Opinion
Republica
Fa gaire, l’èx-cap de l’estat Nicolas Sarkozy creèt una polemica, segon una costuma siá mejançant la quala espèra lo retorn al poder, a prepaus de sa volontat d’apelar lo partit de drecha que dirigís “Los Republicans”. Amb lo sens de la moderacion que caracteriza despuèi tostemps aquel politician, se justifiquèt en tot dire que l’esquèrra francesa es socialista abans d’èsser republicana mentre que dins son partit, son republicans abans d’èsser gaullistas, liberistas[1] o centristas...
D’autre caire, dins totes los camps, los politicians an costuma de tostemps apelar a “l’unitat de la Republica” (amb la majuscula indispensabla), a las “valors de la Republica”; lo partit xenofòb e ultranacionalista francés Front Nacional, lo qualifican de “non republican”, d’èsser un dangièr per la Republica, etcetèra, mentre qu’als jacobins e autres chauvinistas franceses, lor agrada d’acusar los partisans dels dreches de las minoritats nacionalas de l’estat de non pas èsser “republicans”.
Totun, per amor d’una formacion tròp classica que, per astre, desapareisserà a causa de sa nefasta influéncia sus totes los esperits, a ieu, quand pensi a la republica, me ven al cap la res publica romana, çò es çò del pòble. I obsèrvi una bèla polisemia, perque la perifrasa, se s’opausa a la monarquia, lo regnum de trista memòria pels romans que i vesián l’ocupacion etrusca dont se desliurèron, designa quora l’estat, quora lo govèrn, quora lo regim politic. Es çò qu’explica perque lo títol del dialòg de Platon, Πολιτεία, recep dins las lengas romanicas, la traduccion de Republica. Lo filosòf grèc i definís son estat ideal, una ciutat-estat que i son mèstres los filosòfs, amb una concepcion inegalitària de la societat fòrça luènh de la democracia, mas que correspond per Platon a la ierarquia que la vei el dintre l’anma.
Precisament, las republicas son sovent estadas pauc democraticas. La republica romana èra prefondament aristocratica dins son foncionament vertadièr. Tanben, las republicas de Gènoa o de Venécia èran d’oligarquias. E mai de regims totalitaris coma lo nòrd-corean se presentan coma de republicas, amb l’apondon d’epitèts de popularas e democraticas que son de perfièchas antifrasas.
Res d’estonant an aquò: al fons, la republica es simpletament l’opausat de la monarquia, e aquesta realitat non prejutja pas de la qualitat democratica de son regim. En Euròpa del Nòrd, nos fan pas sofracha las monarquias d’a fons democraticas.
Mais il y a l’exception française. La republica, en França, es un element sagrat. S’assòcia, d’efècte, a una istòria de luchas, coratjosas e sagnosas, de la Revolucion de 1789 enlà, contra la societat feudala e clericala del Regim Ancian. S’assòcia a un ideal de libertat, d’egalitat e de fraternitat de la mira universala. S’assòcia a un volontat de transformacion sociala que tanben duèrb a çò d’universal.
Totun, lo problèma es endacòm mai. D’en primièr, ven de la confusion dels dos senses de la republica, quora l’estat, quora un regim particular. Aquò crèa una ambigüitat que i jògan los politicians que vòlon far creire que legitiman un regim particular de las valors evidentament positivas mentre qu’en realitat sacralizan l’estat francés. Puèi, se los ideals eiretats de la Revolucion de 1789 si que son universals, es logic que quina nacion que siá los pòt revendicar coma sieus. Me pensi que los independentistas catalans, quand parlan de republica catalana, afortisson lo desir d’una societat mai justa que la monarquia borbonosa.
En consequéncia, es d’a fons possible d’èsser republicans al sens de voler un regim non monarquic e mai que l’anima la cèrca d’ideals de libertat e d’egalitat, sens del meteis movement defendre l’unitat de l’estat francés. Mon independentisme occitan non me fa pas antirepublican, e al contrari de çò que pòdon pretendre los chauvinistas, senti pas nada nostalgia per la societat feudala.
Puèi que sèm entre nosautres, vos fisarai un secret. En 2002, me virèri devèrs l’independentisme per çò que m’èri avisat que l’estat francés èra en falhida republicana, que son bèl ideal non foncionava pas, e que sonque la naissença d’estructuras politicas nòvas permetèran un espèr nòu – en tot daissar la libertat als pòbles negats per França.
Totun, se soi republican e reconeissi pas d’autre rei que lo que son reialme es pas encara d’aqueste mond, cresi, tot comptat e rebatut, que lo concèpte de democracia, de poder del pòble es mai clar que lo de republica: la democracia vertadièra implica necessàriament lo respècte de la libertat e de l’egalitat.
Democracia per totas las nacions!
D’autre caire, dins totes los camps, los politicians an costuma de tostemps apelar a “l’unitat de la Republica” (amb la majuscula indispensabla), a las “valors de la Republica”; lo partit xenofòb e ultranacionalista francés Front Nacional, lo qualifican de “non republican”, d’èsser un dangièr per la Republica, etcetèra, mentre qu’als jacobins e autres chauvinistas franceses, lor agrada d’acusar los partisans dels dreches de las minoritats nacionalas de l’estat de non pas èsser “republicans”.
