Opinion
La paraula legitima (sa variacion, sei registres)
S’exprimir en occitan, o dins quina lenga que siá, se pòt far de manieras fòrça divèrsas e dins de situacions fòrça divèrsas. Aquela diversitat infinida deis expressions en situacion concreta, l’apelam la paraula en lingüistica (e pus particularament en sociolingüistica).
Tota lenga coneis de variacions infinidas dins lei manieras de s’exprimir. Aquò es ben normau.
Tota lenga subordenada —coma es lo cas de l’occitan, dau breton o dau berbèr— coneis d’interferéncias dei lengas dominantas qu’influéncian lei manieras de s’exprimir. Aquò es corrent mai es pas totjorn normau, car lei lengas dominantas finisson que destruson leis estructuras autenticas dei lengas subordenadas.
Fòrça lengas subordenadas coneisson de movements de defensa que consistisson a reparar lei degradacions causadas per lei lengas dominantas e, per tant, a restaurar, restablir e relegitimar lei formas pus autenticas. Aquò es normau, aquò a totjorn existit, aquò se fa dins lo Mond entier. Donc aquò es normau en occitan. Es legitim en occitan voler evitar certanei francismes, italianismes e espanholismes superflús e excessius e de prepausar de formas occitanas pus autenticas.
Avís! Ieu ai jamai dich —e ges de lingüista a jamai dich— que caudriá eradicar totei lei francismes, italianismes e espanholismes en occitan. Que non. Seriá una absurditat. I a certanei francismes, italianismes e espanholismes qu’an portat a l’occitan de recors novèus que li mancavan e, tombant lo cas, aquelei manlèus son benvenguts.
La variacion de laparaula en occitan se pòt veire ansin.
Nòta — Aqueste article respònd a d’interrogacions que de legeires leis an exprimidas fa gaire, en seguida de mon article “Mossur*, oei*, nani*, sioplèt*: signes de subordinacion” (Jornalet, 4.5.2015).
Article complementari: “Lo faus pretèxt de la sintaxi e de la fonetica”
(AVÍS — En occitan la paraula significa pas lo mot; cau ben diferenciar lei dos concèptes e la maniera de lei dire dins diferentei lengas:
1º lo “biais concret de s’exprimir dins una situacion concreta” se ditz: la paraula en occitan, la parla en catalan, el habla en espanhòu, la parole en francés, la parole en italian, parole en anglés;
2º lo “signe escrich entre dos blancs tipografics” se ditz: lo mot en occitan, el mot o la paraula en catalan, la palabra en espanhòu, le mot en francés, la parola en italian, the word en anglés.)
2º lo “signe escrich entre dos blancs tipografics” se ditz: lo mot en occitan, el mot o la paraula en catalan, la palabra en espanhòu, le mot en francés, la parola en italian, the word en anglés.)
Tota lenga coneis de variacions infinidas dins lei manieras de s’exprimir. Aquò es ben normau.
Tota lenga subordenada —coma es lo cas de l’occitan, dau breton o dau berbèr— coneis d’interferéncias dei lengas dominantas qu’influéncian lei manieras de s’exprimir. Aquò es corrent mai es pas totjorn normau, car lei lengas dominantas finisson que destruson leis estructuras autenticas dei lengas subordenadas.
Fòrça lengas subordenadas coneisson de movements de defensa que consistisson a reparar lei degradacions causadas per lei lengas dominantas e, per tant, a restaurar, restablir e relegitimar lei formas pus autenticas. Aquò es normau, aquò a totjorn existit, aquò se fa dins lo Mond entier. Donc aquò es normau en occitan. Es legitim en occitan voler evitar certanei francismes, italianismes e espanholismes superflús e excessius e de prepausar de formas occitanas pus autenticas.
Avís! Ieu ai jamai dich —e ges de lingüista a jamai dich— que caudriá eradicar totei lei francismes, italianismes e espanholismes en occitan. Que non. Seriá una absurditat. I a certanei francismes, italianismes e espanholismes qu’an portat a l’occitan de recors novèus que li mancavan e, tombant lo cas, aquelei manlèus son benvenguts.
La variacion de laparaula en occitan se pòt veire ansin.
1. Lo locutor primari que parla un occitan locau, un occitan eiretat de sa familha (o de còps de sei vesins, companhs e collègas), a totjorn una paraula legitima, e mai se sa paraula conten de francismes, d’italianismes e d’espanholismes. Un exemple concret: lo locutor primari a drech d’utilizar de francismes que son venguts espontanèus dins certaneis usatges locaus de l’occitan coma Mossur, oei, nani o sioplèt. Lo militant occitanista e lo lingüista devon mostrar de respècte e d’umilitat envèrs lo locutor primari e envèrs sa paraula, quina que siá la forma d’aquela paraula. E mai se lo locutor primari emplega de francismes, d’italianismes e d’espanholismes, coneis pasmens fòrça recors expressius autenticament occitans que lo militant e lo lingüista lei pòdon aprene amb profiech.
2. Lo locutor segondari, aqueu qu’a aprés l’occitan coma segonda lenga, a una paraula legitima, e mai quand s’engana involontàriament. Lo cau pas estigmatizar se fa d’errors sens se n’avisar. Aqueu que ten un mestritge verament elevat de l’occitan deu ajudar e conselhar aqueu qu’a un nivèu pus feble, amb diplomacia e cortesiá.
3. Lo locutor (primari o segondari) qu’a l’ambicion de defendre e desvolopar l’occitan dins la societat a lo dever morau de recercar una expression digna. Sa paraula es totjorn legitima quand s’exprimís en occitan, e mai se fa d’errors involontàrias, mai a condicion qu’assage de se corregir e de se melhorar. Per còntra sa paraula deven pus problematica quand negligís volontàriament la qualitat de son occitan e quand cèrca pas de se melhorar, car, tombant lo cas, tròba normau de mautractar l’occitan e, contradictòriament, tròba normau de s’exprimir en francés corrècte, en italian corrècte o en espanhòu corrècte...
4. Lo locutor (primari o segondari) qu’a l’ambicion de defendre e desvolopar l’occitan a drech d’esitar dins una situacion de paraula espontanèa. Es pas grèu s’utiliza sens se n’avisar un francisme coma Mossur o nani, o un italianisme, o un espanholisme, dins lo revolum d’una convèrsa. Sa paraula rèsta legitima en aqueu cas. Per còntra, tre que lo defensor conscient de l’occitan a la possibilitat de sonhar sa lenga, a lo dever morau d’utilizar un occitan normatiu e restaurat, deu evitar lei francismes, italianismes e espanholismes excessius que son desconselhats per la nòrma classica de Loís Alibèrt e dau CLO (Conseu de la Lenga Occitana). Deu preferir Sénher e evitar Mossur*. Deu preferir non e evitar nani*.
5. A dicha que l’occitan recupèra de foncions de comunicacion divèrsas, lei registres de l’occitan se diversifican, se complexifican, se nuançan de mai en mai.
2. Lo locutor segondari, aqueu qu’a aprés l’occitan coma segonda lenga, a una paraula legitima, e mai quand s’engana involontàriament. Lo cau pas estigmatizar se fa d’errors sens se n’avisar. Aqueu que ten un mestritge verament elevat de l’occitan deu ajudar e conselhar aqueu qu’a un nivèu pus feble, amb diplomacia e cortesiá.
3. Lo locutor (primari o segondari) qu’a l’ambicion de defendre e desvolopar l’occitan dins la societat a lo dever morau de recercar una expression digna. Sa paraula es totjorn legitima quand s’exprimís en occitan, e mai se fa d’errors involontàrias, mai a condicion qu’assage de se corregir e de se melhorar. Per còntra sa paraula deven pus problematica quand negligís volontàriament la qualitat de son occitan e quand cèrca pas de se melhorar, car, tombant lo cas, tròba normau de mautractar l’occitan e, contradictòriament, tròba normau de s’exprimir en francés corrècte, en italian corrècte o en espanhòu corrècte...
4. Lo locutor (primari o segondari) qu’a l’ambicion de defendre e desvolopar l’occitan a drech d’esitar dins una situacion de paraula espontanèa. Es pas grèu s’utiliza sens se n’avisar un francisme coma Mossur o nani, o un italianisme, o un espanholisme, dins lo revolum d’una convèrsa. Sa paraula rèsta legitima en aqueu cas. Per còntra, tre que lo defensor conscient de l’occitan a la possibilitat de sonhar sa lenga, a lo dever morau d’utilizar un occitan normatiu e restaurat, deu evitar lei francismes, italianismes e espanholismes excessius que son desconselhats per la nòrma classica de Loís Alibèrt e dau CLO (Conseu de la Lenga Occitana). Deu preferir Sénher e evitar Mossur*. Deu preferir non e evitar nani*.
5. A dicha que l’occitan recupèra de foncions de comunicacion divèrsas, lei registres de l’occitan se diversifican, se complexifican, se nuançan de mai en mai.
5a. Dins lei registres informaus (espontanèus, familiars, populars), l’esitacion es mai acceptabla. Lei registres informaus fan partida de la vida. I a de situacions ont es normau d’aver una paraula informala, per exemple se vos encanhatz amb lo vesin que mena de bruch a doas oras dau matin, se vos rompètz lo det amb un martèu, se marcatz un gòl dins una partida de fotbòl, se fasètz fèsta amb leis amics... Tot aquò representa una paraula legitima. Un occitan normatiu e estandard pòt foncionar dins aquelei registres informaus; e mai i pòt coexistir amb un occitan locau, familiau (eventualament emprenhat de francismes, italianismes e espanholismes superflús; lei cau pas encoratjar especialament, mai aumens cau comprene que pòscan sorgir).
5b. Dins lei registres nèutres e formaus (castigats, sostenguts, tecnics, professionaus, jornalistics, administratius, escolars...), l’esitacion es mens acceptabla. Certanei francismes superflús coma Mossur* o nani* lai devenon completament inacceptables, e tanben i refusarem certaneis italianismes e espanholismes excessius. La referéncia ultima es l’occitan restaurat, es pas la lenga dominanta. Dins aquelei registres conven de cultivar un occitan normatiu e estandard (amb una variacion regionala moderada, tala coma es prepausada dins l’estandardizacion pluricentrica). Es evidentament una paraula legitima.
5b. Dins lei registres nèutres e formaus (castigats, sostenguts, tecnics, professionaus, jornalistics, administratius, escolars...), l’esitacion es mens acceptabla. Certanei francismes superflús coma Mossur* o nani* lai devenon completament inacceptables, e tanben i refusarem certaneis italianismes e espanholismes excessius. La referéncia ultima es l’occitan restaurat, es pas la lenga dominanta. Dins aquelei registres conven de cultivar un occitan normatiu e estandard (amb una variacion regionala moderada, tala coma es prepausada dins l’estandardizacion pluricentrica). Es evidentament una paraula legitima.
Nòta — Aqueste article respònd a d’interrogacions que de legeires leis an exprimidas fa gaire, en seguida de mon article “Mossur*, oei*, nani*, sioplèt*: signes de subordinacion” (Jornalet, 4.5.2015).
Article complementari: “Lo faus pretèxt de la sintaxi e de la fonetica”
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#27 Òc, ne parlèrem dins l'associacion Lingüistica Occitana. Ieu cresi qu'es una necessitat de far lo bilanç de la sociolingüistica de l'occitan e de dobrir de miras nòvas.
La darrièra discussion entre snh. James d'Oslo et snh. D. Sumien m'a semblat apassionanta, per un coma ieu que conèissi pas gaire la sociolinguistica en defòra dels elements basics.
Se fasètz un collòqui, si que vendrai vos escotar amb gaug!
