Opinion
Toponims occitans dins las Americas (I tèr): Haití
Adenda per las letras anterioras:
Letra D
Letra E
Letra F
Letra G
Letra H
Letra J
Letra L
Letra M
Letra N
Letra P
Letra R
Letra S
Letra T
Letra V
De notar las cifras e la precision linguistica de prosodia occitan (musicalitat de la lenga) DE CAUNA Jacques, “Patrimoine et mémoire de l’esclavage en Haïti: les vestiges de la société d’habitation coloniale” [Patrimòni e memòria de l'esclavatge en Haïtí: los vestigis de la societat d'estatjament colonial], In Situ no 20, § 8: “Al sieu apogèu, a la velha de la Revolucion francesa de 1789, es marcaa per la larga predominança a Sant-Domingue – dins la proporcion de mai de 40 % – de colons gascons e aquitans venguts per lo pòrt de Bordèu. Son elos que laissan la marca la mai fòrta que las traças las mai evidentas apareisson ben clarament dins de modèls arquitecturals coma los portals d’abitacions semblables a aquelos dals vinhals bordaleses e conhaqueses que l’arquitectura de grand-casas al biais de cartosas bordalesas, las formas dals cubèrts e lor ornamentacion, las cornissas, galarias, colombiers, corts e poses e, dins las vilas, lo quadrilhatge de las carrièras recòrdan las “bastidas” gasconas, mas tanben dins la microtoponimia locala que conservèt pron fidelament per la màger part dals noms de luecs, aquelos de lors ancians proprietaris colonials (Lalanne, Carrère, Laborde, Marsan, Navailles, Lafaurie, Dupoey, Nolivos…), los noms de familhas (Gardères, Castéra, Dupuy, Sansaricq, Casamajor, los presidents Salnave, Dartiguenave…) o ancara dins un ensèm de costumas remarcablament vivas aligaas al sentiment d’una diferéncia marcaa al dintre d’una America anglofòna e ispanofòna, fins a de biaissas de parlar (prononciacion accentuaa de las finalas), d’èstre o de parèisser qu’an profondament marcat las mentalitats.”
Sa proporcion de 40 % –es limitaa als “aquitans”- donca vista l’importança ja vista avans per los exemples dals patronims (e toponims) d’autras regions occitanas, la proporcion d’occitans dins la populacion coloniala deu representar mai qu’aquò.
Nòstra ipotèsi de partença que l’occitan, gascon e perigòrd al mens, foguèron lenga de ligam social e de comunicacion generala en Haití es confirmaa per FOUCHARD Jean, Les marrons de la Liberté [Los marrons (esclaus fugitius) de la libertat], Ed. de l’Ecole, Paris, 1972 citat per DE CAUNA Jacques, “La face cachée de Toussaint Louverture” [La fàcia escondua de Toussaint Louverture] p. 308: “étude sérielle d’un millier d’Affiches américaines (gazette dominguoise) [...] [contient des avis de recherche d’esclaves marrons avec] une dizaine d’annotations du type “parlant français et gascon”” ["estudi seriala d'un milierat d'Afichas americanas (gaseta dominguesa) [...] [conten d'avises de recerca d'esclaus marrons amb] una desena d'anotacions dal tip "parlant francés e gascon""] in “Saint-Domingue espagnol et la révolution nègre d’Haïti (1790-1822) [Sant Domingue espanhòl e la revolucion negra d'Haïtí]” sous la direction de YACOU Alain, éditions Karthala, 2007, 684 p.
Sabèm que lo tèrm “gascon” posquèt designar l’occitan dins son ensèm, coma siguèt per “lemosin” a l’eatge mean.
De notar que l’estereotip dal “gascon” s’exportèt facilament de França dins las Americas. DE CAUNA cita Jacques Marquet de Montbreton de Norvins, sordat e secretari dal militar Leclerc subre l’image primier dal gascon dins las colonias, aicí qualqu’un que se trabalhèt en Haití e s’i installèt p. 314 (IBID): “Aquel òme, que lo lengatge revelava l’extraccion la mai vulgara me diguèt se nomenar Lab(b)adie e èstre naissut a Bordèu […] s’èra fach creòl sota totes los rapòrts”. E mai a prepaus d’un autre autor dal temps d’un sejorn en Acàdia (Nòva Escòça): “[la Baia de Chedabocto] es tant ingrata que los quites Jesuïtas e Gascons l’an abandonaa”.
DE CAUNA indica de mai que Louverture s’enrodèt de totplen de conselhièrs gascons per bastir las fondacions dal novèl estat haitian.
D’autras informacions generalistas sus las questions de toponimia haitiana: DE CAUNA Jacques, “L’onomastique haïtienne: aspects, origines et problèmes de l’anthroponymie et de la toponymie d’Haïti” [L'onomastica haïtiana : aspèctes, originas e problèmas de l'antroponimia e de la toponimia d'Haïtí] pp. 241-255 in Linguistique et poétique: l’énonciation littéraire francophone en hommage à Michel Hausser. Textes réunis et présentés par NGALASSO-MWATHA Musanji, Presses Universitaires de Bordeaux, 2008, 266 p.
Principalas autras referéncias:
Autras referéncias sus los francohaitians de la Republica de Santo Domingo: http://hoy.com.do/origen-franco-haitiano-de-apellidos-dominicanos/
— “Fond Amadou”, (Fons) Amador, patronim bas-lengadocian de l’airal montpelhierenc
— “Fort des Bayonnais” Fòrt deus baionés
— “Eaux de Boynes” (Riu de las) Boinas, en occitan?
— “Fort Biassou” (Fòrt) Biaçon, patronim tolosan rar
— “Fort Campan” (Fòrt) Campan, patronim gascon
— “Fort des Bayonnais” Fòrt deus baionés
— “Eaux de Boynes” (Riu de las) Boinas, en occitan?
