La Comuna de Tolosa inaugurèt lo 28 del mes de genièr passat, un espaci d’unes mila metres cairats dedicat als drollets del barri nord-tolosenc dels Tres Cocuts. Lo nom balhat es estat aquel de Lampàgia, la nòvia del moro: un resson de la nòstra istoria del sègle VIII pron desconeguda, e que nos parla uèi, en aquesta debuta del sègle XXI. Aquì l’istoric de l’afar tala coma ieu la visquèri.
 
En 1995, un article del jornal Le Monde faguèt la promocion d’un obratge de Salah Guemriche titolat: Un amour de djihad. Soi menat sul pic a tornar legir un libre vièlh que teniái dins ma bibliotèca: Chroniques du Midi, légendes toulousaines de M.J.M. Cayla, un istorian tolosenc qu’aviá tanben publicat en 1839, una istòria de la ciutat mondina, dins la dralha de Catel e de Marca. Una de sas cronicas la nomenèt La Fiancée du Maure. A partir d’aquí comencèri de cercar lo fondament istoric d’aquela “legenda”. E trapèri un eveniment que l’aviam pas aprés a l’escòla ni endacòm mai, una istòria dels tempses aquitans e gotics qu’èra pas aquela de França. Caliá aprigondir.
 
Dins lor Histoire générale du Languedoc, Dom Devic amb Dom Vaissette avián integrat aquel moment istoric. L’avián posat a d’ancianas cronicas latinas, mossarabas e carolingianas, puèi en çò d’un istorian espanhòl del sègle XVII, Joseph Conde, noirit de las cronicas arabas servadas a l’Escorial.
 
Al crosar las diferentas versions , lo fons demòra aqueste: Eudon, prince d’Aquitània marida sa filha Lampàgia al governador de la Gotia musulmana, Munussa; una expedicion menada per l’emir de Cordoa elimina Munussa, e Lampàgia l’ofriràn al califa de Damas. E per la granda majoritat dels cronicaires, aquel maridatge politic se seriá mudat en istòria d’amor.
 
Tot lo sègle XIX, sègle del meridionalisme e de l’orientalisme, aquela istòria foguèt mai que mai presada e espandida tant per los istorians coma Fauriel, los escrivans e cronicaires coma Napoleon Peyrat, Cénac-Moncaut o JF Bladé, coma los poetas, Jacint Verdaguer, M. de Camelat. Puèi la Nòvia del Moro se perdèt amb la bastison d’un Estat autament centralista e aparisenquit. Lo libre de Urbain Brouste Lampagie, fille d’Eudes, paregut en 1953, demorèt confidencial.
 
Caliá doncas tornar prene lo fial e recuperar l’afar dins una amira occitana contemporana, transfrontalièra, sud europèa e mediterranèa. Çò que faguèri dempuèi 1998 a travès de la difusion de la conferéncia Los Orients d’Occitània. La Nòvia del Moro apareguèt lèu coma una palanca entre la cultura occitana e las autras, catalana, castelhana, araba e berbèra. L’istòria nos es comuna, un biais d’integrar sens assimilar. Una vertadièra talvèra experimentala que deuriá assegurar una basa solida per la convivéncia. La Fondacion Occitània lancèt en 2009 un projècte sociò-cultural sus quatre ans sul sicut. Una operacion Convivéncia-La Nòvia del Moro se debanèt , lo 27 de novembre de 2010, a La Reula de Gironda, amb lo sosten de la Comuna, de la Bibliotèca municipala, lo club Unesco, e la participacion dels escolans d’occitan, d’espanhòl e d’arabi.
 
L’actualitat mai recenta es aquela mencionada a la debuta d’aqueste article. La brocadura de la Comuna de Tolosa dedicada a l’espaci Lampàgia, se vòl positiva e creaira: “Le rêve se prolonge: le maure Munuza et sa jeune femme Lampàgia bâtissent entre mers et montagnes un pays neuf”. E per sortir de çò evenemential, un plan convivéncia , coma ja s’es fach a Madrid, es per ara a l’estudi a la Comuna de Tolosa. Poguèsse èstre adoptat!