Aprèp lo chaple a cò de Charlie Hebdo e de Super Casher, puèi la seria d’eveniments, totjorn doberta, que se seguisson un aprèp l’autre – los milions de caminaires “Soi Charlie”, la publicacion del numerò novel de Charlie Hebdo, las grandas manifestacions de musulmans çò ditz contra “la blasfèmia” d’aquesta publicacion dins una tièra de païses… – es pas aisit de prendre de se retirar un pauc e de rasonar un a testa freja.
 
Sus totis aquestes eveniments, se pòt evidentament pas rasonar d’en defòra, del punt de vist de Saturni, qu’aquò auriá de tot biais cap de sens: an de sens,perqué i sèm, d’un biais o d’un  autre implicats. Se pòt rasonar solament en partent de la situacion del rasonaire, es a dire aquí ièu, non pas tant coma individú – que sèm totis unics e singulars – mas coma membre d’un grop, d’un nos informal, que partajèm de tròces comuns d’una mèma istòria e d’una mèma cultura. Dins aquesta situacion, çò me sembla, sèm preses dins una tension, si que non de contradiccion, entre una identitat faita de tot çò que nos pòrta sens relambi dempuèi l’enfància la cultura nacionala – de causas fòrças diferentas, tant Charlie Hebdo coma las cadenas de television, tant çò qu’avèm pres de la cultura çò ditz alternativa coma çò que nos ensenhèt l’escòla – e una identitat minoritaria, la de l’occitan e de l’occitanisme, ela tanben diversificada mas forçadament mens evidenta, mens visibla, transmesa per la familia e/o per l’escòla, e quasiment totjorn en contrabanda (dins la talvera!), mas de tot biais totjorn contrariada e portada en avant per una volontat personala. Evidentament existisson d’autras sorgas de cultura e de materias per rasonar e viure nòstra vida que nos venon d’un pauc pertot dins grand monde, mai que mai d’America, mas pas solament, e lo mai sovent filtrat per la cultura nacionala. Mas podem, se volèm, ficar lo nas defòra solets, e zo fasèm jamai pron, perqué aquò nos balha mai de fòrça per defugir lo facia a facia mortal del  lop e de l’anhel e desplaçar senon jusmontar la tension identitaria entre lo fach d’èsser franceses de fach e occitans de còr (e a mai benlèu, occitans de fach e franceses de còr).
 
Alara bon, zo podèm dire, dal punt de vist occitan, Charlie èra pas lo “must”: totjorn centrat sus son embonilh parisenc e franchimand, fièr d’èsser ont cal èsser e de costejar lo bel monde que criticavan, a mai, finalament, de’n faire part e d’aderir a una identitat benlèu constestatària mas d’una contestacion al cent del cent franchimanda, sens cap d’escart, de critica o de dobte de se. Al contrari, lo mespres manifestat pel pèterroses de “provincia” èra gaire escondut, e encara mai fòrt per los que venian de provincia. Es pas aisit de doblidar la dobla ironia de Bernard Maris (lo paure puta, coma sabèm, assassinat amb los autres) qu’escampèt en 1998 sos sarcasmes a l’encòp sus l’Estat jacobin (qu’aprèp aver tuat los pateses se disiá prèp a signar la Charta europenca de las lengas regionalas e minoritarias) e suls patejaires, qu’avian la piòta pretencion de far reconeisser lor pateses coma lengas[1]. Aital los contestaris oficials podian èsser e son estat mai d’un còp del costat del margue e sovent, çò me sembla, sens mèma zo saber, d’un biais espontanèu (çò qu’es encara pièjer). Aquò èra plan lo cas dins lo biais de tractar (o de tractar pas, e lo mai sovent de far coma se existissiá pas) la “provincia” (mai que mai los Còrses, los Bretons e los Bascs). Fasian pr’aquò fòrça mai atencion al biais de parlar dels imigrats, en se volent d’anti-racistes sens concessions; aquò lor empechava pas – ne cal parlar que dintrem dins còr d’aquesta actualitat tragica  – de tombar dreit dins la trapèla dels estereotipes grafics ereditats del colonialisme: mas cossí, en effiech, i escapar en manejant de figuras que tornan prene los traches de las vielhas caricaturas  que confondan en un l’Araba e lo musulmans? S’es vertat, coma zo ditz Bergson, qu’un se rise totjorn amb los de sa parròquia, se pòt almens comprene perqué los interessats rison gaire de se véser aital tractats.
 
Mas dins nòstra parròquia, vertat, èra plan diferent. Charlie e, abans Charlie, Hara-Kiri, foguèron per nos autres l’expression festiva, gaujosa, “bestia e missanta” de tota una cultura alternativa e rebella que se reconeissiá dins l’antimilitarisme, l’anticlericalisme, la critica e la satira de la França reaccionaria e racista, tant la dels cuòls benesets que la dels sindicalistas chovinistas (lo primièr Bof de Cabu e amai lo segond foguèron, vertat, plan trobats!). Èra un buf, un grand buf d’insoléncia e de libertat. La cultura Charlie participèt dins la annadas 70 e 80, sens cap de dobte, a nos fargar pas solament una ideologia mas subretot una relacion critica al monde social e politic. Es per aquò qu’avèm pogut legitimament sentir qu’es una part de nosautres que foguèt assassinada lo 7 de genièr passat. Evidentament parli pas aquí de totis los que se son ditz Charlie e que l’avian pas mai legit per identificacion emotiva a las victimas del terrorisme islamic e tanben benlèu per far coma los autres; de còps que i a d’alhors, en ficant lo nas dins lo numerò de dimercès passat, los dels subreviscuts (lo 1178), an deja cambiada lor idea.
 
Vaquí, la tension que disiái, e formulada aital me sembla pas forçadament una contradiccion. Se podriá aisidament imatginar un Charlie occitan, e es plan domatge que n’i aguèsse pas un. Diriái mai: dempuèi las annadas 70, i a una part de l’esperit Charlie, per lo melhor e amai pel pièger, dins l’occitanisme.
 
Vist que Charlie nos aimava gaire, e que grand part dels militants de la libra pensada, encartats o pas, fan encara e totjorn l’amalgama entre curats e patejaires e confondon la separacion de la Gleisa e de l’Estat – es a dire la laïcitat – amb lo dògme de la lenga unenca, e ben, en reaccion, o per conviccion, de militants de las lengas e culturas de França an uèi la tentacion, dins l’aprèp 7 de genièr, d’associar la defensa de la diversitat linguïstica a la condamnacion de la satira anti-religiosa, e d’apelar tot aquò defensa de la diversitat culturala, es a dire an la tentacion de se botan del costat de totis los que volon restrénher encara mai la libertat d’expression, deja de fait plan limitada (e subretot autòlimitada).
 
N’ai trobat un exemple espectaclós dins un article del Breton Jean Le Mat (Le Blasphème un impératif laïque?) que cal legir per se rendre compte, çò me sembla, del dangièr. Le Mat se’n pren a l’arrogància  dels libres pensaires, lor manca de respecte escandalos per la religion e utiliza sens trantalhar lo mòt de blasfèmia a prepaus de las caricaturas de Charlie. Per el benlèu que i a “blasfèmia” mas non pas per ièu, perqué, coma zo diguèt Rushdie, ont i a pas de credença i a pas de blasfèmia: la blasfèmia existís pas de per se, la blasfèmia es çò que ven denonciat per aqueste mot. Es plan per aquò que los que defendon “lo dreit de blasfèmia” (dins un país puèi, ont lo dreit justament desconéis lo mot de blasfèmia!) balhan lo baston per se far bastre. Agachatz per exemple la una de Charlie que fa tant d’escandal dins lo monde musulman: lo Profèt se plore en disent, el tanben, “Je suis Charlie”. Ont es aquí l’orribla insulta? Vist que plore sul chaple de Charlie, lo Profèt, es un òme bon, vòl pas que la sang siá versada en son nom. Pr’aquò es una blasfèmia, perque es estat decidit aital, al nom de l’interdit de representacion de Mahomet, del fait qu’es una caricatura, que lo dessenhaire es un “infidel”, considerat a priori coma un blasfemaire que que faga, etc. Ièu, la blasfèmia, la vesi pas, perqué reconeissi pas la legitimitat, coma soi pas un cresent, de l’interdit de representacion del Profèt, de l’interdit de se trufar d’el, de lo critica e de l’insultar. E vòli poder continuar a zo dire, que soi pas cresent e me rire de la triada dels tres vielhs impostors, sens èsser, ièu tanben, acusat de blasfèmia!
 
Mas es deja tròp tard, amai la lei siá pas cambiada: tròp de monde coma Le Mat zo dison e aquò a deja un efeit desastros sus la libertat d’expression, perqué aquò fòrça lo monde a l’autocensura. S’aviai lo temps poiriái demostrar cossí Charlie en testa pratica de fait, cap a l’islam, e dempuèi un briu, l’autocensura, per exemple en fasent plan atencion de dire e tornar dire que vira pas en derision los musulmans moderats mas solament los extremistes, distinccion jamai faita pels catolics (perqué demora encara possible e espèri per longtemps de desparlar dels catolics e del catolicisme sens far la tria entre los bons moderats e los missants extremistes). Geti pas la peira sus Charlie, l’istòria a mostrat cossí aquesta paur foguèsse justificada e aquesta estrategia prudenciala insufisenta. La limitacion de la libertat d’expression, de fait, es dejà activa; un jorn la lei aura pas qu’a venir ratificar la situacion sociala en parlant – non pas de blasfèmia qu’aquò seriá un retorn en darrèr, a “l’atge mejan”, çò dison – mas de “discors d’òdi” o de nafradura del “sentiment religios”. Es aquò que volèm? Ièu, enfant de l’esperit Charlie, clarament non, me pensi que lo dreit a la satira e a la critica de las religions es quicòm de fondamental e voli pas i renonciar perqué los Libres Pensaires encartats son piòts o de mala fé, o puslèu defendon un’autra fé, tant intoleranta que non pas l’autra. Perqué sus aqueste punt son d’accòrdi amb le Mat: la lei antiblasfèmia, l’avèm en França, amb la benediccion dels çò ditz Libres Pensaires: es la lei que defend la sacralitat del drapel e de l’imne nacional. D’un biais, lo dògme d’unitat e indivisibilitat de la republica es tanben un quicòm de prigondament religios, tant coma l’unicitat sanctificada de la lenga francesa… Dins l’ideologia de la nacion inscrita dins la lei, en França, coma endacomai, de religion ne’n manca pas, vertat. Mas aquò es pas una rason per reclamar, en mai d’aquò, una lei per limitar la libertat de critica e de satira de la religion. Deuriá èsser possible de se mocar de tot e de criticar publicament tot: las religions, la Glèisa e la Mosqueta, la Biblia e lo Coran, amai la Republica, evidentament totas las ideologias amai la nòstra! Bernard Maris se fotiá de la gula dels patejaires, mas demandava pas brica de los tuar o de los botar en prison! Los jorn ont aurèm una lei per defendre a degun de mancar de respecte per las lengas e culturas minoritarias es pas encara vengut, mas se foguèt lo cas, seriá de marcar, el tanben, d’una peira nègra.