Sabo ren se per vòstras regions occitanas la situacion sociala es agradiva. Dins de comunas de la “Côte d’Azur” sembla d’èstre passaa la “Còsta d’usura” plan planin despí qualquas annaas. Pression geografica : espaci arribat a saturacion de bastison amb los problèmas de vias de circulacion demoraas pichinas, la dificultat d'evacuacion creissenta de las aigas de pluèia o de rius amb d'aigats, densificacion dals bastits sus de terrens de mai en mai accidentats (còlas, ancianas faissas de montanha), barralhament e/o desviament de camins public, espacis naturals "arnats". Pression umana e economica : la vita "es mens dura al solelh", egalitat republicana dins l'urbanizacion per d'unos mentre que d'autres son "mai egals" que lo demai e son ges embestiats per l'argent, lo PLU o los bastiments de França, desraiçament e al meme moment dificultats per los "enfants del país" de tornar viure e comprar ont an grandit (per aquel monde de la còsta, recèrca de lotjaments o de terrens de mai en mai al nòrd : Sant Anhe- Castilhon- Suspèr, Palhons, Vesubiá, Tiniá, aut país grassenc, Esteron, Var-Vaira, a l'oèst : país de Faiença, Frejús e quitament a l'èst : escarts de Ventimilha (Grimaldi, Lach, Torres) e comunas a l'entorn, i a que de veire lo nombre de placas "06" qu'i son), comparasons socialas (lo vesin a una piscina? tè me la cal ieu tanben!), de prospectors imobiliers que telefònan -al limit de l'arcelament- per que de monde vende de terrens de familha fins als bruches sus de monde ric d'Euròpa de l'èst qu'amenaçarián de proprietaris de villas entre Cau d'Alh e Villafranca per que lor vendèsson lors proprietats, pèrdia de ligam social, vita los uns sus los autres. Nos parlan d'anar installar qualquas personas -per començar- sus la planeta Mart (cf. www.mars-one.com). Serà totjorn melhor aiçò que d'entendre una vesina de 80 ans nos dire e jugar la carta "tradicionala" : "una bòna guerra o epidèmia e serèm mens nombroses". Foguèro secat -vist que conoissèt la guèrra- e me pensèro que los conselhaires son gaire sovent los pagaires : qu'i vague ela per far la guerra s'o vòl, ieu ai ges envèia que la mieu ora vengue!

Tot aiçò èra ja present e en crèis avant que los mèdias nos rebatesson las aurelhas amb aquela crisi despí de 2007 e l'afar dals prestes ipotecaris a risques... Comencèt per lo cant dal gal que destorba los vesins novèls arribats e que los proprietaris dèvon tuar. I a qualques temps, dins ben de comunas dal departiment de las Alps Marinas, i aguèt d’istòrias a prepaus de campanas que sonavan de matin. Dins un quartier rural de Niça (Sant Antòni de Ginestiera) i aguèt quitament un preire que fuguèt bastonat per aver sonat las campanas per la messa dal diménegue. Conoissèm mai los problèmas de vesinatge coma las fèstas amb de tarabast que finisson mal perqué un vesin es exasperat. Ò ancara qualqu’uns automobilistas bastonats per aver ren volgut cedir la prioritat a de monde que la lor grilhavan. Ren a veire amb d'istòria d'arcòl coma entre dos vesins embriacs a Aspremont (cf. http://www.ladepeche.fr/article/2013/12/23/1781146-drame-noel-abat-ami-histoire-decorations.html ) e me sembla qu'i es ren da veire ni mai amb de festins que viran mal (cas emblematic en Gavotina dal festin de Clanç amb la castanha qu'opausèt clansencs e forestiers arribats numeroses de Niça e de la còsta) coma n'i aguèt malastrosament sempre. 
 
Vos vau presentar un cas anecdotic mas emblematic que ben de monde d’entre nosautres a degut i èstre confrontat (e non qu'un còup dins la sieu vita). Una persona nos ven cercar de nieras mentre qu'avètz ren demandat. E l’objèct de la cobesença es en l’ocurrença la plaça de veitura qu’ocupatz. Es sus l’espaci public, aparten a totes e a degun (coma lo ditz lo provèrbi: “Ce qu’es al comun es en degun”). Mas l’objèct de la crisi es gaire important, lo mai important es lo contengut e la violença dals arguments utilizats per qu'aquela persona se justifique dins aicesto escambi agressiu que vos vau descriure.
 
Aquela fachenda m'es arribaa amb de cosins dal Pemont occitan qu’arriberiam per se parcar dins la carriera d’un vilatge. Sèm de sera e sèm dins lor veitura qu’arribam de far de compras per manjar. Anam per sortir dal carri quora de luenh per carriera, vièm sortir una frema que conoissèm de ren mas que saluam cortesament, coma un reflèx. Continuam ce qu’avèm da far. Aquela frema ditz qualqua ren que camina en nòstra direccion. S’apròcha de nosautres amb doas autras personas d’un biais que pareisse determinaa a nos parlar. Un còup al ras de nosautres, a lo morre en mòde agressiu, es clar. De que vòl?
 
Nos ditz que faiá de temps que nos voliá parlar. Òc, mas la conoissèm ren... Cu es? Que lo sieu fraire (a!, ok es la sòrre) qu’es vielh e que resta dins lo quartier s’amerita aquela plaça de parcatge e que devèm donca netiar lo luec tant dich tant fach. Està aicí despí mai longtemps que nosautres –e òc semblam de "joves" donca devèm aver de lach raiant dal nas e a pena sortir de las faudas mairalas- e coma "vielh" a la prioritat que ditz. E mai la plaça es davant una muralha d’una maion qu’i demorèt longtemps (a? bòn...), donca la “muralha li aperten” e donca la plaça publica tantben. Aspèra una respònsa e alora li dièm qu’es ren ver perqué cadun se mete en aquela plaça –plaça publica- quora es liura, coma d'autres vesins e te sabo cu mai s'a envèia de s'i méter. A degut nos pilhar per de tònis per que non saupessiam cu es proprietari d’aquela paura muralha, èra la d'un autre vesin. Volguèt nos far un còup d'esbrofa amb de pistafum per nos far levar del mitan. E pi a la lògica “i èro io avant de tu e donca ai mai de dreches que tu”, es mal tombaa. De fach, fa manco de detz ans qu’a desbarcat e que s'es installat aicí son fraire. Es alora: “vosautres levatz vos d’aicí que m’i meto” dins lo tèxt. Un pauc coma lo jorn que menaviam normalament per un carreiròl (de sens unic) e que se troberiam sus lo còup fàcia a un 4x4 gròs menat a fons de trin -en contra sens e en sens interdich donca-. Luenh de s’excusar, lo menaire bramèt de lònga e calèt de la veitura per nos insultar e nos dire qu’eriam ges corteses de ren lo laissar passar (ce que fagueriam totun vista l'espaci e la configuracion dals luecs).
 
Brèu. Tornam a nòstra fachenda. La frema menaira de la contestacion nos ditz ancara que son fraire ven de tombar al sòl al sieu  e qu’aviá trabucat sus lo caladatge rast e gaire clòt e qu’es de nòstra fauta perqué deguèt cercar una autra plaça a dacha, dins las carrieras dal vilatge e qu'es alassat d'aiçò. Coma totes los autres quora trobam minga plaça qué. Un amic me faguèt una suggestion luminosa après : "mas te cal comprar un parcatge!?". Òc mas amb quin argent me pensèro, se vende aicí un garatge al prètz d'una maioneta en Lorrena!
 
Faguèm lo resumit : una frema agressiva nos a dich manco bònjorn. Es arribaa coma una fusaa e avèm de mal de capir talament que parla lèu, mal, e desagradivament. Nos manda lo fum de sa cigarreta a la tèsta e nos emborrola l'esperit. Volèm partir mas es ren finit, continua e fa l'arrapeda! Nos ditz: “amb la placa d’imatriculacion qu’avètz, avètz que de vos anar parcar en Itàlia”. Dièm que sèm la genòria (enfants) d’una familha d'aquel vilatge despí mai de tres sègles al mens e que question origina, es una argumentacion que sente mal e s’entra dins aquel deliri es mal plaçaa per parlar. Me penso al provèrbi d’un collèga: “es ren perqué sès naissut dins un avion que sès aviator”. Li dièm de qu’es aquel delicte de “placa bruta”? Es coma un delicte de fàcia o qué? Exasperat lanço: "Votatz al mens extrèma drecha, non ?" E me respondèt de... òc tota fiera. Sabio ren se caliá me rire o me plorar, allucinavo complet, èra una camèra esconduá o qué?
 
Lo mai pietadós e que prepauseriam la plaça a son fraire de casas qu’arriberiam ensèm sus la plaça al meme moment. E aquel refusèt tostemps categoricament que li cedessiam la plaça. Alora... Impossible de far beure a un ase qu’a ges set.
 
Pí la frema contunha de discutre, una chauchavièlha. Nos ditz totun que devèm se tàiser perqué sèm mai joves qu’ela e que los vielhs an sempre rason totun. Aquel de rasonament, tant val de cessar tot escambi e de partir, li dièm "va ben, adieu" mas nos asticòta ancara e contunha de nos segre. Subretot qu’es mal plaçaa, a cada còup que vièm son fraire lo saluam mas el nos respònde... jamai. De lònga, se si fa coma en vila... E ben avèm abandonat. E pasmens es ren balord. Alora question de cortesia... Me fa pensar a una conoissença menaira de bus que nos diguèt que los qu’an un títol de transpòrt non valide dal temps d’un contraròtle son ren totjorn los malfatants qu’indicarián, gaida als estereotipes! (en l'ocurrença sus la sieu linha de transpòrt, los viatjaires ges en règla èran sovent de... retirats).
 
Li demandam d’ont sòrte per nos far la leiçon e alora nos ditz: ”io sio d’aicí, sio francesa, de Bretanha quitament”. A? Mas respònde ancara a ce que dièm. Bòn, metèm, e alora? La familha alertaa e inquieta per la bramaïssa per carrièra -que puá en volum-, èra sortiá. Una de la familha li ditz: “Segon ce que disètz, avètz que de tornar en Bretanha, es una bèla region”. E lo cosin se mete quitament a li parlar nòsta mòda (occitan de Pemont) en dire: “E nosauti sèm dal país, sabèm quitament parlar la lenga d'aicí, alora ont anam coma aquò?”. "L’agressora" saup plus de que far, s'asperava ges a aquela. Un sòu per començar, 100 sòus per la far arrestar? Non. Es una cacofonia, cadun parla fòrt e plus degun s’acapisse. Quitament las doas autras fremas qu’acompanhan la sòrre se mèton a ficar lor nas dins l’istòria e a dire la lora.
 
Totun, la frema sembla mai interessaa per la plaça de parcatge que per ce qu’arribèt a son faire. Avèm manco lo temps de'n plaçar una per demandar al mens de novèlas que repica amb d’arguments de l’estile, “es nautres qu’avèm la mai gròssa veitura”. Una amiga de la frema tracta mon cosin de fòl e li ditz d’anar se far sanhar. Es allucinant de veire la temptativa de revirament de situacion. Provar de nos far culpabilizar pi nos insultar en dire que sèm fòls.
 
Finisson en nos dire: “s’èra per io la plaça, vos rompriái lo morre”. Agradiu que. Autre que! Quora i es plus de ren da dire, passan als còups, classic. Mas aürosament èran que de paraulas.
 
Al final passèt los sieus nèrvis sus nosautres e per l’enervament, cu es qu’a pagat? Sèm nosautres qu'avèm ren demandat. L'agressora se chauta ben de ce que poèm pensar. Èra contrariaa e ja partiá per èstre enervaa e fogueriam contaminats coma polluits. Malgrat la rason que nos diiá qu'i eriam per ren, agueriam lo sentiment d'èstre copables, mas copables de qué? Los pichons qu’èran amb nosautres dins la veitura èran un pauc destorbats. Nos sentiam talament enervats qu’eriam ges d’aise. E a io me gastèt lo rèsta de la seraa e quitament lo jorn d’après. Mas es ren lo primier còup que m’arriba d’èstre confrontat a una tala situacion de bestiesa e de pression umana ansin. Nos auriá parlat e demandat simpaticament, auriam capit sensa problèma e poscut veire, mas en arribar en agressant, es un marrit calcul.
 
Un tal comportament dèu ren èstre pròpre a nòstre airal perqué quitament dins un pichin vilatge dal país franchimand, foguero testimòni dal manca de convivéncia, d’agressivitat e de marrits còups. Per de babiòlas, coma sovent. Una emission de M6 ne'n faguèt un temps un tèma de l'estil "temptativa de reconciliacion entre vesins". Lo problèma es que se generalizan de ressons ansin dins lo mieu entorn, dins una region tant poblaa coma la nòstra.
 
La morala de l’istòria, es aquela. Un autre vesin qu'es tanben retirat, que li arriba tanben de se parcar sus la dicha plaça, i placèt lo sieu veïcul qualques jorns après aquela malparaa. E crosèt lo fraire de "l'agressora", li faguèt un grand bònjorn e li demandèt se tot anava ben e se voliá la plaça, l’autre respondèt que tot anava per lo parcatge de la veitura. Mieja ora après se faiá raiar las pòrtas de la sieu veitura. Avèm ges de pròvas e bòn, anam ren generalizar. Ansin va lo monde que sigue ier, ancuei e malastrosament deman. Mas despí se parlan pus. Nosautres, qualques meses après troberiam de clavèls dins las ròdas... e mai tardi, se la fagueriam raiar.
 
Benlèu que dins aquel monde qu’arriba aicí, e conoisso d'europèus coma de franceses septentrionals que quiton lor region per se “méter al solelh”, son perturbats perqué vèon e descuèrbon un biais de viure diferent, una sociabilitat autra, de marcas novèlas, una geografia diferenta e costrenhenta tanben (son ges las planas de la Beauce). Quantes còups ai sentit dire : "La region es bèla, mas alora las gents... m'avètz acapit!". Los alemands son avertits, sabon que son autra part. Mas los septentrionals non? Un amic occitanista me parlava de l’acip (chòc) cultural a l’arribaa de ben de penègres franceses (exiliats per fòrça o per volentat) o europèus naturalizats franceses (catalans, castilhans, italians) dins las regions de l’Occitània mediterranèa a la fin dals “eveniments” (= la guerra) d’Argeriá. Dèu èstre parier.
 
Ai viscut qualque temps dins lo departiment Var e avio de vesins, una cobla de picards fòrt simpatics qu’avián quitat lor canton e una maion bèla per s’installar dins un apartament pròpi pichin dins una residença “al sud” (en Occitània per nosautres). Aviam simpatizat e faguèro lor conoissença just avant que quitèsson la region. Restèron un vintenal d’ans pi decidèron de tornar partir dins lor region perqué tota lor familha i estaiá totjorn, se sentián solets dins lor apartament perdut al mitan d’una residença nòva. Èran gaire d’aise aicí e mai avián ges capitat de téisser de ligams socials per plantar cavilha (anar a d’activitats occitanistas los interessava minga, malgrat las mieus proposicions...). La paur de l’autre? (a l'invèrs, conoisso de mond "meridionals" (= occitans) que pantaian de quitar la molonaa e la pression de tota mena (per fugir socialament e economicament tanben) e anar viure en Gavotina dins las valaas de las Alps Maritimas, dins las Alps d'Auta Provença o sus una isla perduá de Polinesia). Al revenge, una autra familha septentrionala demorèt aicí e faguèt d'argent en afitar (logar) al negre de lotjament vuides de lors proprietaris fòra de la "sason" (= l'estiu). Qu'èran elos qu'avián lo doble de las claus perqué faián lo netiatge, l'entreten de las maions e preparavan l'arribaa dals proprietaris quora los informavan de lor sejorn estivenc. Cadun lo sieu interés a demorar aicí, amb sas constrenchas e de riscas. Un proprietari se'n apercebèt perqué entre dos sejorns, trobèt de mòbles e de terralha degalhats.
 
Darriera cauva, que me ven en tèsta e me laissa pensatiu, aquel mond, en un vintenal d’ans de passatge aicí, jamai sentèron (ausiguèron) parlar dal mot “occitan”, jamai sentèron una conversacion en ce que classavan benlèu manco coma un “patoàs” (l’occitan provençal). Quora me diguèron aiçò, m’estomeguèt. Manco l’emission “Vaquí” a la tv lor permetèt de ne’n saber de mai e de lor dubrir de pòrtas. Zapavan. Lor solet contact amb la societat occitanofòna, èra per de fèstas de vilatges ò per la fèsta de la castanha a Colobriera, mas aquela societat lor èra degunament visibla perqué se faiá ren veire ò sentir (ausir) e poiá ren se far veire ò sentir (ausir). Me faguèt pensar a una mena de monde parallèl dals occitanofònes, un “temps dal pantais” (un dreamtime ò “tjocorpa” en lenga arnango d’Austràlia) ò ancara una “noosfèra” lingüistica coma es definiá per Peire Teilhard de Chardin.
 
Mòstra qu’an passat a costat d’una realitat màger dal país. Sio io que lor faguèro descubrir Occitània e l’occitan –e ne’n vòlo ren tirar de fieressa paura consolacion-, qualques meses denant de quitar Occitània per se’n tornar “al Nòrd” (en país franchimand per nosautres). Aurián poscut aver lor plaça aicí (e avián lor plaça de parcament...), mas l'an ges trobaa lor plaça. E coma restablir la convivéncia dins nòstre airal quora los ligams son rots e lo monde entestardits?

N.B. : aquela opinion foguèt escricha i a mai d'un an de temps. Al vist de l'actualitat sociala tenduá d'aüra (terrorisme religiós, eleccions regionalas venentas que'n Provença-Alps-Còsta d'Azur Vauzelle quita la nau e Le Pan fa de com' sus la sieu candidatura tot en recordar la "basa" de las municipalitats tenguás per lo sieu partit), tròbo que fa un resson d'un ponch de vista occitanista e una reflexion sus l'integracion e la plaça de cu que sigue al quotidian.