Totun, per amor d’una formacion tròp classica que, per astre, desapareisserà a causa de sa nefasta influéncia sus totes los esperits, a ieu, quand pensi a la republica, me ven al cap la res publica romana, çò es çò del pòble. I obsèrvi una bèla polisemia, perque la perifrasa, se s’opausa a la monarquia, lo regnum de trista memòria pels romans que i vesián l’ocupacion etrusca dont se desliurèron, designa quora l’estat, quora lo govèrn, quora lo regim politic. Es çò qu’explica perque lo títol del dialòg de Platon, Πολιτεία, recep dins las lengas romanicas, la traduccion de Republica. Lo filosòf grèc i definís son estat ideal, una ciutat-estat que i son mèstres los filosòfs, amb una concepcion inegalitària de la societat fòrça luènh de la democracia, mas que correspond per Platon a la ierarquia que la vei el dintre l’anma.
Precisament, las republicas son sovent estadas pauc democraticas. La republica romana èra prefondament aristocratica dins son foncionament vertadièr. Tanben, las republicas de Gènoa o de Venécia èran d’oligarquias. E mai de regims totalitaris coma lo nòrd-corean se presentan coma de republicas, amb l’apondon d’epitèts de popularas e democraticas que son de perfièchas antifrasas.
Res d’estonant an aquò: al fons, la republica es simpletament l’opausat de la monarquia, e aquesta realitat non prejutja pas de la qualitat democratica de son regim. En Euròpa del Nòrd, nos fan pas sofracha las monarquias d’a fons democraticas.
Mais il y a l’exception française. La republica, en França, es un element sagrat. S’assòcia, d’efècte, a una istòria de luchas, coratjosas e sagnosas, de la Revolucion de 1789 enlà, contra la societat feudala e clericala del Regim Ancian. S’assòcia a un ideal de libertat, d’egalitat e de fraternitat de la mira universala. S’assòcia a un volontat de transformacion sociala que tanben duèrb a çò d’universal.
Totun, lo problèma es endacòm mai. D’en primièr, ven de la confusion dels dos senses de la republica, quora l’estat, quora un regim particular. Aquò crèa una ambigüitat que i jògan los politicians que vòlon far creire que legitiman un regim particular de las valors evidentament positivas mentre qu’en realitat sacralizan l’estat francés. Puèi, se los ideals eiretats de la Revolucion de 1789 si que son universals, es logic que quina nacion que siá los pòt revendicar coma sieus. Me pensi que los independentistas catalans, quand parlan de republica catalana, afortisson lo desir d’una societat mai justa que la monarquia borbonosa.
En consequéncia, es d’a fons possible d’èsser republicans al sens de voler un regim non monarquic e mai que l’anima la cèrca d’ideals de libertat e d’egalitat, sens del meteis movement defendre l’unitat de l’estat francés. Mon independentisme occitan non me fa pas antirepublican, e al contrari de çò que pòdon pretendre los chauvinistas, senti pas nada nostalgia per la societat feudala.
Puèi que sèm entre nosautres, vos fisarai un secret. En 2002, me virèri devèrs l’independentisme per çò que m’èri avisat que l’estat francés èra en falhida republicana, que son bèl ideal non foncionava pas, e que sonque la naissença d’estructuras politicas nòvas permetèran un espèr nòu – en tot daissar la libertat als pòbles negats per França.
Totun, se soi republican e reconeissi pas d’autre rei que lo que son reialme es pas encara d’aqueste mond, cresi, tot comptat e rebatut, que lo concèpte de democracia, de poder del pòble es mai clar que lo de republica: la democracia vertadièra implica necessàriament lo respècte de la libertat e de l’egalitat.
Democracia per totas las nacions!
[1] Manlèvi lo tèrme a l'italian, que destria amb rason lo liberalisme economic (liberismo) del liberalisme politic (liberalismo).
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
La libertat de dire es plan redusida que l'avèm pas, dins l'estat francés, de dire en occitan. Sèm ben plan dins una sacralizacion d'una "religion de las lums" qu'es ni republicana (que defend d'interèsses particulièrs) ni democratica (que se pòt pas cambiar per una eleccion).
Se Sarkozy es "republican", a sa republica, li manca sonque las bananas… Se Hollande es republican, meteissa remarca. La Vena republica es una monarquia electorala., al servici d'una aristocracia de la moneda e dels afars borsièrs internacional (non elegida e ereditària). Se Sarkozy a lo dreit de dire son partit "republican", daissa entendre que los autres serián reialistas. Òr, reialista, en tant que monarc elegit, o es estant tant coma los autres, e benlèu ben mièlhs que los autres. Coma de costuma, se trufa de nosautres, aitant coma los socialistas quand se pretendon d'esquèrra…
La filosofia daus seglas passats dempuei la revolucion de 1789 es bastida sur la libertat de dire. Chacun a lo dreit de dire e per aquèo se barra dins una gabia ente se pren per l'embonilh dau monde. Dins la gabia podetz i trobar lo cap d'una tesa filosofica, religiosa, scientifica o autre. Podetz i trobar lo que critica tot alentorn de se o ben lo que dis ren. Quò faguet naisser lo dreit de l'òme e coma quò era pas pron fagueran lo dreit de la femna, lo dreit de l'efant, lo dreit daus vielhs, daus animaus, de la natura.
Quo es lo v-un. Chacun a sos dreits.
Dins las nòvas ideias que venan i aura pus una sola persona; i en aura doas : vos e l'autre. L'important quò sera la relacion. Ses dos e obligeat de tener compte de l'autre. La relacion pòd esser conviviala o lo contrari. mas chaldra partejar emben l'autre. E per partetjar a egalitat fau dau coratge e benleu laissar tombar son individualisme, son ego.
L'autre pòd esser un esser uman, un governament, la natura, los animaus, la terra...
Quò cambia belcòp de causes.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari