps. E lo tot estent la francisacion de Miquèu de “Montanha” liat a la comuna de Sent Miquèu de Montanha (en Perigòrd). Coma trobar d’occitanitat an aquel òme après tant de filtres?
Una autra anecdòta a prepaus de toponimes prononciats en francés regional segon la trama occitana. “Annòt” (Gavotina, 04), “Biòt (Provença, 06) prononciats “Ano”, “Bio” per los toristas de passatge. Un còup, qualqu’un me demandèt la direccion’d’Ano’, pensèro eventualament a “Enaus” (francisat en “Enaux”) -qu’avio l’image dal mot “anneaux” en tèsta- e foguèro incapable de l’ajuar. Ero a Solelhàs (francisat en “Soleilhas” 04) a quaranta quilomètres d’Anòt [a’nᴐt]...
De mai, d’un biais mai fin, penso a la nasalisacion occitana E+N qu’a poscut demorar en francés regional coma la comuna de “Correns” (Provença, 83), prononciat lo mai sovent “Corins” mas pasmens ocasionalament sonat “Coran” a la television o a Joan-Luc “Domenge” (ensenhaire, e cerchaire sus l’occitan) prononciat sovent “Dominj” mas pasmens ocasionalament sonat “Domanj”.
Per rechampar, vèio 6 grands estadis possibles:
Al revenge, d’un biais estonant, tot la mediacracia francesa pronóncia ben lo nom de la centrala nucleària que se tròba sus la comuna alsaciana de “Fessenheim” (amb la finala [ajm]). Perqué? Benlèu perqué l’alsacian es identificat coma diferent dal lengatge francés e donca a respectar oralament per sas originalitats. Mentre que dal lengatge occitan, quasi degun n’ausisse parlar e donca l’escart estent nul, tot es prononciat a la francesa, o per èstre mai precís amb las règlas dal francés. Ce que remanda sovent al fals pensier dal monde: “mas i son pas de règlas per escriure en occitan”, remandant mai a una vision fosca de “patoàs”, dins lo sens de devalorizant de lengatge sensa règlas, desordenat.
Per clavar, coma un amic me disia, “designar (o donar un nom a un luèc, una persona) es reconóisser l’existença, e far sortir de l’anonimat per qu’es util”. Alora après mai de mil ans d’existença, quora l’occitan serà designat, reconoissut e quora sortirà de l’anonimat?
_____
[1] liam intèrn al tèxt
[2] un detalh, chalria saber de que forma normativa seria da causir per aquelos tipes de mots “-ç” o “-s” finals a Clanç/s, Levenç/s (06), Menç/s (38) e explicar perqué se fa la causia de l’una o de l’autra finala?
[3] un jorn me faguèro “repréner” per una persona per aver dich [le’veᵑs] a l’oral e non [lœ’veᵑs]. Una autra vòuta, me faguèro repréner per aver reoccitanizat lo toponim “(Cannes-)La-Bocca” en “(Canas-)La Boca”, qu’es pasmens la forma orala autentica collectaa, es ailí que se tròba la boca de Sianha dins Mediterranèa
Per mas enquistas de tèsi deguèro cerchar de monde que parlesse occitan vivaroalpenc dins lo sud de Dalfinat (dins la part que correspònde a l’airal actual dal departament de las Autas Alps, numerotat “05”). E coma ai ancara ges d’alas, deguèro passar coma tot lo monde per la Rota Departamentala (“RD”) 942, sus la comuna de Talard, just après lo vilatge en direccion de La Sauça (escrich d’un biais estranh en franchimand “La Saulce” que fa pensar a de “vièlh francés” [1]).
Gardiavo los panèls de luècs, per curiositat. E an un moment donat a senèca, veguèro un panèl que lo nom me semblèt escrich en occitan. Tornèro sus mos passes per i anar veire de mai pròche.
Era un panèl indicator dal chamin que menava a una campanha. N’i a qualques escriches de negre sus fons blanc -subretot dins los airals rurals- sovent quora la campanha o quitament l’escart son ren visibles dal chamin grand.
Lo nom èra “Le Franchimant”. A l’epòca trobèro lo panèl original e ne’n faguèro la fòto, mas èra just avant de me far raubar mon disc dur ambé totes mos arquius subre. La futilitat de la memòria numerica me foguèt violentament recordaa e lo visquèro pi coma una pèrda de las traças de mon passat...
Malgrat aiçò, tot èra ancara en ment e qualque temps après, cerchèro de tornar trobar lo luèc e lo panèl per internet. I arribèro ren.
