Introduccion
 
Voldriái pas aver lo morre d’un tipe que vendriá d’aver lecat lo cuol d’un òme sens domicili fixe en escrivent aquesta critica. Legeire, compren-me ben! Soi pas un especialista del cinèma, nimai un critic acostumat e assabentat. Soi pas qu’un amator de filme. Mas a pauc prèp coma totes los autres que se lèvan de lor sèti e que sortisson de la sala aprèp la fin de la projeccion.
 
De filmes, n’i a fòrça. E cada dimècres vei sa tièra augmentar. N’i a de totas las qualitats e per totas las categorias bastidas pel marketing. Mas los filmes a pas mancar, los filmes de nòstre temps, los d’ara que benlèu portaràn quicòm a l’avenir artistic, n’i a pas gaire. Diriái pas qu’un desenat cada an. Alara “òc-ben”, mon vejaire es benlèu crudèl, mas vos defendi de me tractar de reaccionari ça que là. Fau partida de los que pensan qu’existís encara, uèi, un cinèma d’autors. E mai s’aqueles autors son benlèu mai nombroses que jamai. Se vòli escriure sus Birdman, es benlèu perque amb aquel filme, son realizator, lo mexican Alejandro Ganzález Iñarritu, dintra dins la tièra de cineastas a seguir de prèp. Comenci …
 
 
Que conta?
 
Birdman nos conta las mesaventuras de Riggan Thompson (jogat per Mickael Keaton, que signa aicí son retorn a un ròtle pincipal), un actor d’Hollywood, qu’ensaja de montar una pèça de teatre e de capitar a Broadway, Nòva York. Subretot conegut del public pel ròtle del super eròi “Birdman” que tenguèt vint ans abans dins la seria de filmes d’accion. Aquel ròtle, que trobava bèstia, li pèga encara a la pel. Coma una trèva, lo public se remembra d’el pas que per èsser estat l’incanarcion del famós “Birdman”. Es perqué capitar a montar la pèça, qu’es una adaptacion que se vòl un pauc intelectuala, es per el l’espèr de trapar una novèla reconeissença dins lo mitan o una mena de reconversion artistica.
 
Mas lo  velha de la primièra tot comença de cabussar e lo Riggan Thompson, e tota sa còla d’actors mai o mes talentoses, van ensajar de salvar la pèça de la catastròfa, a l’encòp tecnica, financièra, critica, e de segur personala tanben.
 
 
Una comedia dramatica.
 
I a dins Birdman totes los elements per rire, e lo realizator coma los actors se fan bravament plaser (jamai l’actor Edward Norton me faguèt tant rire). Cal dire que las galejadas son francas e gisclan de cada costat. Lo filme ten un nivèl comic plan solide, e tomba pas jamai dins la comedia d’un gost marrit.
 
 L’originalitat del sicut demòra dins lo fach de causir de nos mostrar los eveniments a l’entorn de la pèça en permanéncia del costat de las colissas. Mas darrèr las galejadas los personatges demòran amb d’ànsias permanentas. E La vida darrèr las colissas es presentada coma mai intensa que la pèça ela-meteissa. Las ànsias demòran duscas a la ultima segonda, la ont l’actor deu passar sus scèna, daissar sos problemas per portar la pel d’un personatge coma una masqueta per sonque qualquas minutas. La pèça se troba alara negada dins sas colissas e sos enjòcs.
 
A costat de la comedia un drama se tracha donc pauc cha pauc. Riggan Thompson, coma meteire en scèna novelari, se troba lèu acrancat dins de necessitats e d’intervencions exterioras: las règlas de Broadway, la necessitat de far de bruch, las criticas màger que pòdon decidir de son avenir e que cal estalviar, la moneda que manca totjorn, las rets socialas, los twitters, los facebooks, las rumors, l’ego de sos actors, e mai, son ego pròpri, e l’ombra de “Birdman” que demòra…
 
