Me desencusi, estent que se fau ben desencusar dins aqueu periòde d’unanimisme nèci, mai siáu pas Charlie. Siáu jamai estat Charlie, gaire, en causa subretot d’un umor que foguèt jamai mieu, e d’una volontat de provocacion qu’es venguda una marca de fabrica, una mena de negòci. Siáu pas Charlie, per ben d’autrei rasons, mai voudriáu evidentament afortir mon orror davant tot çò passat, davant leis assassinats que jamai la vida d’un òme vau una causa politica ò religiosa, e la gent que pensan lo contrari son de segur subernats per una pulsion de mòrt que Freud nos mostrèt tota son importància. Mai lo fach de denonciar aqueleis assassinats en se desencusant es mai ò mens una precaucion elementària significativa dei comportaments intellectuaus de nòstra societat: de pas èstre Charlie m’assimilariá de tot segur ais islamistas e autrei terroristas, de pas pensar coma totei leis autres; vos remanda a l’autre sens nom, sens cara e sens morala que tua e assassina au nom de sa causa desvariada. Es ja un primier pes insuportable: es vengut naturau e obligatòri d’èstre Charlie, coma una mena de reconeissença dei bònei e marridei gents, la dicotomia gardant una valor elementària, mai tanben primària, per aquelei que pensan ben e aquelei que pensan mau. L’espaci de libertat de la pensada s’es redusit dempuei quauqueis annadas. Aquel unanimisme faus e perilhós es de tot organizat; tròba seis originas dins l’opression culturala qu’es ara naturala en França e mai largament en Occident. En realitat, aquel unanimisme de la pensada, coma totei leis unanimismes, es una privacion de la libertat granda de jutjament e de critica.       
 
Es evident, coma o mòstra tota l’òbra de Guy Debord, que tot aquò, assassinats, terrorisme, operacions de polícia, tot aquò es vengut un afaire “d’espetacle”. Eriam davant aqueleis eveniments coma un espectator dins son fautuelh de cinema: biais de filmar lei scenas coma dins un film d’Hollywood, reportatge sens significacion per tornar dire sempre lei meteissei causas, reaccions e comentaris emocionaus sens ges de pensada organizada, tot es estat fach per nos reduire a la plaça d’espectators davant la television, la ràdio ò lei rampeladas ai manifestacions diversas. Eriam sempre mantenguts dins l’emocion, per pas ne sortir justament, que l’emocion es la garantia de pas pensar amb la distància critica necessària. Lei “politics” se son pas enganats: quau podriá pensar seriosament que se son pas servits e que se serviràn pas de toteis aqueleis eveniments en foncion de sei tòcas electoralas? Lo poder es sempre lo poder, que siá de drecha ò de senèstra: sa principala activitat es de se mantenir e de servar sei prebendas. Lo capitalisme a capitat de faire çò que lo fascisme e lo comunisme an pas pogut fargar: un òme nòu modelizat segon l’interès deis ideologias en preséncia; per lo capitalisme aquela modelizacion s’organiza en foncion de nòstra capacitat de consomar tant e tant per poder engraissar la maquina, espirala sens fin de l’òme modèrn que se pòt pas escapar dei rets que i es estat enfielat. Pier Paolo Pasolini regretava en 1974 aquela modelizacion en pensant qu’Itàlia èra sparita culturalament. Pasolini aviá rason e lei causas se son pas melhoradas. L’engèni de la societat capitalista es de tot recuperar, lei bonaürs coma lei malaürs, lei catastròfas coma lei jorns astrats... Se vendrà dins pauc de temps de camisetas “siáu Charlie” et autrei besonhetas, marca de fabrica d’un unanimisme faus e mai que perilhós ont cadun es delegat dins cadun, dins son clòn culturau e sociau.
 
Aqueleis eveniments pausan tanben un problèma clar que i podèm pas escapar, maugrat lei crits esfraiats de la senèstra ben pensanta, de la drecha moligassa e dau centre ninòi: l’identitat francesa e europenca se tròba fàcia a l’islam davant una situacion singulara. O fau dire primier (e consideri aicí çò que d’unei escalustrats podrián pensar e leis escòrnas lèstas d’èstre bandidas): l’islam es pas una religion europenca. L’islam es nascut en reaccion ai doas religions monoteistas, la jusieva e la crestiana, s’es desvelopat sus de tèrras desparieras e l’espandiment islamic, en primier vers lei país berbèrs, arabs puei asiatics, es estat sempre conflictuau amb leis espacis europencs. La preséncia en França e en Euròpa d’una populacion mulsumana qu’a pas l’istòria comuna qu’an lei Jusieus, lei Crestians, leis Ateïstas e Agnostics amb la Republica deu èstre afortida per poder analisar la situacion actuala. L’identitat francesa es estada en realitat jamai totalament clavada e o sabèm nosautres qu’escriure en occitan aquelei paraulas pren una fòrça suplementària. Coma èstre francés e occitan? Robert Lafont a ensajat, coma d’autres, de pausar lo problèma e de trobar de solucions. Coma èstre francés e musulman? Pausar la question es pas voler fugir lo problèma d’una identificacion a una societat e pas solament a una religion. Segur que nos faudriá considerar l’islam d’un biais desparier, e leis islamistas an, bèu primier, assassinat lei sofis que legisson pas Lo Coran ”coma fau” e leis autrei Musulmans que pensavan pas coma elei. Aguèsson leis Musulmans totei comprés la podença significativa dau capitalisme, serián venguts encara mai consomeristas que nosautres. Leis islamistas se son pas enganats que se son apoderats lei mejans de comunicacions lei mai modèrns; cada islamista que crompa un ordenador engraissa lo capitalisme en s’entraucant dins lo sistèma per lo faire petar de l’interior. Quau ganharà, lo vendeire ò l’utilizator?
 
Paurei politics que se tròban davant un problèma que n’an pas lei capacitats intellectualas de resòuver en causa de sei vistas cortetas e electoralas e d’un format de pensada estequit. Lei solucions prepausadas, de drecha, de senèstra e d’extrèma senèstra e drecha son ridiculas e vanas. L’islamisme pausa en França un problèma culturau, sociau e religiós. Culturau, perque l’islam es pas una religion qu’Euròpa s’es bastida sus sei fondamentas: en gròs dempuei l’Antiquitat e lei leiçons grègas e latinas, la preponderéncia crestiana e la preséncia, discreta mai reala, dei Jusieus. La tradicion culturala europenca s’es notadament facha de preséncia crestiana e de segur ateïsta, e es aqueu dialòg, de còp conflictuau, que farga lei marcas de nòstra societat. Un problèma sociau: la màger part deis islamistas son de delaissats de nòstra societat, aquestei que justament lo capitalisme laissa de caire estent que son pas de consomators pron rics e que se retròban desculturats per una escòla que son saber es estat remplaçat per de practicas pedagogicas vuejas de sens e sens efiechs vertadiers. Un problèma religiós que la laïcitat francesa a jamai pogut remplaçar l’aspiracion naturala e essenciala deis òmes a una esperitualitat, que foguèsse d’alhors religiosa ò pas; la religion a pas lo monopòli de l’esperitualitat. En plaça d’una esperitualitat vertadiera, nos es estat prepausat coma amira una societat de consomacion que la finalitat de l’èstre es ben mai la possession materiala que l’espandiment individuau, l’ ”aver” puslèu que l’ ”èstre”. Dire que leis islamistas prepausan un “èstre” que la societat de consomacion prepausa pas es una realitat tanben s’aquel “èstre” es de tot esfraiós e mena au desastre individuau e collectiu. Finalament la Republica es jamai estada en mesura de prepausar un “èstre”, una mena de contracte espirituau personau e collectiu que lei nocions de “patria” e de “societat comuna” an jamai pogut s’i substituir. Respondre a la question seriá metre en causas lei fondamentas capitalistas, culturalas e indentitàrias de nòstra societat, çò que lei politics dins sa totalitat pòdon pas faire e que leis intellectuaus dins sa granda majoritat, entrevats de repepiar dins sei cantons e de participar a “l’espetacle”, pòdon pas considerar seriosament levat quauqueis uns, remandats lèu lèu a l’escòrna de “fascista”.
 
Non, siáu pas Charlie estent que vòli pas participar a un circ que servís unicament l’espetacle, motor e finalitat d’una societat qu’acaba pas de s’esvanar. Siáu pas Charlie estent qu’en pensant d’aqueu biais lei problèmas reaus son pas pausats e aquò servís tant lo capitalisme que l’islamisme. Siáu pas Charlie qu’ai jamai partejat amb aquela premsa son biais de veire lo mond e son umor. Sortir de l’emocion ont d’unei nos vòlon mantenir es la condicion d’una pensada renovelada. S’es pensat de còps que lo mond es menat per leis idèas; pensada faussa: lo mond es menat per lei pulsions individualas e collectivas, bèu primier aquelei de vida e de mòrt dins la lucha necita que ne siam la joguina. Capitalisme e islamisme, coma en d’autrei temps fascisme e comunisme, i participan e l’adornan. Coma ne sortir? Es una tòca quasi sens termina.