En cerchar mai en detalh sus Google maps, trobèro un nom similari. Mas èra ges aquel qu’avio legit, al pè dal panèl, dins aquela part de la plana de Durença.... Ma memòria me jugava benlèu de torns? En èstre occitanista, me fasia dobtar. Benlèu veio l’occitanitat ont i seria ges, a fòrça de constatar la dicotomia entre oralitat occitana “volanta” e toponimia francisaa o quitament francesa “fixa” (en latin se ditz ben VERBA VOLANT, SCRIPTA MANENT)? L’estat de francisacion seria ben mai avançat dins la toponimia que ce qu’aurio pensat, a fòrça d’ausir parlar lo monde dal país en occitan, serio a costat de la placa? Estranhament me tornèro trobar dins ce que parla lo Dr. Boquel a prepaus de violença lingüistica.
Mas me resignèro ges. Cerchèro dins un anuari telefonic de “05”... Era ben aquel nom “le Franchimant” escrich dins l’anuari telefonic per exemple... Era ben al meme pòst, i èra ges de dúbit possible. Mas sus aquel site de Google èra referenciat e marcat “Le Franchement”. Avèm costuma de veire de toponims “corregits” sus las mapas de l’IGN, de còups las correccions son ancianas. Se passèron ja d’un temps mai ancian que se vèion de diferenças de toponims entre lo cadastre (aüra escanerizat o numerizat sus www.cadastre.gouv.fr) e las mapas IGN (o de còups entre doas versions de mapas IGN, segon l’annaa de publicacion o l’eschala de detalh).
Mas non, aüra, al sègle XXIen, contunha un fenomèn de “correccion” injustificaa dals toponims occitans. Es espantant de veire que malgrat la modernitat d’informacion, contunha l’esquichament de l’occitan. D’aitant mai que per l’opcion Street View de Google maps es possible d’apercéber ben d’indicacions de direccion escrichas. Es ges lo solet cas en Occitània, ne’n parlarèm mai daval.
Mas per tornar al toponim “Lo Franchimand” en lenga dal país, aicí es parier un toponim simbolic. Me faguèt pensar, es ben la pròva que los occitans dal canton avián ja consciença -quora an donat lo nom d’aquela campanha o al monde que demorava dins aquelas bastias- que i èra de monde dal país e de monde d’autra part, en l’ocurrença aicí un “franchimand”. La toponimia pòt èstre una bòna traça quora respècta la realitat lengatgiera occitana. Coma a Niça que i es la “Passejada dei inglés”, “la Diga dei francés”, “lo quartier russo”, "lo Cal d'Espanhòl" (camin que cala d'una còla), "A cò d'Alemand" (los dos darriers son composats de patronimes mas o nòto aicí pasmens). Se l’origina es precisaa dins lo nom donat es justament que lo monde sap qu’es degunament anglés ni mai francés ò... franchimand dins lo cas present.
Alora, franchament poièm quitament dire sus aquela error d’escritura: negligença o temptativa utila per escafar tota designacion d’alteritat? Perqué s’aquel toponim existe, indica qu’existe de monde franchimand, e donca indirectament per miralh invèrs, que de monde pòt èstre non franchimand.
Aquel exemple es la cima de mon iceberg que rebate una situacion ben comuna per un molon de toponims occitans, mal ortografiats —ce qu’es ancara mens grèu— o pèjor, deformats lingüisticament …ce qu’es negar lor realitat—. En aquò, lo monde a ges d’image clar e ben ortografiaa de ce qu’es aquela lenga (qu’a mai per nom la designacion fosca de “patoàs”) o quitament lo monde pòt dire qu’avant se parlava vièlh francés[1].
Sauprèm segurament jamai a que nivèl de la chaina i aguèt rompeüra per corregir e francisar, mas totun, vaicí la fòto Google Maps de l’endrech ont se tròba lo luec. Causa positiva per Google Maps, dins lor fenèstra daval a drecha existe un onglet “Signaler un problème”.
Penso que seria salutari que las institucions occitanistas culturalas faguèsson de campanhas d’informacion dins de situacions parieras. Un corrier per indicar ce que se passa e una publicitat d’aquel corrier dins los mèdias per informar que las institucions foguèron informaas e que la bala es aüra dins lor camp. Lor reaccion o non reaccion serà de lor decision e poiràn ges dire qu’o sabian ren!
2. Toponims (e patronims) occitans e lo rapòrt oral-escrich
Dins la mema tematica, i a gaire de temps, a prepaus de la prononciacion dal digram occitan “LH” (prononciat [ʎ] o [j] segon las regions), Rotland Pecot parlèt de l’escàndol de toponims occitans mal prononciats dins lo tram de Montpelhièr “(Saint-) Guilhem” prononciat “Guilèm”. N’es parier coma dal “tòp 50” dals toponims occitans estropiats mercés a las anóncias sonòras de l’SNCF: “Paulhan” (Lengadòc bas, 34), “Milhaud” (Provença, 30) prononciats a la francesa “Polan”, “Milo”. Mentre qu’en occitan es respectivament [pᴐw’ʎan], [mi’jaw] o en francés regional es [pᴐ’jan], [mi’jᴐ]. O mai luènch avio ausit parlar de “Varilhes” (Lengadòc, 09) prononciat “Varil” dins l’anóncia en francés mentre qu’en occitan se ditz [va’riʎᴐs] e en francés regional [va’rijə], coma l’indica d’alhors la pagina fr.wikipedia.org/wiki/Varilhes “prononcer Varilles, de l’occitan Varilhas”. Ansin, existon d’aisinas modèrnas per s’assabentar sus los toponims (a defaut de parlar de toponimes occitans) coma toponimiaoc.webs.com, mas ancara chal reconóisser que son d’origina occitana. Per ieu las institucions (comunas, SNCF...) fan ren lor trabalh, es clar que nòstre accès als “Mass medias” es ancara talament pròche de zèro que poièm ren en voler a qualqu’un que desbarca en Occitània per lo fach que pronóncie de biais incorrècte un toponim occitan. Mas pensam a aquela persona, a que moment es possible per ela de se conectar o mai de s’integrar a la cultura e a la lenga occitana dins nòstra societat? De qu’a coma meians per simplament rasclar lo vernís e entrar dins lo país qu’i demòra aüra? Es clar que las fòrças occitanistas culturalas an ges los meians d’èstre pertot per o far. Mas las institucions, òc, an los meians de chambiar las errors sus lo terren!
Lo fenonèm es lo meme per los patronims. Per cambiar anam veire lo digram occitan “NH” (prononciat [ɲ]), per ex.: “François Commeinhes” cònsol de Seta qu’ai entendut prononciar “Comène” a la television o coma lo revolucionari cantalon “Carles Antòni Manhès” qu’es solament prononciat “Manèss” (se l’accent grafic desapareisse ges en devenir “Mane”, coma un jorn entendèro lo nom dal musician classic “Gabrièl Fauré” prononciat “For”).
E es sensa desvelopar sus Miquèu de “Montaigne” que l’escritura “ign” es un arcaïsme francés per lo digram “gn” ce que fa que deuriam contunhar de dire “Montagne” en francés, coma dal sieu temps. E lo tot estent la francisacion de Miquèu de “Montanha” liat a la comuna de Sent Miquèu de Montanha (en Perigòrd). Coma trobar d’occitanitat an aquel òme après tant de filtres?
Una autra anecdòta a prepaus de toponimes prononciats en francés regional segon la trama occitana. “Annòt” (Gavotina, 04), “Biòt (Provença, 06) prononciats “Ano”, “Bio” per los toristas de passatge. Un còup, qualqu’un me demandèt la direccion’d’Ano’, pensèro eventualament a “Enaus” (francisat en “Enaux”) -qu’avio l’image dal mot “anneaux” en tèsta- e foguèro incapable de l’ajuar. Ero a Solelhàs (francisat en “Soleilhas” 04) a quaranta quilomètres d’Anòt [a’nᴐt]...
De mai, d’un biais mai fin, penso a la nasalisacion occitana E+N qu’a poscut demorar en francés regional coma la comuna de “Correns” (Provença, 83), prononciat lo mai sovent “Corins” mas pasmens ocasionalament sonat “Coran” a la television o a Joan-Luc “Domenge” (ensenhaire, e cerchaire sus l’occitan) prononciat sovent “Dominj” mas pasmens ocasionalament sonat “Domanj”.
Per rechampar, vèio 6 grands estadis possibles:
— en primier, lo toponim occitan existe dins sa forma escricha occitana e es mantengut fins aüra coma tal: Clanç/ Clans[2] (Gavotina, 06) [‘klaᵑs] > idem, Cunlhat (Alvèrnhe, 63) [kɛ̃’ja] o [kœ̃’ja] > idem;
— en segond, lo toponim es francisat/ toscanizat graficament (grafia dal francés ancian (amb o sensa letras ajustaas) o grafia dal francés actual): Trescléus (Gavotina, 05) [tres’klew(s)] > “Trescléoux” (mais quasiment uniquement prononcé [trԑskle’u]), Vaumelh (Gavotina, 04) [vᴐw’mej] o [vu’mej] > “Vaumeilh” [vᴐ’mԑj], Gòrbs (Gavotina, 06) > “Gorbio”, P(u)ei Mainada (Provença, 06) > “Peymeinade” [peme’nad(ə)], Lac (Bearn-Gasconha, 64) > “Lacq”; una varianta: Coarasa (Gavotina, 06) [kwa’raza] > “Coaraze” [kwa’raz(ə)] (francés regional) o [kᴐaraz] (francés estandard, utilizat rarament levat per far “distingat”);
— en tèrç, lo toponim occitan es prononciat segon las règlas dal francés regional, influenciat per l’occitan: Levenç/ Levens (Gavotina, 06) > “Levens” prononciat segon [le’veᵑs] (francés regional[3]) o [lœ’veᵑs] (mas jamai [lœ’veᵑ]), Champtercier (Gavotina, 04) [tSanter’sje] > [Santԑr’sje], Esparron (Gavotina, 05) [espa’ruᵑ] > “Esparron” [ԑspa’rᴐᵑ], Robion (Comtat Venaissin-Provença, 84) [ru’bjuᵑ] > “Robion” [rᴐ’bjᴐn], Castanet-Tolosan (Lengadòc naut, 31) [kasta’ne tulu’zaᵑ] > Castanet-Tolosan [kasta’ne tᴐlᴐ’zaᵑ];
— en quart, lo toponim occitan es prononciat oralament (accent tonic, lectura de las letras) segon las règlas dal francés (entendut coma francés estandard): Cabris (Provença, 06) > “Cabris” [ka’bri], Rocabruna (Provença, 83) > “Roquebrune” [rok’bryn];
— en quint, lo toponim es deformat per “absença de sens” segon lo ponch de vista d’aquel qu’o a escrich, o es chambiat per omofonia destorbanta amb lo francés o per marria copa: Sanch Eli > “Saint-Chély”, Las Cròtas (Gavotina, 05) > “Crots”, Sant Nari (Provença, 83) > “Sanary”;
— en sèst, lo toponim a de sens mas es revirat totalament o parcialament de l’occitan al francés/ toscan: Sant Benech (Gavotina, 04) > “Saint- Benoît”, Beuvéser (idem)> “Beauvezer”, Belver/Balver (Gavotina, 06)> “Belvédère”.
— en segond, lo toponim es francisat/ toscanizat graficament (grafia dal francés ancian (amb o sensa letras ajustaas) o grafia dal francés actual): Trescléus (Gavotina, 05) [tres’klew(s)] > “Trescléoux” (mais quasiment uniquement prononcé [trԑskle’u]), Vaumelh (Gavotina, 04) [vᴐw’mej] o [vu’mej] > “Vaumeilh” [vᴐ’mԑj], Gòrbs (Gavotina, 06) > “Gorbio”, P(u)ei Mainada (Provença, 06) > “Peymeinade” [peme’nad(ə)], Lac (Bearn-Gasconha, 64) > “Lacq”; una varianta: Coarasa (Gavotina, 06) [kwa’raza] > “Coaraze” [kwa’raz(ə)] (francés regional) o [kᴐaraz] (francés estandard, utilizat rarament levat per far “distingat”);
— en tèrç, lo toponim occitan es prononciat segon las règlas dal francés regional, influenciat per l’occitan: Levenç/ Levens (Gavotina, 06) > “Levens” prononciat segon [le’veᵑs] (francés regional[3]) o [lœ’veᵑs] (mas jamai [lœ’veᵑ]), Champtercier (Gavotina, 04) [tSanter’sje] > [Santԑr’sje], Esparron (Gavotina, 05) [espa’ruᵑ] > “Esparron” [ԑspa’rᴐᵑ], Robion (Comtat Venaissin-Provença, 84) [ru’bjuᵑ] > “Robion” [rᴐ’bjᴐn], Castanet-Tolosan (Lengadòc naut, 31) [kasta’ne tulu’zaᵑ] > Castanet-Tolosan [kasta’ne tᴐlᴐ’zaᵑ];
— en quart, lo toponim occitan es prononciat oralament (accent tonic, lectura de las letras) segon las règlas dal francés (entendut coma francés estandard): Cabris (Provença, 06) > “Cabris” [ka’bri], Rocabruna (Provença, 83) > “Roquebrune” [rok’bryn];
— en quint, lo toponim es deformat per “absença de sens” segon lo ponch de vista d’aquel qu’o a escrich, o es chambiat per omofonia destorbanta amb lo francés o per marria copa: Sanch Eli > “Saint-Chély”, Las Cròtas (Gavotina, 05) > “Crots”, Sant Nari (Provença, 83) > “Sanary”;
— en sèst, lo toponim a de sens mas es revirat totalament o parcialament de l’occitan al francés/ toscan: Sant Benech (Gavotina, 04) > “Saint- Benoît”, Beuvéser (idem)> “Beauvezer”, Belver/Balver (Gavotina, 06)> “Belvédère”.
Al revenge, d’un biais estonant, tot la mediacracia francesa pronóncia ben lo nom de la centrala nucleària que se tròba sus la comuna alsaciana de “Fessenheim” (amb la finala [ajm]). Perqué? Benlèu perqué l’alsacian es identificat coma diferent dal lengatge francés e donca a respectar oralament per sas originalitats. Mentre que dal lengatge occitan, quasi degun n’ausisse parlar e donca l’escart estent nul, tot es prononciat a la francesa, o per èstre mai precís amb las règlas dal francés. Ce que remanda sovent al fals pensier dal monde: “mas i son pas de règlas per escriure en occitan”, remandant mai a una vision fosca de “patoàs”, dins lo sens de devalorizant de lengatge sensa règlas, desordenat.
Per clavar, coma un amic me disia, “designar (o donar un nom a un luèc, una persona) es reconóisser l’existença, e far sortir de l’anonimat per qu’es util”. Alora après mai de mil ans d’existença, quora l’occitan serà designat, reconoissut e quora sortirà de l’anonimat?
_____
[1] liam intèrn al tèxt
[2] un detalh, chalria saber de que forma normativa seria da causir per aquelos tipes de mots “-ç” o “-s” finals a Clanç/s, Levenç/s (06), Menç/s (38) e explicar perqué se fa la causia de l’una o de l’autra finala?
[3] un jorn me faguèro “repréner” per una persona per aver dich [le’veᵑs] a l’oral e non [lœ’veᵑs]. Una autra vòuta, me faguèro repréner per aver reoccitanizat lo toponim “(Cannes-)La-Bocca” en “(Canas-)La Boca”, qu’es pasmens la forma orala autentica collectaa, es ailí que se tròba la boca de Sianha dins Mediterranèa
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#7#8
"Mons" (dau latin) es lo centre antic de la parròpia, se tròba en hautor.
Mès cadun, en francés regionau, ditz simplament "Saint Pey" ; Sent Pèir de Lengon, benlèu, mès l'èi jamèi entendut ; me damandi s'aquò's pas un nom medievau recentament prepausat per B. Boyrie-Fénié.
Au contrari, Sent Pèir d'Aurilhac, de l'auta part de la Garona, se ditz "Saint Pierre".
Per Sent Pèir de Vath, es bien alunhat.
Pensi que se ditz Sent Pèir de "Mons" (coma mont en latin) per contrastar amb Sent Pèir de Vath.
#5 Coneishi plan Sent Pèir qu'i estoi tres ans. Lo nom locau ei "Sent Pèir de Lengon". Sèi pas d'on vien lo "de Mons".
Chas nos, en Lemosin, la prononciacion tradicionala daus noms de luòc es en dangier greu. De la quita gent que an frotjat en Lemosin e que coneissen las prononciacions (que an la quarantena aura), aiman mielhs prononciar a la mòda francesa que riscar de far tròp bicanard (païsan) en prononciar a la mòda patesa.
Per exemple, n'am tot plen de noms de viltajons escrichs tradicionalament emb -as a la fin (quò ven pas dau tot de la grafia alibertina, non gran, quò es entau que quò s'es totjorn escrich e la gent saben o sabián coma los dire) : las ganas, las pradas, cordelas, coubras, coutreillas... e ben, podes l'i 'nar las prononciacions venen [as] quora es totjorn estat tradicionalament [a:] mas [as] fai queraque mai espanhòu (e pas tant païsan benleu). Donc, dins l'administracion (e ne'n sabe qqr mercés a ma femna que l'i trabalha), la quita gent ausan o vòlen pas/pus prononciar [a:] au près dau public.
Afen, l'i a ben daus noms que se mantenen totparier mas per quant de temps (?) : le Vigen [-ɛ̃m], Rilhac [ʎ]/[j]... Saint-Yrieix demòra [-je] mas de mai en mai auven [ɛks] tot coma Couzeix a costat de Limòtges que es passat completament a [kuzɛks] aura quora se prononciava [kuze] l'i a pas tant de temps (daicia a la prumiera guerra benleu).
'Reste 'quí de far mon vielh reac mas quò es per dire que som dins la negacion totala de la lenga tot coma si aviá jamai existat !
#3
Òc. Urosament, quauques lòcs resistan : Béguey (Veguèir) se ditz encara coma fau. Idèm per St Pierre de Mons, que tot lo monde apèra... Sent Pèir !
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari