Mesa en boca

“Uèlh per uèlh, dent per dent, tust per tust. Cal tornar a Cesar çò que li aparten, e pel còp es un tust de martèl plan meritat sul genolh drech. Se me fas mal, Dieu te dolràs al centuple, mas abans ieu te lo tornarai al milièr. Se te foten un emplastre, te cal mostrar l’autra gauta, lo temps de preparar to còp de cotèl. Aicí i aurà pas de plaça per la morala crestiana. Perque i a pas d’autra justícia vertadièra que la del punh e del fuòc. Cal los escanar coma de polets.

Farem tot petar, e nosautres amb. Nosautres subretot …”
 

Lo filme

Relatos Salvajes[1] es un filme de Damián Szifron dins una collaboracion argentino-castelhana. Es un filme bastit de siès istòrias cortètas, d’un quinzenat de minutas caduna (mai o mens), totas diferentas, dins de luòcs e de personatges diferents. Aital sèm carrejats al fial del filme dins de situacions plan diferentas: dins un avion, dins la cosina d’un restaurant familial perdut al fons de la nuèch, a un maridatge josèu etc.

Ça que la, al contrari de çò qu’es dit generalament dins las criticas, Relatos Salvajes es pas un filme a “sketches”. Se totas las istoriètas an d’enjòcs e d’intriguas pròprias e se son contadas dins de biaisses diferents e sovent originals, totas partejan un fial comun. Totas an la quita progression ritmica, totas an las quitas etapas, e totas aténhon aquela violéncia irosa e venjairosa. Adonc totas partejan una idèia en fons que balha aital l’unitat del filme (e

A la debuta, tot es totjorn plan planet. Tranquile. Los personatges son simples: un professor que ten la camba d’una joventa dins un avion, un paire que va crompar una còca per l’aniversari de sa dròlla, un òme que gosta al plasér de la conducha de son autò sus la rotas deserticas d’argentina etc. Mas aquel bonaür plan simple va cabussar per de causas elas tanben plan simplas. Tant simplòtas que poirián èsser doblidadas a la minuta seguenta, e pareisser teunas cara al plasér viscut al moment. Mas non, las causas s’arrengaràn pas…

Cada istòria es coma una bula que se confla. Cada istòria a sos problèmas, e pauc a pauc aqueles devenon de mai en mai gròsses sens que tròben de resolucion. Puèi lo ritme va crescendò, e fin finala, las situacions devenon impossiblas, subrerealistas, e tot pèta! Los problèmas se resòlvon dins l’explosion. La bula crèva e se crida, se plora, se bat, se sagna, plaça a la ràbia!

Los racontes son tots d’istòrias de venjanças. E de venjanças que prenon de proporcions demesuradas. Son brutalas, òrbas e sordas: al fial de l’istòria totes los personatges se sentisson dins “lor bon drech” e en arriban, d’un biais o d’un autre, a voler se far justícia. E res lor farà entendre rason. A un moment de cada istòria los personatges ausiràn totjorn una votz de bona rason que prepausarà una resolucion pacifica a tot aquel bordèl. Mas testuts, convençuts d’aqueles bon dreches, se lançaràn dins la venjança explosiva.

Cal pas créser que siam aici dins lo filme d’orror o d’espaventa (encara que…). Non pas. Sèm mai dins lo “fantastic”, dins l’idèia que partèm d’una situacion iniciala ordinària per en arriba a una situacion finala incredibla, mas que demòra dins la realitat ça que la. Relatos Salvajes es un filme gaujós, òm s’i bidorsa de rire. L’umor es plan negre. Lo filme es plan amusarèl e se pren pas completament al seriós. Mas lo rire nos ven perque las situacions son estranhas. Irrealas. Òm arriba pas totjorn a créser çò que se passa a l’ecran e de còps sèm suspreses de la vitessa amb la tot aquò sovent se debana.

Lo rire nos ven pas de l’umor, perque fin finala, n’i a pas tant (n’i ça que la). Mas risèm subretot per nos destibar de la tension e del ritme del filme. Lo rire ven quand la bula pèta e que, coma los personatges, l’espectator n’en pòt pas pus.
 

L’interès

Las criticas son pas totjorn estadas justas amb aquel filme. Puntèron del dèt subretot sa dimension umoristica. L’aficha francesa del filme ditz d’el qu’es “jouissif”. Se pòt trobar de criticas positivas que dison d’el qu’es “a gratis”, per “se desbondar”, negant aital a l’òbra e a son autor tota legitimitat a portar un prètzfach mai seriós. Perque vertadièrament Relatos Salvajes es plan mai qu’un simple filme per rire entre amics. Va mai luènh.

E aquò comença amb l’estil de l’escriure d’aquelas istòrias qu’es gaireben unic, plan pensat, et que se poiriá copiar. Sèm gaireben dins lo genri del fantastic sens que i aja d’intervencion de l’extraordinari. E aital lor fòrça es que demorèm dins l’ordre del ”possible”, dins l’ànsia de l’absurde, l’irreal, que fin finala, poiriá intervenir s’aviam atengut lo nivèl de conariá umana necessari (mas sabèm totes qu’aquel objectiu es ja complit) … De situacions irrealas se desvelopan per causa de conariá umana e “d’onor”. Risèm dins aquel filme perque lo personatges, pichon a pichon, se destacan de tot bon sens comun e se butan aital dins d’atitudas extrèmas. E o fan en tot bona consciéncia. Son pas devenguts fòls. La violéncia mena a un absurde plan real.

Lo filme arriba a nos far soscar sus aquela question, benlèu mai contemporanèa que ne pareis, de la colèra. Sus lo buf irós. Sus la venjança irosa. Quand totas las menaças se meton en aplicacion. E cossí tot aquò desfa lo fial de la societat. Sus aquela colèra, bastida sus de briconèls, que fa passar lo simple desaccòrdi a l’acte sanhós dintre de personas qu’anaràn duscas a la finalitat de lors comportaments extremas. E fin finala, lo filme mòstra plan cossí, d’efièch, la realizacion complèta d’aqueles comportaments iroses mena a l’autodestruccion.
 Relatos Salvajes es pas lo filme lo mai fin. Mas es pas inocent tanpauc. Es clarament pas a gratis. E arriba a puntar del dèt e a dessenhar amb talent quicòm de fin que sembla se trachar dins la societat nòstra. E benlèu es aquela “justícia populara”, la que se vòl sens compromés, ont cadun vòl defendre l’integritat de son “onor” qu’es puntada del dèt (e qu’es fin final la forma del “populisme” qu’a res a véser amb los principis de la justícia). Arriba a questionar aquela idèia de la “colèra la mai ordinària” que porta en ela las granas d’un monde subrerealista, virat fòl, que se porta al conflicte. La societat pòt èsser injusta, mas la colèra demòra de la nòstra responsabilitat.


Conclusion
 
Un personatge prononcia aquelas frasas: “Acusas la societat de tot. E sabes qué? La societat va pas cambiar. Tu vas pas cambiar. Sès un ingeneire, fa lo compte.” E aquelas frasas son la pròva que Relatos Salvajes es pas sonque un filme umoristic.

Relatos Salvajes es un filme bèl. Qu’arriba a puntar de causas finas. L’asirança que se forma dapasset. Sus l’idèia que la societat se bastís sus l’acòrdi, lo contracte, non pas sus la violéncia. Sens bon comprene, pas de societat. Son escritura es intelligenta, originala, e lo filme es sàviament organizat. Aicí avèm causit de pas contar lo contengut de las istòrias perque valon vertadièrament lo còp d’èsser viscudas[2]. Son intensas. Es un dels filmes lo mai interessant de nòstra edat e merita de l’atencion. Sembla aparténer a una novèla generacion de cineastes talentuoses. En mai d’aquò arriba a nos far rire.