#25 Fa fòrça plaser de te legir, James; mercés. Una autra causa: a passat temps, èra prestigiós, de saber plan parlar. Ara, qu'es qu'es prestigiós? L'estil, l'anar… "Occitan actitud", coma diguèt l'autre…
Oc, una presa en compte de la populacion, mai tanben rendre desirabla la posicion de locutor de l'occitan. "Prene en compte" es, pensi, tròp larg per pensar una accion. Cresi que fau partir de l'idea que la politica linguistica per lei lengas minoritarias, fondamentalament, es la cresença d'una partida (sovent tras que minoritaria) de la populacion que lo demai de la populacion parla pas coma deuriá. En gròs, pensam, nautrei, que leis Occitans, o aquelei qu'apelam ansin, deurián parlar çò que sonam occitan, e pas francés, o pas solament francés. Podèm evidentament arribar au poder, diguem per la fòrça, e impausar la lenga. Aquò seriá lo melhor biais de faire que lo francés venguèsse lenga de resisténcia, e de prestigi, e que l'occitan s'abandonèsse. I a la via nacionalista, mai aquò èra puslèu lo biais de "faire lenga" au sègle 19en, en tot cas au nòstre. I a la via economica, en donant a l'occitan un prètz economic (en gròs coma marca d'autenticitat locala), mai coma lo mòstra Sara Brennan dins son trabalh en Irlanda, resulta simplament que l'irlandés es utilizat per faire vendre, mai sensa que lo mond que l'utilizan l'aprenguèsson vertadierament. E puei i a la via de la politica linguistica, que per la màger part fins ara a consistit a desvolopar de formas novelas adaptadas au mond moderne, e a desvolopar de traduccions e de creacions dins la lenga—per augmentar lo prestigi de la lenga.
L'idea de Lafont (1971) èra que reconquerir l'occitanofonia era pas una question de lenga, mai una question de vòtz—donar mai ais occitanofòns una paraula legitima, per tornar au subject de l'article de Domergue. Es a dire que lo centre de l'accion deviá pas èstre la lenga, mai lo mond. Es aquí que lei gats se penchinan, evidentament.
Nos vau doncas poder faire que leis occitanofòns veguèsson sa posicion sociala melhorada—Es aquí que necessitam un trabalh d'observacion. De qu'es que bailha encuei de legitimitat dins la societat nòstre? Per malastre per nautrei, es pas lo saber, mai l'argent, e de posicions mediaticament rentablas.
Pensi aquí ai questions de discriminacion raciala. Lo biais per cambiar lei causas (emai lei causas aguèsson avançat tras que lentament) es pas estat de debatre sus la color de la peu, o d'assajar de la modificar. La melhoracion de la condicion Negra ais Estats Units, per exemple, es passada per una presa de poders disponibles, e per la reussida economica de membres d'aquela comunautat, que se pensèron coma membres d'una comunautat. Aquò es ren de ben nòu, aquò dich. Sabèm ben que se lo catalan es onte n'es, es que li a agut a Barcelona una borgesiá nacionala o quasi-nacionala qu'es arribada a naturalizar lo fach que lo catalan servissiá l'interés generau, e pas solament seis interés de classa—per aver una lectura marxista.
Bòn, sabi pus ara se tot aquò fai sens, mai per tornar a l'article, me sembla que la legitimitat linguistica es pas fonccion de la legitimitat de la lenga (qu'es un exercici academic) mai de la legitimitat sociala de sei locutors.
#23 O trabalham per un segond latin d'après la casuda de l'Empèri roman d'Occident, una bèla lenga per d'usatges culturals limitats. Despuèi Mistral, avèm volgut imitar Dante pel toscan, amb lo mite de la lenga creada per la literatura, mas se lo toscan capitèt ben, es mai que mai pr'amòr de la posicion centrala en Itàlia e de la poissença de las ciutats-estats toscanas. Parlem amb lo pòble occitan.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari