Es lo títol d’una chançon de Lluís Llach, [paraulas] l’i a d’ans d’aquò, quora lo franquisme avia pas encara acabat de crebar amb son fondator, e que tuava. Segur que siam pus dins lo meteis contèxte.
 
E totun es aquel ismatge dau clas que me torna en aquesta debuta d’an 2015.
 
Farei pas de comentaris sus l’assassinat dels jornalistas de Charlie, que pron es estat dich aquí sobre, e que la foncion de la FELCO es pas de comentar l’actualitat, segur, e, segur mai, me van dire, aquò concerna pas lo combat per l’occitan a l’escòla. Mas, veètz, d’aquesta passa, l’i pòio pas pensar pas.
 
D’aitant mai que la mòrt es de sason, poiriam dire. Pas solament la mòrt d’aquelos que pagan lor estachament a la libertat de pensaa e d’expression, de chara als fanatismes.
 
Mas, per çò que nos tòcha nautres dirèctament, e dins una trista coïncidéncia, la mòrt de doas personalitats, que, chascuna a lor biais, son estats de moments de la revendicacion occitana tre lo sègle passat, quora èra pas tant simple d’estre occitanista: Marcèu Esquieu e Ives Roqueta: militants, escriveires, mas tanben ensenhaires, coma nautres que contunham dins la draia qu’an dubèrt. Es per aquò qu’aici laisso la paraula a de collègas nòstres qu’an conoissut aquelos dos grands mòrts, per que lor digan nòstre salut.
 
Felip Martèl
president de la FELCO
   
Trobaretz donc aquí l’omenatge a Ives Roqueta de nòstre collèga Patric Couffin, membre de la FELCO e responsable de Capl’Oc (Sant-Affrica), puèi una presentacion de Marcèu Esquieu qu’escriguèt en 2003 nòstra collèga Silveta Beringuier, del CREO Aquitània, per la revista Lettres d’Aquitaine, article escrich en francés, qu’avèm adaptat en occitan lengadocian.
 
 
Ives Roqueta se n’es anat e nos manca ja.
 
Vida d’òme d’Òc, vida d’òme liure. Escriveire public e passaire de lenga.
 
Dintrat a 16 ans en escritura e militantisme occitan a l’IEO te siás fach, a vint e dos ans, escriveire public.
 
Escriveire public siás vengut la paraula del pòble d’Òc, gens de la tèrra, obrièrs, gents d’aicí, pòble de la lenga occitana que degun escota pas, que degun ausís pas. Per eles as escrich poèmas, romans, ensages, pamflets, teatre, contes, reviradas... Son prèp d’un centenat d’òbras que fan de tu un dels gigants qu’an sortit la literatura occitana del provincialisme per la portar al reng de l’universal.
 
Per eles, femnas e òmes de lenga d’Òc, lenga europenca sens nacion, nacion occitana, n’avètz, amb Maria, inventat las regas de sa refondacion culturala: la nòva poesia occitana, poesia de la descolonizacion, la nòva cançon occitana e l’extraordinària aventura de Ventadorn, la nòva edicion occitana amb ton fraire Joan Larzac, la documentacion e la recèrca occitanas amb la creacion del Centre Internacional de Documentacion Occitana de Besièrs, sens doblidar las creacions e espectacles: organizacion de mòstras, teatre, cançons, contes…
 
Siás estat l’escriveire public de totas las luchas d’Occitània, carbonièrs de la Sala, vinhairons lengadocians, caumaires besierencs, Larzac… “Òme d’òc as drech a la paraula!”
 
Passaire de lenga e ensenhaire d’occitan afogat. Foguères al còr de la creacion de Calandreta a Besièrs, paire aimat e aimant de Calandreta.
 
Passaire de lenga, se passèt pas tanpauc una annada dempuèi la creacion de l’ensenhament public bilingue occitan-francés en 1989 sens que balhèsses de ta disponibiltat e de ta generositat per acompanhar cada an, cada còp que podiás, escolans e mèstres d’occitans amb poèmas, contes, conferéncias, creacions teatralas, rescontres, escambis, projèctes… en òc, pas qu’en òc.
 
Passaire de lenga, un de tos grands bonurs foguèt aquí d’escambiar en Òc, mai que mai, amb los pus pichons: segur que, a travèrs eles, la lenga d’òc racejariá.
 
Escriveire public, passaire de lenga, militant, avèm totes  lo remembre d’una accion menada amb Ives Roqueta, vertadièra cadena de la memòria occitana. Sovenir unenc tanben ont cadun de nosautres, per ta paraula aguèt lo sentiment de venir mai grand e d’aténher l’universal.
 
Siás partit, nos mancas ja de tot çò qu’auriam pogut far ensemble.
 
Siás partit Òme d’Òc, òme drech, e demòras amb nosautres.
 
 
Marcèu Esquieu
 
Per far lo pertreit de Marcèu Esquieu,
Es pas dificil…
 

Prenètz un païsan rufe, caput estacat a sa tèrra amb caninor, e mai a sa lenga, a sa cultura. Ajustatz un contaire que sap parlar a l’èime e al còr, un escriveire sensible e tormentat, que bolega la frasa a còp de dalha e de forca… E avètz Marcèu Esquieu, nascut a Nautafaja en 1931, dins un Òut-e-Garona rural et occitanofòn. Es dins aquel departament, en particulièr a Vilanuèva-d’Òut, qu’ensenhèt l’occitan e las letras classicas. Aquel ensenhament doble que s’impausa a el coma una evidéncia, es dispensat en parallèl amb un occitanisme infatigable qu’abotiguèt en 1973 a la creation de L’Escòla Occitana d’Estiu que i cabussaràn, una setmana a de reng, cada estiu, de centenats d’estagiaris. Aquela creacion serà seguida de la bastison del centre cultural de Picapol.
 
Marcèu Esquieu es primièr un òme de scèna que totaliza mai de mila velhadas dins tot aquel país occitan qu’èra sieu, e mai al delai, ont ditz e viu sos contes, publicats dins un recuelh, Contes de las doas bocas (1993). Dins la longa tradicion de las velhadas, l’autor s’adreiça a totes los publics. Son sens agut de la pedagogia guida los passes de l’estrangièr de cap a la compreneson de la lenga. Son umanisme benvolent s’adreiça tant als grands coma als pichòts, mercés la gromandisa e la truculéncia de las ressorgas e capacitats creativas de l’occitan.
 
Sos talents de comedian-autor sont evidents dins le genre dramatic. Las farcejadas coma La Patacada (1975) ont parodia Le Cid, Para la closca o la grèfa de cervèl son de la meteissa vena qu’una autra pèça que sas resonàncias son politicas: Viva el (1974) que recampa la tradicion teatrala lengadociana dels sègles passats e la modernitat puèi que lo public i es associat a l’accion dins una granda part d’improvizacion. S’ensaja tanben al genre mai classic dins la comèdia dramatica A la velhada (1975) e a l’opèra-bofa amb musica de P. Capdeville: La Television (1971).
 
Cançons pels drollets (1972), A motsmenuts (1973), Mas cançons (1975), Un biais dedire (1977) presentan l’aspècte poetic de l’òbra de Marcèu Esquieu. Un cinquantenat d’aqueles poèmas son estats adaptats musicalament per de cantaires occitans. La pròsa corta e densa de L’Agram Forcut (1976) desavança de gaire Cadastre (1977), òbra secrèta sus las draias del país d’enfança e de l’astrada.
 
Aqueles tèmas son represes dins Dels camins bartassiers (2003) autobiografia que son registre pudic e poetic rampèla lo recuelh E nos fotem d’estre mortals (1980) que doas novèlas Mos imatges et Segasons utilizan la metafòra de las meissons per evocar la mòrt digna et serena del mond de la tèrra.
 
Es dins aquel quite recuelh que Lo ceresièr, pel ritme repetitiu manlevat al conte e als imatges ninòis e subtils nos dona una filosofia de vida associada a l’observacion vigilanta e realista de la societat en mudason que l’enròda, tèma représ dins Lo silenci. Mas se lo païsan constata amb amarum l’exòde rural, lo militant s’en pren vigorosament a la literatura e a las causidas culturalas francesas. Aital aquel contestatari biaissut crenta pas de provocar lo lector dins Ma literatura. Aquel libre bolega, desrenga e lo legeire se retròba volens nolens sul camin de la reflexion: “Dins l’istòria, lo pòble servís pas gaire que coma matèria primièra per far las guèrras. Dins la literatura, per far rire”
 
E per donar la dimension occitana, e mai siá pas unicament populara de nòstra literatura, M Esquieu participa amb Cristian Rapin et Joan Rigosta a l’elaboracion d’una rica antologia Agenais occitan (1978).
 
Escriveire passionat e eclectic, Marcèu Esquieu contunha, delai de la mòrt, de bolegar sens relambi lo còr e la consciéncia dels Occitans.
 
 
 
 

---

Adaptacion occitana de MJ Verny d’un tèxt escrich per Silveta Berenguier. Mercés a Andrieu Bianchi de sa relectura.