Opinion
Lenga e nacion: la pensada originala de Francés Fontan (I)
Los dos grands teoricians de la nacion occitana son Francés Fontan (1929-1979) e Robèrt Lafont (1923-2009).
Ja presentèri una reflexion sus la pensada nacionala de Lafont, en relacion amb la lingüistica, dins Jornalet (24.9.2012 e 1.10.2012). Ara vos prepausi çò meteis per Fontan.
L’obratge mai conegut de Fontan es Ethnisme, vers un nationalisme humaniste (1961), redigit en francés coma gaireben totes sos autres trabalhs. Sèrgi Viaule ven de ne far una traduccion en occitan: Etnisme, de cap a un nacionalisme umanista (2015).
La pensada generala de Fontan
Francés Fontan nais en 1929. Fonda lo Partit Nacionalista Occitan (PNO) en 1959 a Niça. Lo PNO es la primièra organizacion dedicada a l’independéncia d’Occitània (l’independentisme occitan aviá ja existit abans Fontan, tre 1867, gràcias al corrent del felibre Crestian de Vilanòva-Esclapon [1852-1931], mas sens crear de partit).
Fontan escriu puèi qualques libres e brocaduras per precisar sa pensada politica e lingüistica pendent los ans 1960 e 1970 e mai liura d’articles dins la revista del PNO, Lo Lugar.
Malaürosament se morís en 1979, tròp d’ora, e daissa sos companhs dins una tristor immensa. Dempuèi lo PNO rèsta actiu mas a evolucionat dins sas posicions. E mai a cambiat de nom, qu’ara li dison Partit de la Nacion Occitana.
La granda idèa de fons de Fontan es que l’umanitat avança sus tres fronts simultanèus:
Fontan ne conclutz que lo nacionalisme (la liberacion dels pòbles) es compatible amb l’internacionalisme (la cooperacion amicala entre los pòbles). Dona lo nom d’etnisme a aquela fusion del nacionalisme e de l’internacionalisme. Fontan vòl completar ansin lo marxisme tradicional que negligís lo tèma de la nacion.
Elògi de Fontan
Fontan es un autodidacte, amb los aspèctes positius e negatius qu’aquela situacion implica.
Çò positiu es una audàcia de sas proposicions que despassa un certan occitanisme mejan, sovent apolitic o sospolitizat, un occitanisme incapable de salvar la cultura occitana perque es incapable de contestar lo discors dominant favorable a la cultura francesa (o italiana o espanhòla).
Fontan, el, bastís una pensada universala amb una aplicacion particulara per los occitans. En s’apiejant sus los movements de liberacion nacionala dels ans 50, 60 e 70, que ganhan de simpatia dins lo Mond entièr (quebequeses francofòns, berbèrs, curds, tibetans, etc.), Fontan revendica per Occitània lo meteis tractament que per Quebèc, Berberia, Curdistan o Tibet. E donc revendica en tota logica l’independéncia d’Occitània amb un argumentari complet.
En consequéncia, un tabó a sautat pauc a cha pauc dins l’occitanisme: diferents grops independentistas, al delà del PNO, son venguts eiretièrs del coratge politic de Fontan en s’afirmant independentistas (e mai se qualques unes admeton pas facilament que son debitors de Fontan).
Fontan revendica per Occitània la restauracion d’un usatge normal de l’occitan dins totes los aspèctes de la vida sociala. Accèpta l’usatge de las lengas dominantas (francés, italian e espanhòl) solament dins de fasas de transicion.
Un autre aspècte positiu es que Fontan desira definir los limits d’Occitània segon de critèris lingüistics, objectius, scientifics, per fin de dessenhar un territòri precís e just ont se recuperariá l’usatge de l’occitan e ont viuriá lo pòble d’òc emancipat. Aital fa d’enquistas lingüisticas sus qualques tròces del limit de la lenga occitana, encara pauc explorats per los lingüistas. Fontan es pas lingüista mas a la prudéncia de trabalhar segon los critèris d’identiticacion de l’occitan ja establits per de lingüistas professionals. Devèm a Fontan una coneissença pus completa e pus precisa dels limits d’Occitània, amb pauc d’errors (ça que la, qualques pichonas partidas del limit rèstan mal conegudas). Lo resultat n’es resumit dins son estudi La nation occitane, ses frontières, ses régions, de 1969.
Tanben, una avançada immensament positiva que devèm a Fontan es la popularizacion dels concèptes d’occitan e d’Occitània dins las Valadas Occitanas de l’estat italian. Fontan i passa una partida importanta de sa vida e i milita fòrça. Abans Fontan, los occitans de las Valadas tenián una consciéncia vaga de lor cultura, pauques coneissián lo nom e l’espaci de lor lenga. Dempuèi los ans 60 e 70, l’idèa occitana es fòrça populara dins las Valadas e a pas cessat de se banalizar. Un fum d’entrepresas e d’organismes de tota mena se dison uèi “occitans” e arboran de lògos amb la crotz occitana. Fontan a inspirat dins las Valadas un movement occitanista dinamic, mai que mai amb la Chambra d’Òc, l’Espaci Occitan, de grops de musica coma Lo Dalfin e un fum d’autras activitats. L’occitan es timidament aparegut dins la Lei italiana numèro 482 de 1999 sus la proteccion de las minoritats lingüisticas. Tot aquò o devèm a Fontan. Aquò empacha pas l’occitan de recular davant l’italian, mas almens un espèr s’es dreiçat e sens Fontan la situacion seriá pièger.
(La setmana que ven, veirem la necessària critica de Fontan e mesurarem l’importància de son òbra.)
Ja presentèri una reflexion sus la pensada nacionala de Lafont, en relacion amb la lingüistica, dins Jornalet (24.9.2012 e 1.10.2012). Ara vos prepausi çò meteis per Fontan.
L’obratge mai conegut de Fontan es Ethnisme, vers un nationalisme humaniste (1961), redigit en francés coma gaireben totes sos autres trabalhs. Sèrgi Viaule ven de ne far una traduccion en occitan: Etnisme, de cap a un nacionalisme umanista (2015).
La pensada generala de Fontan
Francés Fontan nais en 1929. Fonda lo Partit Nacionalista Occitan (PNO) en 1959 a Niça. Lo PNO es la primièra organizacion dedicada a l’independéncia d’Occitània (l’independentisme occitan aviá ja existit abans Fontan, tre 1867, gràcias al corrent del felibre Crestian de Vilanòva-Esclapon [1852-1931], mas sens crear de partit).
Fontan escriu puèi qualques libres e brocaduras per precisar sa pensada politica e lingüistica pendent los ans 1960 e 1970 e mai liura d’articles dins la revista del PNO, Lo Lugar.
Malaürosament se morís en 1979, tròp d’ora, e daissa sos companhs dins una tristor immensa. Dempuèi lo PNO rèsta actiu mas a evolucionat dins sas posicions. E mai a cambiat de nom, qu’ara li dison Partit de la Nacion Occitana.
La granda idèa de fons de Fontan es que l’umanitat avança sus tres fronts simultanèus:
(1) Lo front social (o la lucha de las classas) deu arribar a una societat justa, egalitària e socialista. Fontan revendica lo marxisme en condemnant las derivas autoritàrias del regim sovietic. Vòl inserir dins son marxisme un pecic de pensada libertària, mas critica l’actitud esterila dels mitans anarquistas.
(2) Lo front sòcioafectiu deu arribar a de relacions pus armoniosas entre los individús. Fontan aderís mai que mai al trabalh del psicanalista Wilhelm Reich.
(3) Lo front de l’etnisme deu ajudar cada pòble a viure en armonia e en egalitat amb los autres pòbles. Segon Fontan, cal admetre l’existéncia dels pòbles o nacions o etnias, que son tres mots significant la meteissa causa. Pensa qu’una “nacion” calcada sus un estat es artificiala e injusta car domina de minoritats etnicas. Per el, una “nacion” vertadièra pòt foncionar solament sus de basas culturalas tradicionalas. La consequéncia es dobla:
(2) Lo front sòcioafectiu deu arribar a de relacions pus armoniosas entre los individús. Fontan aderís mai que mai al trabalh del psicanalista Wilhelm Reich.
(3) Lo front de l’etnisme deu ajudar cada pòble a viure en armonia e en egalitat amb los autres pòbles. Segon Fontan, cal admetre l’existéncia dels pòbles o nacions o etnias, que son tres mots significant la meteissa causa. Pensa qu’una “nacion” calcada sus un estat es artificiala e injusta car domina de minoritats etnicas. Per el, una “nacion” vertadièra pòt foncionar solament sus de basas culturalas tradicionalas. La consequéncia es dobla:
(3a) Cal redessenhar la carta del Mond en creant un estat nacional per cada nacion (o etnia o pòble), après estudiar lo limit de cada nacion segon de critèris scientifics. E cal sosténer totes los movements de liberacion nacionala que van dins aquel sens.
(3b) Cal installar una cooperacion pacifica e armoniosa entre totas las nacions del Mond.
(3b) Cal installar una cooperacion pacifica e armoniosa entre totas las nacions del Mond.
Fontan ne conclutz que lo nacionalisme (la liberacion dels pòbles) es compatible amb l’internacionalisme (la cooperacion amicala entre los pòbles). Dona lo nom d’etnisme a aquela fusion del nacionalisme e de l’internacionalisme. Fontan vòl completar ansin lo marxisme tradicional que negligís lo tèma de la nacion.
Elògi de Fontan
Fontan es un autodidacte, amb los aspèctes positius e negatius qu’aquela situacion implica.
Çò positiu es una audàcia de sas proposicions que despassa un certan occitanisme mejan, sovent apolitic o sospolitizat, un occitanisme incapable de salvar la cultura occitana perque es incapable de contestar lo discors dominant favorable a la cultura francesa (o italiana o espanhòla).
Fontan, el, bastís una pensada universala amb una aplicacion particulara per los occitans. En s’apiejant sus los movements de liberacion nacionala dels ans 50, 60 e 70, que ganhan de simpatia dins lo Mond entièr (quebequeses francofòns, berbèrs, curds, tibetans, etc.), Fontan revendica per Occitània lo meteis tractament que per Quebèc, Berberia, Curdistan o Tibet. E donc revendica en tota logica l’independéncia d’Occitània amb un argumentari complet.
En consequéncia, un tabó a sautat pauc a cha pauc dins l’occitanisme: diferents grops independentistas, al delà del PNO, son venguts eiretièrs del coratge politic de Fontan en s’afirmant independentistas (e mai se qualques unes admeton pas facilament que son debitors de Fontan).
Fontan revendica per Occitània la restauracion d’un usatge normal de l’occitan dins totes los aspèctes de la vida sociala. Accèpta l’usatge de las lengas dominantas (francés, italian e espanhòl) solament dins de fasas de transicion.
Un autre aspècte positiu es que Fontan desira definir los limits d’Occitània segon de critèris lingüistics, objectius, scientifics, per fin de dessenhar un territòri precís e just ont se recuperariá l’usatge de l’occitan e ont viuriá lo pòble d’òc emancipat. Aital fa d’enquistas lingüisticas sus qualques tròces del limit de la lenga occitana, encara pauc explorats per los lingüistas. Fontan es pas lingüista mas a la prudéncia de trabalhar segon los critèris d’identiticacion de l’occitan ja establits per de lingüistas professionals. Devèm a Fontan una coneissença pus completa e pus precisa dels limits d’Occitània, amb pauc d’errors (ça que la, qualques pichonas partidas del limit rèstan mal conegudas). Lo resultat n’es resumit dins son estudi La nation occitane, ses frontières, ses régions, de 1969.
Tanben, una avançada immensament positiva que devèm a Fontan es la popularizacion dels concèptes d’occitan e d’Occitània dins las Valadas Occitanas de l’estat italian. Fontan i passa una partida importanta de sa vida e i milita fòrça. Abans Fontan, los occitans de las Valadas tenián una consciéncia vaga de lor cultura, pauques coneissián lo nom e l’espaci de lor lenga. Dempuèi los ans 60 e 70, l’idèa occitana es fòrça populara dins las Valadas e a pas cessat de se banalizar. Un fum d’entrepresas e d’organismes de tota mena se dison uèi “occitans” e arboran de lògos amb la crotz occitana. Fontan a inspirat dins las Valadas un movement occitanista dinamic, mai que mai amb la Chambra d’Òc, l’Espaci Occitan, de grops de musica coma Lo Dalfin e un fum d’autras activitats. L’occitan es timidament aparegut dins la Lei italiana numèro 482 de 1999 sus la proteccion de las minoritats lingüisticas. Tot aquò o devèm a Fontan. Aquò empacha pas l’occitan de recular davant l’italian, mas almens un espèr s’es dreiçat e sens Fontan la situacion seriá pièger.
(La setmana que ven, veirem la necessària critica de Fontan e mesurarem l’importància de son òbra.)
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#3 me permeti de suggerir-vos qualques canvis : "tal com" (no: "tal i com"), enllaç/vincle/lligam (no: link), es produeix (no: "es dóna"), limítrof (no: "limítrofe")
Mercé per aquel article apassionant ! Podèm citar tanben lo film ''E i a lo solelh'' per ne saber mai a prepaus de la vida de Fontan. Cal apondre que Fontan creèt lo Moviment Autonomista Occitan que faguèt de bonas resultas quand se presentèt per d'eleccions. Es pecat que Fontan siá estat maltractat tot còp en Occitània Granda. D'unes occitanistas ''respectacles'' manquèron pas de li reprochar son omosexualitat per exemple (d'occitanistas d'esquèrra). Çò segur, sens Francés Fontan e lo PNO, non jamai auriá existit l'occitanisme politic apuèi la segonda guèrra mondiala. D'unes mespreson lo PNO e pr'aquò ... Res non val l'electrochòc çò escriguèt Bodon.
tal i com diu el text d´en Domergue, en Fontan va fer aportacions interessants però amb algun error. Al text citat al link, per exemple, els límits amb els parlars lígurs -la famosa polèmica dels dialectes brigascs- són discutibles (al marge que sembla haver-hi contradiccío perquè hi ha localitats com Realdo que en un paràgraf són considerades occitanes i més avall lígurs). També és discutible el criteri "passage de “ ct ” à “ tch ” (lait et nuit sont lotch et notch).", que és considerat un trait non-piémontais et non-ligurien quan en realitat es dóna a molts punts de Piemont i Ligúria (p.exemple a província de Savona, no limítrofe amb l´occità).
curiositat: "a pas cessat de se banalizar" suposo que és equivalent a "de fer-se popular", oi?. És curiosa la diferència de matís respecte al català, on banalitzar vol dir esdevenir vulgar, sense interès
Enfin un article justa sus l'òbra de Fontan. Atendi amb impaciença la seguida.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari