Saludi des d’aguestes linhes as lectors de Jornalet en aguesta prumèra participacion ena seccion d’opinion d’aguest diari en que sajarè d’aportar era mia opinion personau sus Aran e Occitània. Eth punt de vista particular, des de dehòra e en panoramica, d’un aranés, der “aute costat”.
 
Èm fòrça es aranesi que per diuèrses arrasons viuem dehòra deth nòste país e qu’exercim era nosta condicion coma “ambaishadors” volentaris delà a on sigam. E dilhèu encara en son mès es que sense èster neishudi ena Val acaben sedusidi peth país e se convertissen en activistes de tot çò aranés. Aran non fenís pas en tunèl. Arribe enquia a on i a un aranés qu’exercisque coma tau.
 
Aran ei ua jòia poliedrica damb fòrça prismes: lengua, persones, païsatge, cultura, gastronomia, arquitectura, literatura, poesia, teatre, tradicions, musica, istòria, espòrts, eca. fòrça d’eri singulars e d’auti excepcionaus. Èm un país arric en contenguts. Tot er ensemble mès lèu o mès tard artenherà erà maximala catalogacion,  inmateriau, naturau, inmòble e mòble per part des organismes culturaus internacionaus. Mos i cau ajudar, modestament toti. Ac veiram mès entà deuant.
 
Guardat des de dehòra estone era grana produccion artistica, culturau, esportiua, eca. que genère eth nòste país per rapòrt as sues dimensions e as sòns recorsi.  Ei arric en contenguts mès limitat en çò que tanh a extension geografica e en çò que tanh a demografia. Es qu’organizen e participen ena Val en intervencions culturaus de tot tipe coma concèrts, teatre, exposicions, presentacions de libres, eca. saben ben se  guaire còste amplir aqueri actes.
 
Damb aguesta analisi fòrça simpla des fortaleses de país arric en contenguts e es limitacions de recensament e territòri, era estrategia ei lheuar era votz, sense hèr guaire tapatge, entà que se mos sente, entà difóner es nòstes valors, hèr qu’eth nòste país sigue encara mès coneishut, comprenut e estimat. En fin, damb mès possibilitats de qu’es nòstes caracteristiques e singularitats perduren en temps e artehnen era maximala catalogacion.
 
En aguest sens Jornalet ei un eficaç element de difusion d’Aran. Treiguent quauques excepcions no ei pas facil de trobar contenguts informatius e d’opinion damb frequéncia diària sus eth nòste país ena premsa. Es que viuen dehòra deth son país an tostemp un shinhau de languiment o “saudade”, qu’en nosati es aranesi s’accentue  perque venguem d’un loc damb caracteristiques e atractius singulars e excepcionaus.  Non ei pas un languiment o “saudade” apatic o feniant, senon que mèslèu mos active e mos posse a practicar de forma actiua era condicion d’aranesi en exterior,  calant-mos per tot com es arromingueres: parlant aranés damb es nosti, liegent en aranés, publicant en aranés, compausant en aranés, en tot recomanar eth nòste país coma destinacion, en tot codinar en aranés, en tot difóner ço nòste.
 
Es aranesi en exterior auem de besonh èster en contacte, auer notícies d’Aran. Auem de besonh çò de locau ath delà de çò de globau, consumir productes e informacion de proximitat. Auem de besonh sénter era musica de Serrat, mès tanben auem de besonh escotar a Bramatopin e a Alidé en aranés. Auem de besonh veir en Teatre Lliure a “Eth Rei Lear”, mès tanben auem de besonh veir a “Era Cabana” de Les en tot interpretar “Un poble tara libertat”. Volem visitar eth Musèu Nacionau d’Art de Catalonha mès tanben Çò de Joanchiquet en Vilamòs. Mos cau penjar ena recodina eth calendari Pirelli (non pas apròp deth frare que marque eth temps) mès tanben mos cau penjar en burèu eth calendari des Hemnes de Les (quines gojatasses!). Mos cau pregar a toti es sants, mès tanben ath Venerable Pare Joan de Vilamòs, un actiu espirituau que beth dia mos calerà potenciar (aué per aué ei mès coneshut Joan eth  “Canaules” que Pare Joan eth Venerable agustinian).
 
“Glocal” ei eth tèrme qu’ac descriu desde hè quauqui ans. Jornalet mos permet cada maitin contactar damb Aran. Entà fòrça de nosati er exercici de bon maitin de connectar-se a Jornalet ena “tauleta” ei coma daurir era lucana dera cramba, possar es contravents, guardar coma ges eth dia en Aran e dar ua oelhada cap ara Maladeta enta endonviar a trauès des bromalhs s’auràm nhèu o bon temps. Per açò participi actiuaments e de bon grat, ath delà de coma lector impenitent en fòrum qu’ei Jornalet entà promòir tot çò d’aranés.
 
Per açò e pr’amor que sò conscient dera dificultat e eth merit qu’a eth trèir endauant un projècte de comunicacion coma Jornalet, non ja des deth punt de vista de diari, ara vista ei eth bon resultat, mès des deth punt de vista enterpresariau e economic. Hè uns dies en tot comentar damb un director d’un diari espanhòu era costum qu’auem quauqui lectors de liéger eth diari deth revèrs, me didie qu’eth,  cada maitin  guardaue tot eth diari qu’edite, mès que çò de prumèr que campe, plana per plana non son pas es notícies, mès es anóncies, que son es que hèn possible que s’editen es notícies. Aguest projècte enterpresariau qu’ei Jornalet contribuís sense dobte a mantier actiui e informadi as aranesi de dehòra. Ei un nautparlaire diari d’Aran. N’auem de besonh enta difóner un país gran en contenguts e limitat en territòri. Limitat en recensament mès gran en persones e creativitat. Aguest cabau d’activistes aranesi escampilhadi dehòra d’Aran pòt èster un bon element de difusion des nòstes excelléncies. Sonque cau junher-se e coordinar-se.
 
Èm fòrça es que èm presti a collaborar e vos encoratjam a participar. Mos cau promòir eth noste país en exterior damb era creacion d’un hilat o grop de persones interessades en divulgar Aran e participar actiuaments en es mejans disponibles en hilat: Jornalet, aranes.org, Facebook, Twiter, e d’auti lòcs e web. Ne continuaram parlant.
 
E fin finau pensam que  a auta manèra fòrça efectiva de hèr-mos sénter encara mès coma país: damb era musica en aranés. Volem que era gent parle en aranes, mès tanben qu’escote música en aranés. Que cante e bare en aranés. Aguest darrèr ei un projècte fòrça ambiciós, de long recorregut, que ja a arringat, que sone plan ben e en que s’i an implicat dejà fòrça persones. Mès d’aguest projècte en parlaram en prigondor en un pròplèu contacte.
 
De moment ei un plaser de contactar a trauès d’aguest mejan damb toti es amics d’Aran e d’Occitània.
 
A lèu!