Las lengas romanicas se caracterizan per de vèrbs amb de formas abondosas. Dich autrament, per de conjugasons complèxas. Las lengas d’autras familhas an sovent de conjugasons pus facilas, amb mens de formas.
 
Aquò se constata ben dins de lengas latinas coma l’occitan, lo catalan, lo francés, l’espanhòl, l’italian o lo portugués. Cada legeire de Jornalet a estudiat almens doas o tres d’aquestas lengas e a assajat d’aprene lors conjugasons. Vos jògui que pas degun es capable de pretendre que mestrejariá la totalitat de las conjugasons en occitan, ni dins cap d’autra lenga latina.
 
Dins caduna d’aquelas lengas latinas, idealament, caldriá reténer e addicionar e un grand nombre de formas que son:
  Tota lenga romanica, quand la prenèm dins una varietat estandard unifòrma, ja presenta una riquesa impressionanta de formas conjugadas. L’aprenent las sap pas jamai totas. Lo quite locutor primari, sovent, las sap pas facilament totas. Se ditz que los vèrbs pus complèxes son los de l’italian e del francés. L’occitan a de conjugasons un chic pus simplas, mas ben ricas e ben subtilas totun.
 
Lo que vòl aquerir un bon nivèl dins una d’aquelas lengas latinas deu dedicar un esfòrç important per las mestrejar. De manièra realista, sauprà pas totas las conjugasons de totes los vèrbs —es quasi impossible—, mas almens lo parlant cultivat coneisserà ben las conjugasons abitualas dels vèrbs d’usatge corrent.
 
Ara, vejam la situacion especiala de l’occitan. Se l’occitan foguèsse una lenga normala, amb un usatge social estendut, conegut, accessible, seriá una lenga completament estandardizada, amb de formas fixas de referéncia, acceptadas dins tota la societat, trobadas dins totes los libres de referéncia. L’occitan estandard foncionariá amb un sistèma ric e complèxe de conjugasons completas, e entre aquestas, las pus usualas serián conegudas per l’ensemble de la populacion instrucha. L’occitan estandard foncionariá aital coma l’italian estandard o lo francés estandard.
 
Ara, l’occitan a pas encara de varietat estandard completament fixada e acceptada. Es previst de li donar un estandard pluricentric, amb de variacions regionalas moderadas, per respectar las sensibilitats dialectalas que lo mond i tenon fòrt e mòrt. Es legitim, es çò que defendon Loís Alibèrt, Robèrt Lafont e Pèire Bèc (e ieu los seguissi). Mas cal saber qu’aquelas feblas variacions regionalas dintre l’estandard aumentan lo nombre de formas conjugadas (cal/chal/cau/chau; vòl/vòu...).
 
L’enjòc, alara, es de far de tal biais que las conjugasons estandards regionalizadas rèsten similaras entre elas, lo mai possible. Es pas seriós d’imaginar un occitan provençal estandard amb de conjugasons que tendrián pas compte de l’occitan gascon estandard, que seriá el desconnectat de l’occitan lemosin estandard, etc. E pasmens es la tendéncia actuala: cadun assaja de se crear sa gramatica dialectala dins son canton, sens s’interessar als autres dialèctes. Dins aquestas condicions, cossí volètz que l’occitan siá una lenga de comunicacion eficaça e accessibla?
 
Una causa pièger, es que los ultralocalistas, eles, son d’enemics ferotges de l’estandard e, donc, van pus luènh dins la manca de realisme. Creson qu’es possible d’institucionalizar un occitan diferent dins cada comuna d’Occitània. Imaginatz lo nombre de formas conjugadas multiplicat per lo nombre de comunas en Occitània. Atenhèm un nombre astronomic de formas verbalas. Degun, de segur, o pòt pas ensenhar.
 
Quand l’usatge d’un parlar occitan local es possible, lo cal encoratjar. Quand la dinamica locala permet de mestrejar un parlar local amb totas sas conjugasons localas, o cal far. Mas aquò es de mai en mai dificil en aqueste començament de sègle XXI.
 
L’occitan estandard, el, almens, suscita qualques obratges de conjugason qu’assajan d’èsser coerents, complets e accessibles. Mas nos rèsta encara d’òbra per arribar al nivèl de disponibilitat dels vèrbs italians, franceses, catalans o espanhòls.