Aital lo realizator ven a demandar “ont es l’art?” e “que demòra del cinèma?”. Amb la vida trepidanta de las colissas (que, en fach, son espandidas a la vida reala, n’i a pas pus) quina plaça per la  pèça? La scèna? Lo sicut, lo còr de l’òbra? Es encara comprés çò que l’artista a besonh d’exprimir pel mièg de son trabalh? Lo Riggan Thompson se sentís crucificat abans la primièra de la pèça e se demanda se serà jutjat per sa performança d’actor, o las rumors a l’entorn de la pèça, o pel “Birdman” (amb la tentacion de ne far un episòdi novèl per tornar trapar la capitada d’antan) que lo seguís totjorn…
 
 
Una originalitat tecnica e musicala
 
En mai del sicut  e del biais original de lo tractar, cal soslinhar l’originalitat tecnica amb la quala lo filme es bastit. Sèm pas coneisseires, mas una màger partida del filme es bastida amb una tièra de plans sequéncia qu’an la particularitat d’èsser tanben eliptics. Es a dire qu’a mesura que la camerà avança l’accion se debana a l’encòp dins lo temps e dins l’espaci. Aquela tecnica es plan sostenguda pel jòc dels actors, que balhan a aquela tecnica cinematografica un biais fresc de presentar lo debanament d’eveniments dins  una istòria. La camerà es aicí la mestressa, e non pas la scèna que se debana. Es a dire qu’amb l’emplèc de la tecnica de “fòra camp” e lo jòc dels actors, la camerà pòt demorar centrada  sus un personatge e sas reaccions sens se portar sus l’accion que se debana a costat d’el. Aital, lo realizator daissa a l’espectator d’imaginar cossí las causas se passan. Lo realizator trabalha en mai d’aquò amb tot un jòc de miralhs e d’imatges en rebat per ajudar a la compreneson.
 
Cal notar tanben l’emplèc de la musica qu’es aicí  fòrça original. La màger partida de la banda sonora es facha per un bataire solista. Jòga coma seriá dins un exercici d’improvisacion. Mas en fach son jòc es vertadièrament bastit en foncion de l’intensitat de l’accion que se debana a l’ecran e aital ven apiejar lo ritme dels eveniments. Son ròtle es tanben subrerealista perque de còps apareis a l’ecran en tren de jogar, al mièg dels famoses plans sequéncia eliptics.
 
 
Una òbra critica
 
Birdman es un filme vertadièrament critic. D’acòrdi, pausa de questions a l’entorn de l’art, mas subretot pren un engatjament que va mai luènh qu’aquò. Fin finala son anti eròi (e la causida de l’actor Michael Keaton es pas inocenta pel ròtle de Riggan Thompson: la carrièra d’actor de Keaton foguèt ela tanben enganada dins lo ròtle de “Batman” que joguèt vint ans abans dins los filmes de Tim Burton), qu’es plan sovent patetic e gostasolet, se lèva contra tot un biais contemporanèu de far de teatre e de cinemà. Se lèva contra lo monde de l’”entertainment” e l’art “a la mòda”. Los filmes de super-eròi, que seràn de mai en mai nombroses a l’avenir, prenon aicí un primièr tust sevèr. Se lèva tanben contra la crudelitat dels critics (e del public, e qu’a l’ora d’ara son parièrs) que vòlon pas sonque reconeisser la “sinceritat” d’un artista, e mai se son òbra es mediòcra, e que aital negan tota bona volontat (se tracha aicí, segon ieu, una partida de l’explicacion del sostítol del filme: “las inesperadas vertuts de l’ignorància”). Se lèva contra la 3D merdica e totes los efectes especials, e lança una crida per dire que son pas que los sols desvelopaments tecnics possibles a descobrir, i a d’autras camins pel cinemà.
 
 
Conclusion
 
Comprendretz qu’aqueste article es pas critic. De mon vejaire, i a pas que de punts positius a Birdman, tant per ieu l’òbra pòrta un trabalh plan fresc que se vei pas gaire. Assumissi completament aquesta posicion. Te daissi, legeire, lo suènh, de pas aimar lo filme per de bonas rasons. Segon ieu, la fòrça del filme es de portar un espèr de camins novèls pel cinemà. D’autras  cineastas fan de filmes “diferents”, mas sens jamai lançar una crida tant bona al nivèl retoric e artistic que i a dins Birdman…