— “Fort Biassou” (Fòrt) Biaçon, patronim tolosan rar
— “Fort Campan” (Fòrt) Campan, patronim gascon
Letra D
— “Dade” Dada, patronim gascon lanusquet rar
— “Dagou” dins aquela forma grafica francizaa “Dagon”, patronim tolosan
— “Dalas” (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim gascon armanhaqués e tolosan
— “Dallas” (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), dins aquela grafia francizaa, patronim gascon armanhaqués
— “Dalest” Dalèst patronim provençal maritim de Marselha a Tolon
— “Dalfeuille” Dalfuèlh patronim vivaroalpenc alpenc (èst), o Delfuèlh patronim lengadocian?
— “Dalier” Dalièr (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), dal patronim gascon bigordan
— “Dallier” Dalièr, (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), dins aquela grafia francizaa dal patronim gascon bigordan (e francés de pertot)
— “Dallemand”, “Dalman” patronim gascon bordalés
— “Dalmas” dal + mas, patronim vivaroalpenc de Comtat de Niça e provençal maritim de Niça a Marselha
— “Dalmette” Dalmèta, toponim sud-alvernhat vivarés (Aubenàs)
— “Dalon” patronim vivaroalpenc de Comtat de Niça (e francés tanben)
— “Damagnac”, “Damaniac”, coïcidéncia?, dins Armanhac foguèt creat la legenda dals Damanhacs, figurinas de bòsc; en lengadocian de la montanha Negra un “manhac” es un enfant tanben (mainaa en vivaroalpenc e niçard)
— “Dampus” que fa referéncia al toponim provençal maritim Ampús?
— “Darane”, “Daranne” (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim vivaroalpenc dalfinés rar
— “Darbouze” que fa referéncia a la frucha “arbosa”?
— “Daspinasse”, “Despinasse” D’Espinassa, patronim sud-alvernhat de Velai
— “Dassa” D’Assa (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim provençal marselhés, o dal riu “Assa” en Gavotina
— “Dasse” D’Assa (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim gascon lanusquet
— “Datis” (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim aut-lengadocian roergat rar
— “Daubeze” Dauvéser, (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim gascon armanhaqués e tolosan
— “Daucan” patronim provençal marselhés e bas-lengadocian montpelhierenc
— “Dauphin” Daufin, patronim bas-alvernhat e provençal maritim de Tolon a Marselha
— “Daut” D’Aut, patronim perigòrd
— “Davel” Davèl, patronim provençal marselhés rar
— “Debas” Debàs, patronim bas-alvernhat (egalament francés picard)
— “Decide” (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim vivaroalpenc dalfinés
— “Degot” Degòt, patronim nòrd-lemosin e sud-alvernhat vivarés
— “Deimon” (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim provençal nimesenc rar
— “Delbagne” del + banh/ banhe (galèras) en occitan
— “Deleme” (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim gascon bordalés
— “Delmas” (toponim haitian frequent) patronim nòrd-lengadocian roergat per excelléncia, bas-lengadocian montpelhierenc tanben
— “Delpech”, “Delpache”, “Camp Delpeche” (Camp) Delp(u)èch, (camp) de Del Pèch, patronim aut-lengadocian e carcinòl en particular
— “Deltor” patronim aut-lengadocian roergat e provençal de Comtat Venaicin
— “Derac” patronim gascon tolosan
— “Despinos” D’Espinas, mot occitan
— “Difossac” toponim que sembla occitan
— “Dignon” Dinhon, patronim gascon bordalés (e francés lorrenc)
— “Dodel” Dodèl, (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim bas-alvernhat
— “Dofina” Daufinat, patronim que sembla nòrd-occitan
— “Dol” Dòu, patronim provençal maritim de Tolon a Marselha
— “Dolan” patronim agenés rar
— “Donat” patronim provençal de Comtat Venaicin e tolosan
— “Dorade” Daurada, lo peis, egalament patronim bas-lengadocian foishenc
— “Douant” Doant, patronim gascon bordalés rar, la forma “Doanç” (deribat Doancet) es un toponim vivaroalpenc tinean
— “Douat” Doat, patronim gascon (e bordalés en particular)
— “Doujac” Dojac, D’Aujac? (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim gascon bearnés
— “Douyac” toponim que sembla d’occitan
— “Dubalzeille” toponim que sembla d’occitan
— “Dubaros” toponim que sembla d’occitan
— “Dubert” Dubèrt, patronim gascon bordalés e lanusquet, particip passat dal vèrb dubrir en vivaroalpenc oriental (patronim egalament francés picard)
— “Dubic” patronim gascon lanusquet
— “Dubousquet” Daubosquet, patronim gascon lanusquet
— “Dubreuil” (mai d’un toponim) Daubruèlh? (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim frequent perigòrd e nòrd-lemosin
— “Ducasse” patronim gascon (e lanusquet en particular)
— “Ducharbe” toponim que sembla d’occitan, lo charbe (varianta: lo chanebe)
— “Duclerac” toponim que sembla occitan
— “Ducort” Deucòrt? (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim rar gascon bigordan
— “Ducourt” Deucort, Daucort? (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim gascon bordalés e lanusquet
— “Dufor”, “Dufort” (mai d’un toponim) Deufòrt, Daufòrt? (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim gascon bordalés e lanusquet, tolosan (egalament francés normand)
— “Dufossac” toponim que sembla occitan
— “Dumas” Daumas, patronim provençal nimesenc e perigòrd (egalament arpitan foresian)
— “Dumond” (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim sud-lemosin
— “Duperac” Dauperac, patronim gascon bordalés
— “Dupin” Daupin, patronim gascon lanusquet
— “Duplaa” Dauplan, patronim gascon bearnés
— “Duplan” Delplan, Delhplan, Dauplan, patronim sud-alvernhat vivarés, gascon bigordan e provençal de Comtat Venaicin
— “Dupoux” Daupotz, patronim bas-alvernhat, perigòrd e provençal de Comtat Venaicin
— “Dupras” Dauprat, Dausprats, patronim lemosin (egalament arpitan e francés gallo)
— “Duprat”, “Duprate” Deuprat, Dauprat, patronim gascon
— “Dupuy” (mai d’un toponim) Daupuei, patronim gascon bordalés e sud-lemosin (perigòrd en particular)
— “Durand” Delrand, Daurand? (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim bas-lengadocian (montpelhierenc en particular e egalament francés)
— “Dutil” (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim aut-lengadocian carcinòl e gascon bordalés
— “Duverny” (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim sud-alvernhat (cantalon e de Velai)
— “Duvignal” Dauvinhal, dau + vinhal en occitan
— “Dagou” dins aquela forma grafica francizaa “Dagon”, patronim tolosan
— “Dalas” (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim gascon armanhaqués e tolosan
— “Dallas” (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), dins aquela grafia francizaa, patronim gascon armanhaqués
— “Dalest” Dalèst patronim provençal maritim de Marselha a Tolon
— “Dalfeuille” Dalfuèlh patronim vivaroalpenc alpenc (èst), o Delfuèlh patronim lengadocian?
