Una futura “Grand Aquitània” —utilizi aqueste nom provisòri— agroparà lei regions sortentas d’Aquitània, Lemosin e Peitau-Charantas.
En aparéncia, aquò riscariá d’afeblir mai lo pes de l’occitan car una granda partida nòrd de la nòva region seriá de “lenga d’oïl”. Totun, se jogam fin, saique i poiriam trobar una nòva estrategia de defensa de l’occitan.
La partida dicha “d’oïl” d’aquela futura region, en realitat, compren la màger part dau domeni ont se parla peitavin-santongés o aguiainés. Aqueu domeni s’apèla Aguiaina e agropa Peitau, Aunís, Santonge e Engolmés. Fins ai sègles XII o XIII, Aguiaina èra una tèrra de lenga occitana. Dempuei lei sègles XII-XIII, i parlan lo peitavin-santongés, un idiòma francizat amb de traças importantas d’occitan.
Uei, lo peitavin-santongés cèrca d’emergir amb l’estatut de lenga. Lei defensors dau peitavin-santongés son fièrs de seis afinitats amb l’occitan. Aquò es important.
Donc: lei movements occitans e peitavins-santongés an interès de s’aliar e de cultivar seis afinitats per fin de donar a la Grand Aquitània una coloracion culturala pus favorabla.
Dau mai lo peitavin-santongés arribarà d’emergir coma lenga, dau mai se raprocharà de l’occitan, e dau mens l’element “francés” semblarà legitim dins la Grand Aquitània.
Se certaneis occitanistas an l’idèa absurda de mespresar lo peitavin-santongés, facilitaràn l’absorbiment dau peitavin-santongés dins lo francés uniformizat e, fin finala, rendràn l’occitan pus isolat e vulnerable dins la Grand Aquitània.
L’Aquitània medievala anava efectivament de Peitau fins ai Pirenèus e èra una region essencialament occitana. La futura Grand Aquitània poiriá èsser la reconstitucion parciala d’aquela entitat anciana. Sa majoritat demografica serà en tot cas occitana. E sa capitala serà probable la metropòli occitana de Bordèu.
Lo Bascoat Nòrd, que serà tanben dins aquela futura Grand Aquitània, deurà respectar Occitània e en particular nòstra tèrra occitana dau Bas Ador amb Baiona, Anglet e Biàrritz. Se lei bascos dau nòrd arriban de se destacar de la Grand Aquitània, que nos prengan pas çò que nos aperten.
Perilhs e avantatges dins Auvèrnhe-Ròse-Aups
La fusion d’Auvèrnhe e Ròse-Aups es de mau apreendre. Presenta de perilhs e d’avantatges. Tanben i caudrà jogar fin.
(a) Comencem per lei perilhs, que son benlèu pus menaçants que dins la Grand Aquitània.
— Auvèrnhe-Ròse-Aups serà una region amb una majoritat demografica arpitana, non pas occitana. L’arpitan o francoprovençau, coma lenga, es terriblament moribond e lo sentiment culturau “francés” aclapa Arpitània (amb de nuanças en Savòia pasmens).
— Lo movement de defensa de l’arpitan es encara feble e es improbable que pòsca crear una aliança dinamica amb l’occitanisme, car lo quite occitanisme es sovent feble en Auvèrnhe e Ròse-Aups. De segur, i a de pòls ont un certan activisme occitan se fa remarcar, coma lo valorós IEO de Cantal, mai obten un impacte localizat.
— Es probable que la capitala d’Auvèrnhe-Ròse-Aups serà pas en Occitània. Lei doas grandei vilas occitanas de la futura region, Clarmont-Ferrand e Valença, pesaràn pauc en fàcia de la cordelada dei metropòlis arpitanas de Lion, Sant Estève, Grenòble, Chamberí e Anecí. La vila de Lion, ja totalament francizada sus lo plan lingüistic, serà probable la capitala.
(b) En parallèl i auriá benlèu d’avantatges pichonets.
— En tèrmes de superfícia, Auvèrnhe-Ròse-Aups se parteja en doas mitats egalas: la mitat occitana (Auvèrnhe, Ardecha, Droma, de franjas de Léger e d’Isèra) es tan granda coma la mitat arpitana. Se l’occitanisme jòga ben, aquò poiriá aver un ròtle simbolic dins la politica culturala de la futura region.
— En tèrmes de politica lingüistica, la region sortenta de Ròse-Aups a ja pres d’iniciativas favorablas per l’occitan e l’arpitan mentre que la region d’Auvèrnhe a una accion mens visibla. La fusion dei doas regions poiriá incitar a estendre la politica pròoccitana de Ròse-Aups vèrs Auvèrnhe.
