Es estereotipes son mecanismes sociaus qu’emplegam entà plaçar as persones en grops damb caracteristiques pariones.
 
Deth punt de vista psicologic se bastissen tamb mecanismes cognitius que simplifiquen era realitat, per arrasons d’economia der esfòrç mentau e non an pas arren de dolent tant que non se reviren en prejutjats negatius entà ua persona peth solet hèt d’apartier a un grop.
 
Eth estereotipe, qu’a començament non pas ei dolent, donques que sonque ei ua credença, pòt ahiscar eth prejutjat qu’ei ua actitud e fin finau amiar ara discriminacion coma comportament.
 
Es exemples mès classics de estereotipes son plan coneishudi: es catalans son aganits, es soïssi son puntuaus, es bascs son separatistes, es aragonesi son testuts, es andalosi son graciosi, es aranesi èm... segontes eth pòble a on vieuem, mès tostemp èm espitalaris.
 
Un subproducte des estereotipes son es malinòms o subernòms que se joaten as persones, damb fins descriptius, a viatges ofensius, en tot atribuïr-les qualitats, caracteristiques o defèctes.
 
Ena Val d’Aran entà referir-mos a ua persona, tanben mos servim des malinòms o subernòms, Arrominguèra,Canaules, Carròta, Coquèla, Pòches, Sord, Taishon, e ath delà, en lòc des cognòms, estereotipam ara persona en tot ahíger eth nòm dera casa o familha d’a on ei entà, en tot aplicar eth principi psicologic d’economia cognitiua, classificar rapidaments ara persona en çò que tanh a estatut sociau, crèdit que merite, auviatge, eca.: çò deth Senhor d’Arròs, ço de Joanchiquet de Vilamòs, çò de Farrèr d’Arres, çò de Helipa d’Arró, çò de Portolà d’Arties, çò deth Guèrcho de Tredòs, eca…
 
Podem veir qu’ath delà deth nòm dera casa i junhem eth nòm deth pòble en tot generar un nau estereotipe.
 
Era sequéncia estereotipanta:
 
Joan(nòm)->Canaules(subernòm)->de çò de Jacinto(casa)->de Vilamòs (pòble), constituís un autentic còdi de barres o còdi QR qu’identifique, qualifique e place ara persona.
 
En çò que tanh as estereotipes des abitants de cadun des pòbles de Aran, se hègen a servir (ara de mens en mens) coriosi arrepervèris e sobernòms restacadi ara toponimia dera Val  des que n’i a ua bona mòstra ena òbra Arrepervèris editada per Pagès Editors en 1992. Ua toponimia, a propòs, qu’estone pera manca quasi totau de pobles damb nòms deth santorau, mès damb grana quantitat de glèises, ermites, capèles e advocacions marianes.
 
Restaqui de contunh quauqui uns des exemples mès coneishudi d’estereotipes, subernòms e arrepervèris utilizadi entà hèr referéncia as abitants des pòbles en nòste país:
   
Quauqui d’eri semblen adaptadi ara similitud fonetica e ara rima verbau deth nòm deth pòble damb era qualitat assignada:
   
Eth següent desaconselhe, de patac, maridar-se o crompar bestiar en tres pòbles concrèts de Pujòlo:
   
D’auti viatges deishen tresluder rivalitats entre pòbles vesins:
   
Aguest darrèr, referit a Vielha, encara qu’ei gramaticauments corrècte, ena realitat ei desmentit dia a dia pera proverbiau espitalitat des aranesi, de Vielha e deth rèste deth país, qu’en quauqui episòdis istorics plan se pòt qualificar coma d’espitalitat extrèma.
 
En següent estereotipe, dèishi en mans deth lector e dera sua perspicacia eth completar eth arrepervèri damb era localizacion dera toponimia qu’encastre damb era rima deth estereotipe mes desvergonhit, canalha e gratuït de toti:
   
En cas de besonh, eth lector trobarà era responsa en còdi QR seguent:
 

 
Fin finau un estereotipe en forma de polit arrepervèri o condina que, en aguest mes des flors qu’ei eth mes de mai, ei un cant as flors e ara beutat des hemnes deth Terçon de Quate Lòcs:
 
En Canejan es gojates be son bères,
es de Bausen ne son autrestant,
es de Les era clavelhina,
es de Bossòst era flor der arram.
 
Erós mes de Mai, erós mes des flors, erós mes de Maria.
 
A lèu.