— “Dalier” Dalièr (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), dal patronim gascon bigordan
— “Dallier” Dalièr, (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), dins aquela grafia francizaa dal patronim gascon bigordan (e francés de pertot)
— “Dallemand”, “Dalman” patronim gascon bordalés
— “Dalmas” dal + mas, patronim vivaroalpenc de Comtat de Niça e provençal maritim de Niça a Marselha
— “Dalmette” Dalmèta, toponim sud-alvernhat vivarés (Aubenàs)
— “Dalon” patronim vivaroalpenc de Comtat de Niça (e francés tanben)
— “Damagnac”, “Damaniac”, coïcidéncia?, dins Armanhac foguèt creat la legenda dals Damanhacs, figurinas de bòsc; en lengadocian de la montanha Negra un “manhac” es un enfant tanben (mainaa en vivaroalpenc e niçard)
— “Dampus” que fa referéncia al toponim provençal maritim Ampús?
— “Darane”, “Daranne” (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim vivaroalpenc dalfinés rar
— “Darbouze” que fa referéncia a la frucha “arbosa”?
— “Daspinasse”, “Despinasse” D’Espinassa, patronim sud-alvernhat de Velai
— “Dassa” D’Assa (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim provençal marselhés, o dal riu “Assa” en Gavotina
— “Dasse” D’Assa (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim gascon lanusquet
— “Datis” (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim aut-lengadocian roergat rar
— “Daubeze” Dauvéser, (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim gascon armanhaqués e tolosan
— “Daucan” patronim provençal marselhés e bas-lengadocian montpelhierenc
— “Dauphin” Daufin, patronim bas-alvernhat e provençal maritim de Tolon a Marselha
— “Daut” D’Aut, patronim perigòrd
— “Davel” Davèl, patronim provençal marselhés rar
— “Debas” Debàs, patronim bas-alvernhat (egalament francés picard)
— “Decide” (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim vivaroalpenc dalfinés
— “Degot” Degòt, patronim nòrd-lemosin e sud-alvernhat vivarés
— “Deimon” (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim provençal nimesenc rar
— “Delbagne” del + banh/ banhe (galèras) en occitan
— “Deleme” (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim gascon bordalés
— “Delmas” (toponim haitian frequent) patronim nòrd-lengadocian roergat per excelléncia, bas-lengadocian montpelhierenc tanben
— “Delpech”, “Delpache”, “Camp Delpeche” (Camp) Delp(u)èch, (camp) de Del Pèch, patronim aut-lengadocian e carcinòl en particular
— “Deltor” patronim aut-lengadocian roergat e provençal de Comtat Venaicin
— “Derac” patronim gascon tolosan
— “Despinos” D’Espinas, mot occitan
— “Difossac” toponim que sembla occitan
— “Dignon” Dinhon, patronim gascon bordalés (e francés lorrenc)
— “Dodel” Dodèl, (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim bas-alvernhat
— “Dofina” Daufinat, patronim que sembla nòrd-occitan
— “Dol” Dòu, patronim provençal maritim de Tolon a Marselha
— “Dolan” patronim agenés rar
— “Donat” patronim provençal de Comtat Venaicin e tolosan
— “Dorade” Daurada, lo peis, egalament patronim bas-lengadocian foishenc
— “Douant” Doant, patronim gascon bordalés rar, la forma “Doanç” (deribat Doancet) es un toponim vivaroalpenc tinean
— “Douat” Doat, patronim gascon (e bordalés en particular)
— “Doujac” Dojac, D’Aujac? (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim gascon bearnés
— “Douyac” toponim que sembla d’occitan
— “Dubalzeille” toponim que sembla d’occitan
— “Dubaros” toponim que sembla d’occitan
— “Dubert” Dubèrt, patronim gascon bordalés e lanusquet, particip passat dal vèrb dubrir en vivaroalpenc oriental (patronim egalament francés picard)
— “Dubic” patronim gascon lanusquet
— “Dubousquet” Daubosquet, patronim gascon lanusquet
— “Dubreuil” (mai d’un toponim) Daubruèlh? (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim frequent perigòrd e nòrd-lemosin
— “Ducasse” patronim gascon (e lanusquet en particular)
— “Ducharbe” toponim que sembla d’occitan, lo charbe (varianta: lo chanebe)
— “Duclerac” toponim que sembla occitan
— “Ducort” Deucòrt? (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim rar gascon bigordan
— “Ducourt” Deucort, Daucort? (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim gascon bordalés e lanusquet
— “Dufor”, “Dufort” (mai d’un toponim) Deufòrt, Daufòrt? (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim gascon bordalés e lanusquet, tolosan (egalament francés normand)
— “Dufossac” toponim que sembla occitan
— “Dumas” Daumas, patronim provençal nimesenc e perigòrd (egalament arpitan foresian)
— “Dumond” (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim sud-lemosin
— “Duperac” Dauperac, patronim gascon bordalés
— “Dupin” Daupin, patronim gascon lanusquet
— “Duplaa” Dauplan, patronim gascon bearnés
— “Duplan” Delplan, Delhplan, Dauplan, patronim sud-alvernhat vivarés, gascon bigordan e provençal de Comtat Venaicin
— “Dupoux” Daupotz, patronim bas-alvernhat, perigòrd e provençal de Comtat Venaicin
— “Dupras” Dauprat, Dausprats, patronim lemosin (egalament arpitan e francés gallo)
— “Duprat”, “Duprate” Deuprat, Dauprat, patronim gascon
— “Dupuy” (mai d’un toponim) Daupuei, patronim gascon bordalés e sud-lemosin (perigòrd en particular)
— “Durand” Delrand, Daurand? (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim bas-lengadocian (montpelhierenc en particular e egalament francés)
— “Dutil” (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim aut-lengadocian carcinòl e gascon bordalés
— “Duverny” (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim sud-alvernhat (cantalon e de Velai)
— “Duvignal” Dauvinhal, dau + vinhal en occitan
Letra E
— “Escalier” patronim sud-alvernhat vivarés e sud-lemosin
— “Escamel” Escamèl, patronim aut-lengadocian carcinòl
— “Esteve” patronim panoccitan subretot bas-lengadocian montpelhierenc e narbonés
— “Estral” de l’occitan “estralh”, bordilha, rementa?
— “Escamel” Escamèl, patronim aut-lengadocian carcinòl
— “Esteve” patronim panoccitan subretot bas-lengadocian montpelhierenc e narbonés
— “Estral” de l’occitan “estralh”, bordilha, rementa?
Letra F
— “Cap a Foux” Fos, luec que se tròba una fos?
— “Fabias” Fabiàs?, patronim bas-lengadocian montpelhierenc
— “Fabre” patronim panoccitan amb una concentracion fòrta en aut-lengadocian roergat e albigés, en bas-lengadocian montpelhierenc e narbonés e, en provençal marselhés e tolonés
— “Fageol” Fajòl, patronim cantalon per excelléncia
— “Faraon” patronim provençal maritim entre Frejús e Tolon, alvernat vivarés e aut-alvernhat (patronim trobable en la valaa d’Esteron)
— “Fauche” Faucha? (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim gascon bordalés e perigòrd
— “Faudrin” patronim provençal de Comtat Venaicin
— “Favette” Faveta, patronim bas-lengadocian montpelhierenc
— “Favier” patronim provençal de Comtat Venaicin (egalament francés)
— “Fayette” Faieta? (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim lemosin
— “Feda” coma la bèstia en occitan?
— “Felician” patronim provençal de Comtat Venaicin
— “Fermat” patronim aut-lengadocian carcinòl e tolosan
— “Fond Ferrier” (Fons) Ferrier, patronim èst occitan (còsta de Marselha a Narbona, valaa de Ròse occitana e Alvèrnhe)
— “Fogas” (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim bas-lengadocian rar de l’airal montpelhierenc
— “Fogasse” de l’occitan fogaça?
— “Fonfrede” Font freda, patronim principalament gascon bordalés e sud-lemosin
— “Fontamara” de l’occitan fònt + amara?
— “Foucade” Focada, patronim gascon bigordan
— “Foueto” de l’occitan foeta?, luec ont un se faguèt foetar?
— “Fouquette” sembla d’occitan
— “Fressac” toponim cevenòl, patronim occitan esparpalhat geograficament
— “Freysineau” sembla d’occitan, fraissinau?
— “Funel” Funèl, patronim provençal oriental grassenc
— “Fabias” Fabiàs?, patronim bas-lengadocian montpelhierenc
— “Fabre” patronim panoccitan amb una concentracion fòrta en aut-lengadocian roergat e albigés, en bas-lengadocian montpelhierenc e narbonés e, en provençal marselhés e tolonés
— “Fageol” Fajòl, patronim cantalon per excelléncia
— “Faraon” patronim provençal maritim entre Frejús e Tolon, alvernat vivarés e aut-alvernhat (patronim trobable en la valaa d’Esteron)
— “Fauche” Faucha? (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim gascon bordalés e perigòrd
— “Faudrin” patronim provençal de Comtat Venaicin
— “Favette” Faveta, patronim bas-lengadocian montpelhierenc
— “Favier” patronim provençal de Comtat Venaicin (egalament francés)
— “Fayette” Faieta? (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim lemosin
— “Feda” coma la bèstia en occitan?
— “Felician” patronim provençal de Comtat Venaicin
— “Fermat” patronim aut-lengadocian carcinòl e tolosan
— “Fond Ferrier” (Fons) Ferrier, patronim èst occitan (còsta de Marselha a Narbona, valaa de Ròse occitana e Alvèrnhe)
— “Fogas” (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), patronim bas-lengadocian rar de l’airal montpelhierenc
— “Fogasse” de l’occitan fogaça?
— “Fonfrede” Font freda, patronim principalament gascon bordalés e sud-lemosin
— “Fontamara” de l’occitan fònt + amara?
— “Foucade” Focada, patronim gascon bigordan
— “Foueto” de l’occitan foeta?, luec ont un se faguèt foetar?
— “Fouquette” sembla d’occitan
— “Fressac” toponim cevenòl, patronim occitan esparpalhat geograficament
— “Freysineau” sembla d’occitan, fraissinau?
— “Funel” Funèl, patronim provençal oriental grassenc
Letra G
— “Gabaille” de gabai, estatjant dal nòrd de Gasconha, non occitanofòn
— “Boucan Gache” (Bocan) Gacha, patronim sud-alvernhat gavaudanés e vivarés
— “De Gal”, patronim provençal entre Frejús e Tolon, nimesenc e nòrd-lengadocian roergat e gevaudanés
— “De Gan” patronim gascon bordalés e provençal tolonés
— “Bas Gaudou” (Bas) Gaudon, ven dal patronim sud-lemosin perigòrd
— “Bois Geneste” de la ginèsta en occitan
— “Fond Gondol” (Fons) Gondòl, patronim sud-alvernhat de Velai
— “Fond Li Gras” (Fons) Li Gras?, m’estonaria que sigue escrich en provençal rodanenc, mas poèm pantaisar…
— “Boucan Gache” (Bocan) Gacha, patronim sud-alvernhat gavaudanés e vivarés
— “De Gal”, patronim provençal entre Frejús e Tolon, nimesenc e nòrd-lengadocian roergat e gevaudanés
— “De Gan” patronim gascon bordalés e provençal tolonés
— “Bas Gaudou” (Bas) Gaudon, ven dal patronim sud-lemosin perigòrd
— “Bois Geneste” de la ginèsta en occitan
— “Fond Gondol” (Fons) Gondòl, patronim sud-alvernhat de Velai
— “Fond Li Gras” (Fons) Li Gras?, m’estonaria que sigue escrich en provençal rodanenc, mas poèm pantaisar…
Letra H
— “Croix Hilaire”, “Dilaire” (Crotz/ D’) Ilari, patronim sud-alvernhat de Velai e de Vivarés e sud-lemosin
Letra J
— “Baie de Jacmel” Baia de Jacmèl, que Jacmèl fa pensar a un deribat dal prenom Jacme/ Jaume
— “Carrefour Joffre”, “Carrefour Jofre” (Crosament/ Quatre camins) Jaufre, patronim panoccitan amb una fòrta concentracion en Lemosin e sud-alvernhat vivarés
— “Jouanau” Joanau(d) (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), ven dal patronim su-lemosin perigòrd
— “Carrefour Mare Jouffrey” (Crosament/ Quatre camins) “Mar”? + Jofrei dal toponim occitan vivaroalpenc Val Jofrei (Trièvas)
— “Carrefour Joffre”, “Carrefour Jofre” (Crosament/ Quatre camins) Jaufre, patronim panoccitan amb una fòrta concentracion en Lemosin e sud-alvernhat vivarés
— “Jouanau” Joanau(d) (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), ven dal patronim su-lemosin perigòrd
— “Carrefour Mare Jouffrey” (Crosament/ Quatre camins) “Mar”? + Jofrei dal toponim occitan vivaroalpenc Val Jofrei (Trièvas)
Letra L
— “Bois Laborde” (selva) Labòrda, patronim gascon
— “Baie de Laborie” Baia de Labòria, ven dal patronim sud-lemosin perigòrd o aut-lengadocian carcinòl
— “Fond Lacoma” (Fons) Lacoma, patronim gascon agenés e bearnés (trobat en Guadalope egalament)
— “Lachaud”, patronim sud-lemosin e perigòrd
— “Laferrière (fort) Laferrièra (fòrt), patronim cantalon (e breton)
— “Carrefour Lafiteau” (Crosament/ Quatre camins) Lafita, en considerar foneticament “Lafiteau” [la’fitO], patronim gascon non pireneenc e bas-lengadocian (narbonés e montpelhierenc)
— “Fond Lagrange” (Fons) Lagranja, patronim perigòrd, nòrd-lemosin e gascon bordalés (egalament francés borguinhon)
— “Carrefour Laguerre” (Crosament/ Quatre camins) Laguerra, patronim bas-lengadocian foishenc (trobat dins d’autras isclas de las Antilhas)
— “Carrefour Lalande” (Crosament/ Quatre camins) Lalanda patronim gascon bordalés
— “Carrefour Lamardelle” (Crosament/ Quatre camins) Lamardèla, patronim occitan pron rar, nòrd-lemosin
— “Corail Lamothe (lieu d’habitation!)” (coralh) Lamòta, patronim gascon lanusquet e bordalés
— “Deslandes” ligat a Landas?, patronim aut-lengadocian albigés
— “Fond Laporte” (Fons) Lapòrta, patronim gascon e aut-lengadocian
— “Fond Lerisse” (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), ven dal patronim vivaroalpenc valentinés
— “Liautaud”, patronim provençaloniçard de Niça a Marselha. Citam Georges Liautaud esculptor d’inspiracion vaudo (1899-1991).
— “Bois Louroux” Lorós?, patronim gascon armanhaqués
— “Baie de Laborie” Baia de Labòria, ven dal patronim sud-lemosin perigòrd o aut-lengadocian carcinòl
— “Fond Lacoma” (Fons) Lacoma, patronim gascon agenés e bearnés (trobat en Guadalope egalament)
— “Lachaud”, patronim sud-lemosin e perigòrd
— “Laferrière (fort) Laferrièra (fòrt), patronim cantalon (e breton)
— “Carrefour Lafiteau” (Crosament/ Quatre camins) Lafita, en considerar foneticament “Lafiteau” [la’fitO], patronim gascon non pireneenc e bas-lengadocian (narbonés e montpelhierenc)
— “Fond Lagrange” (Fons) Lagranja, patronim perigòrd, nòrd-lemosin e gascon bordalés (egalament francés borguinhon)
— “Carrefour Laguerre” (Crosament/ Quatre camins) Laguerra, patronim bas-lengadocian foishenc (trobat dins d’autras isclas de las Antilhas)
— “Carrefour Lalande” (Crosament/ Quatre camins) Lalanda patronim gascon bordalés
— “Carrefour Lamardelle” (Crosament/ Quatre camins) Lamardèla, patronim occitan pron rar, nòrd-lemosin
— “Corail Lamothe (lieu d’habitation!)” (coralh) Lamòta, patronim gascon lanusquet e bordalés
— “Deslandes” ligat a Landas?, patronim aut-lengadocian albigés
— “Fond Laporte” (Fons) Lapòrta, patronim gascon e aut-lengadocian
— “Fond Lerisse” (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), ven dal patronim vivaroalpenc valentinés
— “Liautaud”, patronim provençaloniçard de Niça a Marselha. Citam Georges Liautaud esculptor d’inspiracion vaudo (1899-1991).