— Una consciéncia independentista s’es revelhada en Savòia (dins la region de Ròse-Aups) e s’assòcia de mai en mai a la defensa de l’arpitan. Se lei movements savoians jògan ben, benlèu cercaràn de s’estendre a tota Arpitània e s’aliaràn ais occitanistas per defendre leis interès comuns. Mai es encara una ipotèsi incertana.
Paradoxalament, Provença es afeblida per lei flux que la connèctan de mai en mai dirèctament a París e de mens en mens a la rèsta d’Occitània. Es tanben la zòna ont l’usatge popular de l’occitan a mai reculat. Aqueu factor lingüistic (aliat amb d’autrei factors, de tipe non lingüistic) facilita una crispacion francista pus fòrta qu’alhors. S’illustra per lei resultats elevats de l’FN.
L’occitanisme provençau (au sens larg: en grafia classica e en grafia mistralenca) mena un trabalh important. Mai se focaliza tròp sus de questions segondàrias coma lei grafias e lei susceptibilitats localas, aupencas e niçardas, quand l’urgéncia es de se batre energicament per l’usatge de l’occitan (còntra lo francés!).
Bòrd que Provença es mantenguda, aquò encoratjarà pas lei provençaus —lo tèrç deis occitans— a se revelhar per defendre leis autrei regions occitanas que son menaçadas. Donc l’occitanisme deu trabalhar fòrça en Provença.
(Sigam precís. Ara, dins lei regions sortentas, Provença es de luenh la region occitana pus poblada amb 4,9 milions d’estatjants. Amb lei regions nòvas, la fusion Miegjorn-Pirenèus-Lengadòc-Rosselhon aurà 5,1 milions d’estatjants, sens inclure Catalonha Nòrd, e devendrà tan poblada coma Provença. En tot cas, Provença gardarà la concentracion maximala de vilas de mai de 100 000 estatjants e la densitat maximala de populacion. La partida occitana de la Grand Aquitània aurà 4 milions d’estatjants. La partida occitana d’Auvèrnhe-Ròse-Aups aurà 2,1 milions d’estatjants.)
Pensem ai franjas, sapiam comptar
La reforma territoriala manten intacta la region dau Centre amb sa franja occitana que se tròba a son extrèm sud. Culturalament, aquela franja es dins lo nòrd de Lemosin e Borbonés. L’occitanisme la deu pas negligir. Occitània serà donc cobèrta per cinc regions futuras, e non pas quatre, comptem-lei ben coma cau:
1º lo Centre
2º Aquitània-Lemosin-Peitau-Charantas
3º Auvèrnhe-Ròse-Aups
4º Provença-Aups-Còsta-d’Azur
5º Miegjorn-Pirenèus-Lengadòc-Rosselhon
Montam a uech regions en comptant aquelei deis estats vesins:
6º Catalonha
7º Piemont
8º Ligúria
Quineis accions e revendicacions?
Se parli dei “perilhs” e “avantatges” es que me preocupi d’analisi e d’estrategia. Aquò non significa pas que leis occitans degan acceptar la reforma territoriala. Au contrari se devon revoltar.
Suggerissi que l’occitanisme fomente la resisténcia dins la populacion, amb de revendicacions claras, un discors clar e d’accions adeqüatas.
— Aver d’ambicion. L’occitanisme deu visar la meteissa ambicion que lei movements bretons e alsacians que ja manifèstan.
— Exigir l’aparicion d’Occitània. Se cau una reforma terrioriala, l’occitanisme deu exigir qu’Occitània i aparesca dins sei limits exactes (pòt èsser idealament una federacion de regions, o mens idealament una sola e unica region d’Occitània; mai en tot cas Occitània deu aparéisser).
— Mai de lenga e mai de competéncias. L’occitanisme deu exigir en parallèl una politica seriosa de desvolopament e oficializacion de l’occitan, amb una aumentacion dei competéncias regionalas.
— Coordenar lei colèras regionalas. L’occitanisme deu suscitar, desvolopar o sostenir tot sentiment de colèra populara que pòsca aparéisser dins de regions occitanas que se senton menaçadas. En Auvèrnhe per exemple, qu’es menaçat de submersion, se cau demandar se i a mai de potenciau de colèra qu’en Miegjorn-Pirenèus-Lengadòc-Rosselhon...
— Arrestar lei focalizacions segondàrias que fan pèrdre de temps. L’occitanisme deu pas caucionar lei regions impausadas en lei batejant amb de noms ideaus. L’occitanisme deu considerar tot lo territòri occitan de maniera equilibrada. L’occitanisme deu condemnar l’emborigolisme lengadocian. Que se pèrda pas amb l’“Occitània Centrala”.
De revendicacions pus avançadas son tanben necessàrias, mai son assumiblas solament per una partida de l’occitanisme e se pòdon imaginar ren que dins d’estapas ulterioras: l’autonomia amb de poders legislatius, l’independéncia, l’oficialitat unica de l’occitan.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Atraparetz que ce que dise es perpaus de nèci...
Vòlon far espetar lo sentit d'unitat culturala e lingüistica en escampilhar lo còrs d'Occitania ?
Fai pas res ! Convencerem los peitavins-santongés de menar batuèsta per l'òc, que lur parlar conten un pauquenet d'occitan. E n'aproficharem per espandir la lenga occitana tornamai devèrs Peitau.
E per Auvèrnha-Ròse-Aups (me fai susar aquela region de Ròse-Aups, que siái a costat e vòu pas res dire, o afortisse !), convencerem los arpitans que son un pauc provençaus (lo franco-provençau) tant vau dire occitans, mai un pauquenet. N'aproficharem coma aquò per espandir la lenga e la cultura d'òc.
D'aqueste biais, fasent miralhar lo prestigi de nòstra lenga e de nòstra cultura, los apetissarem totes saique. Mai benlèu, capitarem de convéncer las regions "Aquitània" e "Auvèrnha-Ròse-Aups" que lurs costarà mens char d'amonedar una lenga que non pas doas.
De mençonar tanben que per "Auvèrnha-Ròse-Aups", la futura linha de TGV (qu'anarà rejònher Turin) ajudarà per mai d'afrairament emb dals occitans de l'autra man dals Aups.
Francament, se podèm pas faire autrament per fin de tot còmpte, per de qué pas espandir la lenga de Lion a Peitieus ?... Un bòn pam de nas a Maugovèrn, de qué ne'n pensatz ? Vos devètz pensar : se deuriá pausar quauque pauc quel d'aquí, qu'es a desparlar...
Un pauc pus seriosament, auriái ben vist ieu Auvèrnha restacada a Lengadòc-Rosselhon, mens los despartaments d'Aude e dals Pirenèus Orientaus, mai los d'Avairon e d'Ardecha.
Que despuèi l'Atge Mejan, aquí-las las pròvas :
- lo Camin Regordan (de Sant Gèli au Puèi de Velai), puèi un pauc pus tard, la linha Nimes-Clarmont d'Auvèrnha ;
- la Via dau Pal que jonhiá la vau de Ròse (Pònt-Sant Esperit-Viviers) au Puèi de Velai, passant per Aubenàs e Montpesat ;
-pus tard, la linha Besièrs-Naussargues, puèi l'A75 pus pròche nautres, fan pas que renfortir los liams qu'an totjorn endevengut País Bas e País Naut.
Totas aquelas vias traversàvon e travèrson encara Cevenas e Causses, patrimòni de l'Unèsco.
Per ce qu'es de Droma, l'auriái ben vista restacada a Provença, dinc una region nomenada "Daufinat-Provença". Pense tanben a una apelacion que riscariáun pas gaire de la fonhar los provençaus, es a dire : "País d'Oc" o ben "Provença-País d'Oc". Aquò es bien dinc la pensada de Mistrau !
Aviái pensat mai que se poguèsse restacar, per de qué pas, Gard a Provença, qu'aquò nos auriá donar lo triangle logic e magic "Nimes-Arles-Avinhon".
Mès, de tot biais, son los despartaments prumièrs que faudriá fargar de nòu, que lo decopatge n'es pas ges logic. E lo decopatge regionau i es basat dessús.
Enfin... siái aquí a bosigar lo petaçatge republican. De còps que quauqu'us i tròve quicòm de pertinent... vos faretz conéisser.
#23 "Provence Occitane" significariá qu'existe una autra Provença, non occitana.
"Occitanie Provençale" es lo mens piétger (e lo mai logic, se cercam vague que vague d'apondre "Occitanie"). Siáu pasmens luench d'èstre segur que passe, amb la risca de soslevar una ondada de protèsta... A mai tot lo territòri de PACA es pas provençau.
Siáu pas còntra l'idèa, evidentament. Dobti grandament que se posque far, politicament. Faudriá un brave trabalh de sensibilizacion e una brava capacitat per respondre ais atacs de nòstrei cosins.
#21 Me ramenti qu'aviam publicat l'a quauquei temps un papafard que l'èra escrich "Occitània Orientala" per parlar de Provença (un pauc per far referéncia ai País dau Levant, un pauc per provocacion, un pauc per galejar).
Aviam agut de bèlei reaccions vengudas de nòstrei cosins dau Couleitiéu Prouvènça.
Aquò dich, siáu pas segur que levar lo nom "Provença", qu'es bessai lo nom de region lo mai vièlh de França e que recampa pron ben lei estatjants d'aquesta region (en delai de son espaci dialectau, franc de Niça) siegue politicament intelligent. Un nop "Occitània Orientala" soslevariá lei memei protèstas que quora G. Frêche vouguèt impausar "Septimanie".
Seriá una proclamacion de mòrt per l'occitanisme en Provença, a còp segur.
Se lo govèrn Francés non vòu pas fusionar l'integralitat d'Occitània en ua sola region, alavètz cau militar entà que Lengadòc-Rosselhon-Miegjorn-Pirenèus prenga lo nom d’“Occitània Centrala”, qu'Aquitània etc. prenga lo nom d'"Occitània Occidentala" o "Occitània Atlantica" (per exemple), que PACA sia cambiat en "Occitània Orientala" o "Occitània Provençala" o "Occitània Mediterranenca" (o d'autas proposicions...) etc. Enfin, cau que las régions Francesas qu'an un tròç d'Occitània boten "Occitània-quauqu'arren" dins lo nom. Cau que los Occitanistas se mobilizen cadun dins son parçan entà hèr-z-oc, cau que los de PACA manifesten a Marsilha entà obténguer un cambiament de nom de "PACA" en "Occitània Orientala", cau que los d'Aquitània se mobilizen entà un nom novèl coma "Occitània Atlantica", que los de Tolosa e de Montpelhièr se mobilizen entà "occitània Centrala" (entremièi "Occitània Atlantica" et "Occitània Orientala")... De sigur, podèm escambiar, discutir, soscar suu milhor nom de balhar. Mès cau que "Occitània" pareishca dins lo nom de TOTAS las régions. E entà d'aquò, cau ua mobilisacion de las bèras, senon, lo govèrn Francés harà segon son bon plaser, e auram per nom "Sud-Ouest" (ex-Aquitània, Lemosin etc), "Sud-de-France" (Lengadòc-Rosselhon-Mieijorn-Pirenèus), "PACA" etc.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Atraparetz que ce que dise es perpaus de nèci...
Vòlon far espetar lo sentit d'unitat culturala e lingüistica en escampilhar lo còrs d'Occitania ?
Fai pas res ! Convencerem los peitavins-santongés de menar batuèsta per l'òc, que lur parlar conten un pauquenet d'occitan. E n'aproficharem per espandir la lenga occitana tornamai devèrs Peitau.
E per Auvèrnha-Ròse-Aups (me fai susar aquela region de Ròse-Aups, que siái a costat e vòu pas res dire, o afortisse !), convencerem los arpitans que son un pauc provençaus (lo franco-provençau) tant vau dire occitans, mai un pauquenet. N'aproficharem coma aquò per espandir la lenga e la cultura d'òc.
D'aqueste biais, fasent miralhar lo prestigi de nòstra lenga e de nòstra cultura, los apetissarem totes saique. Mai benlèu, capitarem de convéncer las regions "Aquitània" e "Auvèrnha-Ròse-Aups" que lurs costarà mens char d'amonedar una lenga que non pas doas.
De mençonar tanben que per "Auvèrnha-Ròse-Aups", la futura linha de TGV (qu'anarà rejònher Turin) ajudarà per mai d'afrairament emb dals occitans de l'autra man dals Aups.
Francament, se podèm pas faire autrament per fin de tot còmpte, per de qué pas espandir la lenga de Lion a Peitieus ?... Un bòn pam de nas a Maugovèrn, de qué ne'n pensatz ? Vos devètz pensar : se deuriá pausar quauque pauc quel d'aquí, qu'es a desparlar...
Un pauc pus seriosament, auriái ben vist ieu Auvèrnha restacada a Lengadòc-Rosselhon, mens los despartaments d'Aude e dals Pirenèus Orientaus, mai los d'Avairon e d'Ardecha.
Que despuèi l'Atge Mejan, aquí-las las pròvas :
- lo Camin Regordan (de Sant Gèli au Puèi de Velai), puèi un pauc pus tard, la linha Nimes-Clarmont d'Auvèrnha ;
- la Via dau Pal que jonhiá la vau de Ròse (Pònt-Sant Esperit-Viviers) au Puèi de Velai, passant per Aubenàs e Montpesat ;
-pus tard, la linha Besièrs-Naussargues, puèi l'A75 pus pròche nautres, fan pas que renfortir los liams qu'an totjorn endevengut País Bas e País Naut.
Totas aquelas vias traversàvon e travèrson encara Cevenas e Causses, patrimòni de l'Unèsco.
Per ce qu'es de Droma, l'auriái ben vista restacada a Provença, dinc una region nomenada "Daufinat-Provença". Pense tanben a una apelacion que riscariáun pas gaire de la fonhar los provençaus, es a dire : "País d'Oc" o ben "Provença-País d'Oc". Aquò es bien dinc la pensada de Mistrau !
Aviái pensat mai que se poguèsse restacar, per de qué pas, Gard a Provença, qu'aquò nos auriá donar lo triangle logic e magic "Nimes-Arles-Avinhon".
Mès, de tot biais, son los despartaments prumièrs que faudriá fargar de nòu, que lo decopatge n'es pas ges logic. E lo decopatge regionau i es basat dessús.
Enfin... siái aquí a bosigar lo petaçatge republican. De còps que quauqu'us i tròve quicòm de pertinent... vos faretz conéisser.
#23 "Provence Occitane" significariá qu'existe una autra Provença, non occitana.
"Occitanie Provençale" es lo mens piétger (e lo mai logic, se cercam vague que vague d'apondre "Occitanie"). Siáu pasmens luench d'èstre segur que passe, amb la risca de soslevar una ondada de protèsta... A mai tot lo territòri de PACA es pas provençau.
Siáu pas còntra l'idèa, evidentament. Dobti grandament que se posque far, politicament. Faudriá un brave trabalh de sensibilizacion e una brava capacitat per respondre ais atacs de nòstrei cosins.
#22 Alavetz, perqué pas "Occitanie Provençale" ? o "Provence Occitane" ? atau, diuria reconciliar occitanistas e provençalistas, non ? sabi pas, cerqui... S'avètz ua milhora idea...
#21 Me ramenti qu'aviam publicat l'a quauquei temps un papafard que l'èra escrich "Occitània Orientala" per parlar de Provença (un pauc per far referéncia ai País dau Levant, un pauc per provocacion, un pauc per galejar).
Aviam agut de bèlei reaccions vengudas de nòstrei cosins dau Couleitiéu Prouvènça.
Aquò dich, siáu pas segur que levar lo nom "Provença", qu'es bessai lo nom de region lo mai vièlh de França e que recampa pron ben lei estatjants d'aquesta region (en delai de son espaci dialectau, franc de Niça) siegue politicament intelligent. Un nop "Occitània Orientala" soslevariá lei memei protèstas que quora G. Frêche vouguèt impausar "Septimanie".
Seriá una proclamacion de mòrt per l'occitanisme en Provença, a còp segur.
Se lo govèrn Francés non vòu pas fusionar l'integralitat d'Occitània en ua sola region, alavètz cau militar entà que Lengadòc-Rosselhon-Miegjorn-Pirenèus prenga lo nom d’“Occitània Centrala”, qu'Aquitània etc. prenga lo nom d'"Occitània Occidentala" o "Occitània Atlantica" (per exemple), que PACA sia cambiat en "Occitània Orientala" o "Occitània Provençala" o "Occitània Mediterranenca" (o d'autas proposicions...) etc. Enfin, cau que las régions Francesas qu'an un tròç d'Occitània boten "Occitània-quauqu'arren" dins lo nom. Cau que los Occitanistas se mobilizen cadun dins son parçan entà hèr-z-oc, cau que los de PACA manifesten a Marsilha entà obténguer un cambiament de nom de "PACA" en "Occitània Orientala", cau que los d'Aquitània se mobilizen entà un nom novèl coma "Occitània Atlantica", que los de Tolosa e de Montpelhièr se mobilizen entà "occitània Centrala" (entremièi "Occitània Atlantica" et "Occitània Orientala")... De sigur, podèm escambiar, discutir, soscar suu milhor nom de balhar. Mès cau que "Occitània" pareishca dins lo nom de TOTAS las régions. E entà d'aquò, cau ua mobilisacion de las bèras, senon, lo govèrn Francés harà segon son bon plaser, e auram per nom "Sud-Ouest" (ex-Aquitània, Lemosin etc), "Sud-de-France" (Lengadòc-Rosselhon-Mieijorn-Pirenèus), "PACA" etc.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari