Vèrs lo cambiament de millenni, fa un quinzenat d’ans, aguèri l’astre de participar a de reünions de preparacion de l’Eurocongrès 2000 deis Espacis Occitan e Catalan en preséncia de Robèrt Lafont. A la fin d’un d’aqueleis acamps, Lafont prononcièt dins un ambient visionari la senténcia seguenta: “...l’occitan, qu’es pas una lenga regionala, de ges de biais...” Totei leis amics e collaboradors presents fogueriam estabosits e consents a l’encòp. Dins aquela preparacion de l’Eurocongrès, que plaçava Occitània e lei País Catalans au còr d’un “euroespaci latin centrau”, fisançós, cridat a renàisser, dobèrt sus lo Mond, aquò d’aquí deveniá absoludament evident...
 
La constatacion de Lafont se pòt far tanben en observant de fachs simples. La lenga occitana se parla pas dins una region particulara, s’espandís dins un ensemble vast que compren plusors regions. Lo territòri de la lenga, Occitània, es pron grand, ten 15 o 16 milions d’estatjants e aquò ne fa la nacion sens estat pus poblada d’Euròpa. Siam d’acòrdi amb lo fach que l’occitan es, de drech, lo ben culturau comun de tota aquela populacion de 16 milions de personas, e mai se la majoritat dei gents son entrepachadas per accedir liurament a la coneissença de la lenga dau país. Occitània a pas lei dimensions d’una simpla “region”, de ges de biais. L’occitan pòt pas èsser una “lenga regionala”.
 
De segur, i a tanben de nacions ben pus pichonas —coma Estònia, Aragon, lo Bascoat, Cornoalha e Friol— qu’an una superfícia o una populacion equivalentas a aquelei d’una region, e que pasmens son de nacions incontestablas. Lei pòbles d’aquelei país an pas costuma de dire que sa lenga seriá “regionala”. E mai per Estònia, quand dependiá de l’URSS e quand l’estonian èra subordenat au rus, degun disiá pas seriosament que l’estonian èra una “lenga regionala”. A fortiori, Occitània es ben pus vasta, pus variada, pus multiregionala e pus poblada que lei nacions que venèm d’evocar. L’occitan pòt pas èsser una “lenga regionala”.
 
En lingüistica (e pus especialament en sociolingüistica), lo tèrme “lenga regionala” s’utiliza de mens en mens. Lei sociolingüistas pus ponchuts e pus especializats dins lei contactes de lengas preferisson parlar de lenga minorizada, lenga minoritària o lenga subordenada (amb de nuanças de sens que pòdi pas detalhar aicí). Aquestei tres tèrmes son ben pus objectius perque evòcan la situacion anormala de subordinacion d’aquelei lengas, en oposicion amb lei lengas en situacion normala, non subordenadas, que son apeladas lengas establidas.
 
Un autre tèrme valable, pus politizat, es aqueu de lenga nacionala. Es un tèrme acceptable per dire qu’una lenga es liada a l’expression culturala d’una nacion (o d’un pòble o d’una etnia, tèrmes pron equivalents).
 
Avís, lei lengas subordenadas son pas automaticament de lengas nacionalas. De nuanças son necessàrias.
   
Lo tèrme contestable de “lenga regionala” s’emplega dins divèrs país, divèrs estats e divèrsei lengas. Es pas una particularitat francesa. Pasmens es verai que l’estat francés, dins son ostilitat ai lengas subordenadas, tròba comòde lo tèrme “lenga regionala”. Es un tèrme que conven ben a l’ideologia oficiala francesa qu’impausa un ipercentre ultraprivilegiat, París, amb la lenga ultraprivilegiada d’aquel ipercentre, lo francés, en oposicion amb tot çò qu’es pas d’aquel ipercentre e qu’es rengat dins lo tèrme de mesprètz de “la Província”. Lei lengas dichas “regionalas” pòrtan dins lo contèxt francés una connotacion d’inferioritat, de marginalitat, d’anomalia per rapòrt a l’ipercentre de París e de la lenga francesa. Dins lo contèxt ostil de l’estat francés, lei defensors de l’occitan devon pas utilizar lo tèrme desvalorizant de “lenga regionala”.
 
Planhi que la comunicacion recenta de l’occitanisme utilize encara aqueu tèrme tresanat de “lengas regionalas”. Es una contradiccion inversemblabla amb Robèrt Lafont e amb l’eiretatge intellectuau de l’occitanisme. Devèm pas reprene lei tèrmes inferiorizants de l’enemic.
 
Fòrça comunautats lingüisticas subordenadas defendon sa lenga amb fiertat sens la qualificar de “lenga regionala” (o rarament). Lei catalans, lei cheròquis, lei lapons, lei zolos, lei berbèrs, lei tibetans, en generau, dison pas qu’an de “lengas regionalas”, es completament incongrú per elei. Leis occitans podèm seguir son exemple. Podèm trobar un molon d’autrei possibilitats per caracterizar nòstra rebèlla lenga d’òc: lenga nacionala, lenga dau país, lenga de civilizacion, lenga latina centrala... Arborem nòstra dignitat!