Digression populista
 
Èri dins lo metrò mondin, i a quinze jorns, e un jovent, un estudiant d’un vintenat d’annadas qu’aviá pres la rama al Miralh, se trufava de la votz occitana e de l’occitan: “sembla de portugués desformat!” çò disiá a un amic. Sèm dintrats dins una discussion de las vivas: ieu mesclavi l’occitan al francès per li mostrar per l’accion que çò que pretendiá —es a dire que l’occitan èra pas mai parlat per degun— èra fals, vist que de locutor, en facia, n’i aviá almens un! Mas lo tipe contunhava d’afortir en se risent que tot aquò aparteniá a un passat despassat e que la lenga èra mòrta e entèrrada dempuèi longtemps. Li respondèri, meitat en òc, meitat en francés que non, perdon, qu’èri pas encara mòrt, qu’èri pas un mòrt-viu, un zombi vengut trevar las armas dels vius en lor parlant patès dins lo metrò, mas un ciutadan que li agradava d’ausir sa lenga, la lenga del luòc, amai malauta e moribonda e que s’aquò emmerdava de monde coma el, me fasiá un plaser doble!
 
Aqueste episodi m’a balhada l’enveja d’esboçar una reflexion sus la dominacion culturala que, evidentament, trespassa completament la question de l’intolerància a l’occitan. Aquesta intolerància, si sovent manifestada dins lo metrò tolosenc, es l’expression d’una dominacion simbolica (e plan segur reala): daissar una plaça dins l’espaci public (èra d’alhors tanben un argument de mon jove disputaire) a çò que devriá pas i èsser, perqué considerat dins e per lo discors dominant, minor, ringard, despassat, risible, mespresable… ambe la consciéncia difusa que, lo sol fait de concedir a-n-aquò, a-n-aquel rebut, a-n-aquel descal, a-n-aquela mèrda lo mendre bocin d’espaci public, en li balhant aital una reconeissença per minima e minimala que siá, sufís a menaçar tot l’òrdre simbolic establit. Vòli dire, quora un jove —o un vielh— colhon ausís de patés pel campestre se contenta de rire francament, amb benlèu una mena d’afeccion compatissanta e condescendenta, mas a pena l’ausís dins lo metrò son rire ven jaune, se mescla d’indignacion, de còps que i a de colèra, perqué l’òrdre —en aqueste cas diglossic—, son òrdre rotinièr acceptat, integrat, interiorizat es bolegat, destorbat, mes en causa. Me zo diguèt: “coma ciutadan francés, ieu ai lo dreit d’ausir pas que de francés dins lo metrò”…
 
Lo problema de l’impausicion a tota la populacion d’un modèl cultural o puslèu de modèles (perque fin finala n’i a mai d’un, que se fan concuréncia e tanben s’afortisson l’un l’autre: lo de l’escòla e lo dels mèdias per exemple, e cadun a sas variantas, lo model unic existís pas, e me pensi a pas jamai vertadièrament existit) amb plan segur, lo consent tacit o actiu d’una granda partida d’aquesta populacion —los modèls son acceptats e interiorisats coma modèls, amai sián de còps que i a contradictoris— es evidentament un problema politic, un problema de democracia. Perqué aquestes modèles, dins totas lors variantas, son al servici de los que ne son los promotors a totis los nivels de la societat, los qu’an de poder, pichon o grand, e en primièr lo poder de difusar e de balhar una legitimacion, una autoritat, de far reconeisser lor modèl coma un modèl que forabandís o —pel melhor— desvalua, minora, minimisa, abassa totas las praticas alternativas dominadas, coma praticas despassadas, has been, pas mai de mòda, obscurantistas, reaccionarias o alara desviantas, perilhosas, dissidentas, secessionistas, selvajas, etc. e per aquò de forabandir al nom de la modèrnitat, de la “bona” modèrnitat o de la modèrnitat “necessària” (aquí tanpauc i a pas de consensus, i a los que son per la pilula sucrada e d’autres pel supositòri pimentat). Perque evidentament, demoram totjorn, dins l’encastre d’una ideologia dominanta resolument modernista, a mai se se parla totjorn de critica de la modèrnitat e del progrés, mas es quasiment totjorn per de rire, es solament lo mot de modernitat qu’es pas mai de mòda, mas la causa demòra, la valorizacion del triomf del present sul passat. Mas atencion pas de tot lo present, solament del present de los qu’an lo poder de destriar, es a dire de decretar çò qu’es present e çò qu’es passat. Perque aquí, cal faire atencion e pas se daissar prene dins la trapèla d’aquesta ideologia presentista e futurista: una causa es pas modèrna per esséncia, pòt èsser novèla, de còps que i a, (e d’un biais, tot es totjorn novel, tot çò que viu se renovela, òm se banha jamais dins lo mème flum), mas es modèrn çò que los qu’an lo poder de zo far decidisson a lor profiech de considerar coma modèrn.
 
En França demora modèrn de mespresar los pateses, l’acordeon, la petanca, tot çò que sentís a pacan e a proletari, mas tanben de se rire de praticas alternativas mai recentas, las de tot lo monde alternatiù, fin finala, considerats coma seissantahuèitards atardats, babas cool qu’an daissat passar lo trèn etc. (a mai e subretot se son de jovents!), e puèi encara de se trufar dels migrants dels paieses paures, la mai granda partida de lors biaisses de parlar e de viure, de se vestir, de praticar una religion. D’autres traches d’aquèlas culturas —musica, coisina, jòias, leteratura, vestits—, podon èsser integrats dins la mòda e venir modèrnes, entrar dins la dança se pòdi dire, venir de produches de consumacion d’un prètz elevats, almens per un temps, puèi en sortir e tornar tant vulgars e risibles —o quasiment— que non pas abans.
 
Es aital que, diriái, la partida non pas mendre mas benlèu mèger de las praticas culturalas, al sens lo mai larg, son mespresadas, sovent pel quite monde que las fan viure, perque judicadas fòra mòda, fòra jòc, pas (mai) dins lo còp, passeïstas, folcloricas, marginalas, inferioras, etc. A! Se se fasiá lo compte d’aqueles que son pas de compte, se se contava lor conte!
 
Me passegi per Lemòtges e vau aital, sens quitament zo voler, de lòcs en lòcs ont se debanon de praticas passeïstas e gentiment o malament risiblas: a la Librariá Occitana, plan segur, los vielhs que fan lor òrt sus la broa de Vinhana, los que jogan a las bolas, que bevon lor veire de blanc o de roge sus la terrassa de l’UP, los pescaires a l’anciana, que se son pas encara botats al street fishing, los que manjan la testa de vedèu al mercat cobert… Camini que camini, encontri d’amics, de coneissenças que son militants de la CGT (mai ringard qu’aquò?), anarchistas (un sègle de retard!), comunistas (quin mòt grossièr!). De Portugueses se tornan trobar dins un local per far de musica e de danças folcloricas de lor region (an pas res mai de far?); pas lenh, los aficionados de musica punk (n’i a encara?) organizan un concèrt amb un vielh grope britanic de las annadas ueitantas (son pas mòrts?). L’Ateneo republicano convida son monde per parlar —encara un còp— de la Republica espanhòla (vielhas lunas!). Al Cercle Gramsci fan una serada sus l’istòria de las cooperativas (nostalgia obrierista!). A Baubreuil, sul prat dabant los ostalasses, una femna turca, vestida a la turca, a sortit per los espolsar totis los tapisses de l’apartament. Sus l’airal del Palais, al fons del bòsc, contra lo camin de fèr, ont son relegats (i a pas d’autres nom) la “gent del viatge”, mos amics los barancoens fan de panièrs, s’en van chinar de ferralha, e pièger encara, cantan a plen de cap Loís Mariano. E dins lo campestre alentorn, ne’n parlèm pas! L’un va a la caça al singlar, l’autre al “thè dansant”, un tresen a beure un còp dins un bistròt adobat d’imatges porcassièrs, de godemichets de tota matièras e de testas de singlars empalhadas, un bistròt ont l’interdiccion sanitària de la cigarrèta es pas jamai estada respectada… Aquí n’ai vist de totas las colors: un que ven bèure en bòtas amb lo tractor, un(a) autre/a travestit/a sul model de la Gàbia a las Fòlas (1978!) —e pas per de rire— sietat entre dos caçaires regaudits. Pas luènh, una familha viu sens electricitat dins una iorta (vos rendetz compte, a l’edat de peira, amb d’enfants!). Discretament un crestian dobtós se’n va del costat de la bona font amb sa botelha de plastic e ne fa tres còps lo torn en marmotejant una preguièra…
 
Vòli dire subretot, qu’aquò, tot aquò son de realitats presentas, actualas, vivas e non pas passadas. Es la retorica modèrna dels modèrnes que fan e desfan la modernitat qu’afortís que son despassadas e trespassadas. Perque vòli evidentament pas sostener que la vida èra mai polida un còp èra, soi pas aquí a cultivar la nostalgia d’una realitat desapareguda, come zo pretendon los modèrnes autoproclamats, parli de çò qu’existís ara, aquí, que se tolèra (o pas!) a la sola condicion de pas pretendre a la reconeissença publica coma praticas tant dignas que non pas d’autras, toleradas (o pas) a condicion de se sosmetre a la tirania de la dominacion simbolica dels modèles legitimes, es a dire legitimats pels medias e las institucions. Vos parli doncas d’una umanitat, que ne fau grandament partida, objectivament alienada, negada, minorada e minorizada que pr’aquò es benlèu la mai nombrosa e la mai poissanta. Es per aquò que volèm pas mai demorar dins nòstres traucs, volèm èsser reconeguts per çò que sèm, o puslèu per çò que fasèm: sèm çò que fasèm e fasèm maitas causas, de causas estonantas, que los paures modèrnes dins lo còp, còs e arma aderents als models dominants, prisonièrs de lors pròpis imatges, n’an quitament pas l’idea… Avèm l’avenir davant nosautres, sèm l’avenir del passat!