— “Bois Louroux” Lorós?, patronim gascon armanhaqués
Letra M
— “Carrefour Mansui” (Crosament/ Quatre camins) Mansui? (esitacion per saber coma l’escriure en occitan), ven dal patronim occitan pron rar provençal de las Mauras
— “Bois Marseille” de Marselha, patronim vivaroalpenc gapencés e toponim provençal (patronim egalament present en francés picard)
— “Bois Negre Marron” (Selva) Negre Marron, de l’esclau escapat, lo mot “negre” ven probablament de l’occitan qu’en francés es “noir”
— “Fond Merle” (Fons) Merle, patronim principalament sud-alvernhat de Velai, de bas-alvernhat (egalament arpitan de Forés notadament)
— “Carrefour Monsignac” (Crosament/ Quatre camins) Monsinhac, toponim sus la comuna de Cardalhac dins Aut-Lengadòc carcinòl e patronim dal meme airal
— “Carrefour Montignac” (Crosament/ Quatre camins) Montinhac, comuna perigòrda
— “Bois Marseille” de Marselha, patronim vivaroalpenc gapencés e toponim provençal (patronim egalament present en francés picard)
— “Bois Negre Marron” (Selva) Negre Marron, de l’esclau escapat, lo mot “negre” ven probablament de l’occitan qu’en francés es “noir”
— “Fond Merle” (Fons) Merle, patronim principalament sud-alvernhat de Velai, de bas-alvernhat (egalament arpitan de Forés notadament)
— “Carrefour Monsignac” (Crosament/ Quatre camins) Monsinhac, toponim sus la comuna de Cardalhac dins Aut-Lengadòc carcinòl e patronim dal meme airal
— “Carrefour Montignac” (Crosament/ Quatre camins) Montinhac, comuna perigòrda
Letra N
— “Carrefour Nan Brulé”, “Carrefour Nan Georges”, “Carrefour Nan Morne” (Crosament/ Quatre camins) Nan (Cremat/Jòrgi/Escur) patronim lengadocian tolosan e foishenc, provençal maritim de Marselha a Niça
Letra P
— “Bas Petavie” (Bas) Petavin, forma occitana (persona de Peitau)
— “Carrefour Peye” (Crosament/ Quatre camins) Pèir?, prenom gascon
— “Bois Poux” Potz, patronim aut-lengadocian albigés
— “Carrefour Peye” (Crosament/ Quatre camins) Pèir?, prenom gascon
— “Bois Poux” Potz, patronim aut-lengadocian albigés
Letra R
— “Fond Ramadou” (Fons) Ramador, patronim perigòrd
— “De Raymond” Raimond, patronim panoccitan, amb una concentracion fòrta dal costat gascon bordalés e provençal marselhés
— “Rey” Rei, patronim panoccitan amb una concentracion fòrta en Roerge e en país marselhés (tanben present en arpitan)
— “Bambou Rigaud” (Bambó) Rigaud, ven dal patronim panoccitan
— “Bois Riou” (Selva) dal riu? o de Riu, patronim sud-alvernhat vivarés (e breton parier)
— “De Rodière” Rodièra, patronim lengadocian albigés e narbonés
— “De l’Eau Roucou” (Lo Riu) Rocós, patronim aut-lengadocian albigés (e egalament francés picard)
— “De Raymond” Raimond, patronim panoccitan, amb una concentracion fòrta dal costat gascon bordalés e provençal marselhés
— “Rey” Rei, patronim panoccitan amb una concentracion fòrta en Roerge e en país marselhés (tanben present en arpitan)
— “Bambou Rigaud” (Bambó) Rigaud, ven dal patronim panoccitan
— “Bois Riou” (Selva) dal riu? o de Riu, patronim sud-alvernhat vivarés (e breton parier)
— “De Rodière” Rodièra, patronim lengadocian albigés e narbonés
— “De l’Eau Roucou” (Lo Riu) Rocós, patronim aut-lengadocian albigés (e egalament francés picard)
Letra S
— “Bon Saldat” de la salda, varianta de sòlda, la paga
— “Des Salines” Salinas, patronim gascon bordalés, bas-lengadocian montpelhierenc
— “Fond Salnave” (Fons) Salanava, patronim gascon bearnés
— “Charles Segue” (Carles) Sega, patronim nòrd-lemosin
— “Senac”, patronim gascon armanhaqués
— “Bas La Serre” (Bas) La Serre, ven dal patronim gascon (lanusquet en patricular)
— “De Sigon” ven dal patronim nòrd-alvernhat borbonés rar
— “Des Salines” Salinas, patronim gascon bordalés, bas-lengadocian montpelhierenc
— “Fond Salnave” (Fons) Salanava, patronim gascon bearnés
— “Charles Segue” (Carles) Sega, patronim nòrd-lemosin
— “Senac”, patronim gascon armanhaqués
— “Bas La Serre” (Bas) La Serre, ven dal patronim gascon (lanusquet en patricular)
— “De Sigon” ven dal patronim nòrd-alvernhat borbonés rar
Letra T
— “De Tayac” Talhac, patronim aut-lengadocian roergat
— “Bassin Tounin” (Bacin) Tonin, diminutiu dal prenom Antonin
— “Bassin Tounin” (Bacin) Tonin, diminutiu dal prenom Antonin
Letra V
— “Bois Verna” (Selva) Verna, patronim provençal maritim (egalament francés de Tors)
De notar las cifras e la precision linguistica de prosodia occitan (musicalitat de la lenga) DE CAUNA Jacques, “Patrimoine et mémoire de l’esclavage en Haïti: les vestiges de la société d’habitation coloniale” [Patrimòni e memòria de l'esclavatge en Haïtí: los vestigis de la societat d'estatjament colonial], In Situ no 20, § 8: “Al sieu apogèu, a la velha de la Revolucion francesa de 1789, es marcaa per la larga predominança a Sant-Domingue – dins la proporcion de mai de 40 % – de colons gascons e aquitans venguts per lo pòrt de Bordèu. Son elos que laissan la marca la mai fòrta que las traças las mai evidentas apareisson ben clarament dins de modèls arquitecturals coma los portals d’abitacions semblables a aquelos dals vinhals bordaleses e conhaqueses que l’arquitectura de grand-casas al biais de cartosas bordalesas, las formas dals cubèrts e lor ornamentacion, las cornissas, galarias, colombiers, corts e poses e, dins las vilas, lo quadrilhatge de las carrièras recòrdan las “bastidas” gasconas, mas tanben dins la microtoponimia locala que conservèt pron fidelament per la màger part dals noms de luecs, aquelos de lors ancians proprietaris colonials (Lalanne, Carrère, Laborde, Marsan, Navailles, Lafaurie, Dupoey, Nolivos…), los noms de familhas (Gardères, Castéra, Dupuy, Sansaricq, Casamajor, los presidents Salnave, Dartiguenave…) o ancara dins un ensèm de costumas remarcablament vivas aligaas al sentiment d’una diferéncia marcaa al dintre d’una America anglofòna e ispanofòna, fins a de biaissas de parlar (prononciacion accentuaa de las finalas), d’èstre o de parèisser qu’an profondament marcat las mentalitats.”
