capçalera campanha

Opinion

La garbura

Vicent Marqués · La bona taula

Vicent Marqués · La bona taula

Cosinièr e escrivan, presenta dins aquesta tribuna çò de melhor de la cosina populara occitana.

Mai d’informacions
Es una sopa occitana qu'es tanben coneguda en Bascoat. L’airal de localizacion atenh una ampla lista pirenenca que comença dins las Landas e finís en Coserans, en tot passar per Bearn, Armanhac, Bigòrra e Comenge. Es una sopa de legums, amb de caulet, de mongetas e de patanas, e li cal donar un pauc de gost amb un confit d’auca o un tròç de pòrc salat, que i son d'obligada preséncia per çò que, coma ditz lo provèrbi, “La vertat qu’ei coma la garbura, se la vòs bona e sabrosa, que la cau saber adobar’”. Es fòrça apreciada e deu èsser un pauc espessa. I a una autra dicha: “Garbura e pan, aquò plan”. Apareis dins lo Devís de Sant Antoèna e de son pòrc [Dialòg entre sant Antoni e son pòrc], de Josèp Nolens, publicat dins La flaüta gascona (1897)[1]; lo pòrc ditz aital:
 
D’auer pres per un tòs la prehonda salèra
On minjatz la garbura, e horrupatz lo plat;
La garbura pr'aquò vos hasè gran necèra;
Tot òme es sopassèr quan es escachalat.
 
Se mençona dins qualques cançons popularas, coma dins aquesta version gascona de Lo Boèr:
 

Quan lo boèr se'n va laurar
Planti l’agulhada
A!
Planti l’agulhada.
 
Tròbi Marion darrèr l’aubar,
trista, desconsolada.
 
S’ès malausa, diga-m’ac,
te harèi garbura,
 
dab un braçat de caulets verds,
e ua lauseta magra.

 
E la trapam tanben dins aquesta cançoneta infantila de las Landas:
 
Hòu crabèr, garbura, garbura,
còrn de crabèr, giga de mula.
Hòu crabèr engarburat,
còrn de crabèr, giga de gat!
 
 
Dins las Landas, de còps, fan bolhir de pan de mestura bricalhat qualques minutas abans de traire l’ola del fuòc. Li dison alavetz brisat (sinonim de bricalhat, briconat...)
 
L’etimologia de garbura es incèrta. Los lingüistas l’assòcian amb un autre fricòt, lo “garbies” qu'apareis dins lo Libre del coch'[2], mas sens se prononciar clarament.

 
Garbura
 
Ingredients (per 4 racions): 1 confit d’auca, 250 g de mongetas, 1 caulet pichon, 400 g de patanas, 2 carròtas, 2 porrets, 2 naps, 1 branca d’api, 2 grans d'alh, 100 g de pan un pauc secòt (de 3 o 4 jorns), jolverd, ferigola, laurièr, pebre e sal.
 
Preparacion: d'en primièr metrem las mongetas (que las caldrà aver mesas a trempar la velha) dins una ola, las cobrirem d'aiga e las daissarem sul fuòc. Lo bolh pres, baissarem la flama, cobrirem amb la cabucèla e daissarem bolhir a fuòc doç. Mentretant, coparem lo caulet en bendas e atalhonarem l’api (o farem a bocins pichons) e, seguidament, pelarem los porrets e los coparem en  rodèlas. En acabant, pelarem e capolarem las carròtas, las patanas e los naps, o coparem tot en dats pichons. Pelarem tanben los grans d'alh. Al cap d’una ora d’ebullicion, o getarem tot dins l’ola (levat de las patanas) e montarem lo fuòc. Salarem e pebrarem, i botarem dos ramelets de jolverd, qualques brins de ferigola e un parelh de fuèlhas de laurièr. Lo bolh pres tornar-mai, baissarem la flama e daissarem mitonar un autre còp. Lescarem lo pan e lo metrem dins la sopièra. En passant trenta minutas, i apondrem lo confit e las patanas. Vint o vint e cinc minutas après, atudarem lo fuòc, ne tirarem lo confit e voidarem lo bolhon e los legums per dessús lo pan. O servirem, fin finala, e qui vòl, que se mange lo confit. Coma per totas las sopas d’aquela partida d’Occitània, i a lo costum de far chabròt (godala, en Bearn).
 
Variantas: i podèm apondre un òs de cambajon, un talh de carnsalada, las menudalhas d’una auca o d'un guit (còl, alas, carcassa), una ceba, un culhierat de grais d’auca o un parelh de clavèls de giròfle. Podèm saurengar abans una ceba capolada, un parelh de dents d'alh e las menudalhas, se n'i botam. Per la prima, s’i meton de mongeta verda (de desgranar), de favas, de peses e de favòls. Podèm tostar lo pan. D'unes meton un confit d’auca per persona, que fa de segond plat. En Bearn, se pòt metre un pebron sec o una lesca de carnsalada rança. Dins las Landas, botan de còps un tròç de magre de pòrc (espatla, garron), de grans d'alh pelats o un culhieretat de pebrina. Per Gasconha, d'unes o fan amb de pòrc salat: aurelha, morre, còl, còstas; d'autres botan un tròç de salsissòt o un culhieretat de pebrina e, en ivèrn, de rutabaga e de castanhas rostidas; d'autres fan las sopas de pan de mestura. Dins las Landas, d'unes fan bolhir qualques minutas una lesca de pan de mestura abocinat.
 
 
Autras denominacions: brisat (Landas; quand s'aprèsta amb de pan de mestura).

Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.

Bandièra05 1180x150: PUBLICITAT

Comentaris


I a pas cap de comentari

Escriu un comentari sus aqueste article