Sa proporcion de 40 % –es limitaa als “aquitans”- donca vista l’importança ja vista avans per los exemples dals patronims (e toponims) d’autras regions occitanas, la proporcion d’occitans dins la populacion coloniala deu representar mai qu’aquò.
Nòstra ipotèsi de partença que l’occitan, gascon e perigòrd al mens, foguèron lenga de ligam social e de comunicacion generala en Haití es confirmaa per FOUCHARD Jean, Les marrons de la Liberté [Los marrons (esclaus fugitius) de la libertat], Ed. de l’Ecole, Paris, 1972 citat per DE CAUNA Jacques, “La face cachée de Toussaint Louverture” [La fàcia escondua de Toussaint Louverture] p. 308: “étude sérielle d’un millier d’Affiches américaines (gazette dominguoise) [...] [contient des avis de recherche d’esclaves marrons avec] une dizaine d’annotations du type “parlant français et gascon”” ["estudi seriala d'un milierat d'Afichas americanas (gaseta dominguesa) [...] [conten d'avises de recerca d'esclaus marrons amb] una desena d'anotacions dal tip "parlant francés e gascon""] in “Saint-Domingue espagnol et la révolution nègre d’Haïti (1790-1822) [Sant Domingue espanhòl e la revolucion negra d'Haïtí]” sous la direction de YACOU Alain, éditions Karthala, 2007, 684 p.
Sabèm que lo tèrm “gascon” posquèt designar l’occitan dins son ensèm, coma siguèt per “lemosin” a l’eatge mean.
De notar que l’estereotip dal “gascon” s’exportèt facilament de França dins las Americas. DE CAUNA cita Jacques Marquet de Montbreton de Norvins, sordat e secretari dal militar Leclerc subre l’image primier dal gascon dins las colonias, aicí qualqu’un que se trabalhèt en Haití e s’i installèt p. 314 (IBID): “Aquel òme, que lo lengatge revelava l’extraccion la mai vulgara me diguèt se nomenar Lab(b)adie e èstre naissut a Bordèu […] s’èra fach creòl sota totes los rapòrts”. E mai a prepaus d’un autre autor dal temps d’un sejorn en Acàdia (Nòva Escòça): “[la Baia de Chedabocto] es tant ingrata que los quites Jesuïtas e Gascons l’an abandonaa”.
DE CAUNA indica de mai que Louverture s’enrodèt de totplen de conselhièrs gascons per bastir las fondacions dal novèl estat haitian.
D’autras informacions generalistas sus las questions de toponimia haitiana: DE CAUNA Jacques, “L’onomastique haïtienne: aspects, origines et problèmes de l’anthroponymie et de la toponymie d’Haïti” [L'onomastica haïtiana : aspèctes, originas e problèmas de l'antroponimia e de la toponimia d'Haïtí] pp. 241-255 in Linguistique et poétique: l’énonciation littéraire francophone en hommage à Michel Hausser. Textes réunis et présentés par NGALASSO-MWATHA Musanji, Presses Universitaires de Bordeaux, 2008, 266 p.
Principalas autras referéncias:
— toponims haitians: http://geomondiale.fr/noms_geographiques/haiti/ e http://maps.google.com
— assaber sus los patronims occitans: ASTOR Jacques, Dictionnaire des noms de familles et noms de lieux du Midi de la France, Millau, éd. du Beffroi, 2002, 1 296 p.
— geolocalizacion d’unos patronims: http://www.geopatronyme.com
— apercebut dals patronims occitans: http://fr.wikipedia.org/wiki/Patronyme_occitan
— assaber sus los patronims occitans: ASTOR Jacques, Dictionnaire des noms de familles et noms de lieux du Midi de la France, Millau, éd. du Beffroi, 2002, 1 296 p.
— geolocalizacion d’unos patronims: http://www.geopatronyme.com
— apercebut dals patronims occitans: http://fr.wikipedia.org/wiki/Patronyme_occitan
Autras referéncias sus los francohaitians de la Republica de Santo Domingo: http://hoy.com.do/origen-franco-haitiano-de-apellidos-dominicanos/
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#12 Es possible de me mandar un mail, via http://opinion.jornalet.com/laurenc-revest/contacte e vos respondrai per mon mail personal
#12 Bònjorn Sénher De Cauna, es un plasir de vos legir. Vau escriure en occitan, vist que comprenètz la lenga a l'escrich dins l'opinion e que jornalet es un mèdia occitanofòn :-)
"Depuis quarante ans que je travaille sur Haïti, je n'avais jamais vu un linguiste s'intéresser aux rapports entre le créole et le gascon (je dis bien gascon, seule langue régionale française signalée à Saint-Domingue"
Ok, mercés per lo compliment.
"LR ne serait-il pas de la région de Montpellier ?- un chroniqueur dit de l'abbé Raynal lui-même qu'il gasconne !)."
Degun es perfèct, que sio de l'èst. Ai de familha entre Mentan (Menton), Sisteron e St Tropètz (St Tropez) e demòro en Gavotina (los Alps...).
Per la necessitat de far la diferéncia entre las originas dals toponims, es clar que cal evitar de mesclar amb lo castilhan, vista los toponims de basa castilhana creolizats en Haití.
Sio interessat per far avançar la question dal rapòrt entre creòl a basa lexicala francesa e occitan gascon (amb lengadocian, provençal... se fa mestier segon lo toponim), que m'interèssa despí d'ans e d'ans cf. http://geocities.ws/diaspora.occitana
Es clar qu'aver pilhat (pres) coma angle d'estudi la lenga per aquelas opinions sus Haití es degut a ma formacion de lingüista. E m'interèssa tot ce que tòca aquela lenga per la far conóisser melhor e la far renàisser subretot.
#12 e #4 Sio qu'un pauc assabentat dal monde de la Cariba. Un trabalh collaboratiu amb de monde sus plaça -veire subretot dins los comentaris qu'avèm dòna "C." e sénher "Eric 971" que s'i conoisson e i demòran- seria util e agradiu de menar. Coma se poiria far?
A ben de vos legir!
S'avètz un pb per la lectura en occitan, farai la traduccion en francés.
Mercés ancara per vòstre interés e vòstre messatge!
Depuis quarante ans que je travaille sur Haïti, je n'avais jamais vu un linguiste s'intéresser aux rapports entre le créole et le gascon (je dis bien gascon, seule langue régionale française signalée à Saint-Domingue - LR ne serait-il pas de la région de Montpellier ? - un chroniqueur dit de l'abbé Raynal lui-même qu'il gasconne !). Il est aussi intéressant qu'important qu'un jeune linguiste s'inéresse enfin au sujet. Sur le fond, la démarche de LR est donc à la fois sympathique et courageuse. Mais bien plus délicate qu'il ne paraît l'imaginer pour ce qui est de la partie haïtienne. S'agissant pour l'essentiel de toponymes, il conviendrait me semble-t-il de vérifier d'abord leur origine historique, i.e. celle des colons qui les portaient et les ont laissé à leurs habitations (= l'étatsunien plantation, et non '"lieu habité" - il y a un bourg de ce nom -, comme je viens de le lire par exemple pour "corail" [créole koray] qui est un endroit où l'on élève des bêtes et plus particulièrement des cochons, et dont l'origine linguistique est l'espagnol corral. Même prudence "espagnole" à observer pour Aquin (Yaquimo), Petit-Goâve, Saint-Michel de l'Atalaye, Jacmel..., et autres noms de villes... Il faudrait donc avant toute chose commencer par un état des lieux historique, à savoir mettre en face de chaque toponyme repéré (ou inversement, en partant de la base de données nominales que j'ai esquissée) un nom de colon et son origine (le plus souvent gasconne et/ou aquitaine - ce qui n'infère nullement "occitane", terme impropre en l'occurrence à cette époque, ni qu'il y ait encore plus de colons languedociens, provençaux, etc... - le port de Sète par exemple a été insignifiant et Marseille proportionnellement peu présent en droiture pour les passagers) en face de chaque micro-toponyme à partir de ce qui a déjà été fait (voir ma thèse d'Etat : "La colonisation française aux Antilles : les Aquitains à Saint-Domingue" et "L'Eldorado des Aquitains" - commencer par les index). Pour les macro-toponymes, voir la carte dans la même thèse d'Etat et plus généralement les cartes anciennes, en particulier de la période espagnole (Hispaniola) et
pré-colombienne (car il y aussi une origine amérindienne). Bref, ce serait déjà un énorme travail à mener, ne serait-ce que pour la "Gascogne linguistique", sans parler de ses extensions étatiques à
certaines époques, par ex. la Principauté du Prince Noir et la Navarre où le gascon était langue d'Etat.
Mais un travail qui n'est pas infaisable dans le respect de la chronologie compte tenu justement des limites linguistiques à peu près connues de la langue gasconne, au 18e siècle par exemple. Et il n'y a pas bien sûr que la toponymie, ni même l'onomastique. Il y aurait aussi la langue (lexique essentiellement, morphologie, syntaxe...), les coutumes, mentalités, architecture..., etc., créoles. Ce serait un travail d'équipe à réaliser. Pour le reste : occitan et occitanie, territoire(s), culture(s)... et autres sujets plus vastes ou nouveaux concepts... uniquement traités par le biais linguistique prospectif (c'est habituel), j'ai des craintes scientifiques... Merci en tout cas pour cette intéressante innovation et première approche. Je reste à l'écoute.
DE L'EAU ROUCOU :
ROUCOU mòt creòl amerindian.
Es lo nom d'un aubrilhon de las granas rojas. Son utilizadas per ne hèser un òli , antiseptic , contra los nhacs deus mosquits ( > lo chafre "Pèth roja" deus Amerindians), e lo poirimi deu minjar, abans l'invencion deus refrigerators ( los Olandés l'emplegavan en una cera per preservar los hromatges > "crosta roja")
Aqueths aubrilhons creishen en los endrets un chic aigassuts, , meilèu un palud, un gravèr qu'un riu.
En creòl ni singular, ni plurau.
=> palud deus rocós , on força aubrilhons rocó creishen.
BOIS NEGRE MARRON :
" nègre marron" : l' expression ven deu castelhan, que los Castelhans èran los prumèirs colonisators e an començat lo comerci e l'expleitacion deus Africans.
"nègre" : Los Francés an pres Saint Domingue aus Espanhòus. Los prumèirs colonisators au sègle XVI venèvan de Normandia , emplegavan aqueth mòt, e lo quite rei tanben. . Los Occitans son arribats au sègle XVIII.
"marron" mot abracat de CIMARON emplegat en America latina esclavatgista = escapat, revoltat, hòra lei . Es passat en lenga creòla com nom e vèrb.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari