Opinion
Botem lo francés a sa plaça
Pendent una discussion recenta dins lei comentaris dau Jornalet, l’universitària Maria-Joana Verny declarèt son amor per lo francés, çò que seriá compatible, segon ela, amb la defensa de l’occitan. O escriguèt ansin:
En teoria aquesta declaracion semblariá logica. E mai en nom de la defensa de l’occitan, i auriá pas de rason valabla d’asirar lo francés.
Mai dins la situacion concreta que vivèm, totun, la declaracion francofila de Maria-Joana Verny pausa un gròs problèma. Un problèma d’omission. Omet una realitat importanta. L’occitan e lo francés vivon pas en armonia mai en guèrra, puei que lo francés desplaça l’occitan vèrs la marginalitat, puei que lo francés menaça seriosament la subrevivéncia de l’occitan. En sociolingüistica, aqueste fenomèn s’apèla lo conflicte lingüistic.
Lo conflicte lingüistic fonciona amb una cronologia e amb un territòri.
Se cau ben avisar que lo fenomèn se passa aicí e ara, dins lo territòri de la lenga occitana. Es lo francés que manja lei domenis d’usatge de l’occitan en Occitània. Es pas l’occitan que s’impausa dins la zòna francesa. Dins aquestei condicions concretas, es pas coerent, per un defensor de l’occitan, de declarar: “E ben ieu me refusi d’opausar francés e occitan”.
La question es pas d’asirar lo francés, ni de cercar de “turtar de mond qu’aiman lo francés”. Rèsta verai que la lenga francesa es interessanta e digna d’admiracion, coma totei lei lengas dau Mond, coma l’occitan, lo xhosa, l’anglés, lo vietnamian o lo navaho. Lo francés es pas una lenga marrida en se. Es pas la lenga francesa coma tala que nos pausa problèma. Lo problèma es la politica de l’estat francés (en nom de la nacion francesa) qu’impausa l’usatge dau francés còntra l’usatge de l’occitan, sus lo quite territòri de l’occitan.
Aqueste conflicte lingüistic se pòt resòuver de maniera decenta, justa e progressista a la sola condicion de rendre a l’occitan una plaça normala e preponderanta en Occitània. En sociolingüistica, aquò disèm qu’es una normalizacion o un establiment de la lenga que volèm sauvar; tanben podèm apelar aquò l’inversion de la substitucion lingüistica (reversing language shift) o lo revertegar de la diglossia (segon l’expression preferida de Robèrt Lafont).
La consequéncia d’aquò es que lo francés, dins una optica progressista, deuriá gardar sa plaça de lenga preponderanta solament dins son territòri d’origina, dins lo País d’Oïl (dins lo Bacin Parisenc mai o mens). Degun demanda pas d’“eradicar” lo francés en Occitània, çò que seriá absurde. Prepausam de restablir l’occitan a la primiera plaça de comunicacion en Occitània.
Dins una vision coerenta dau problèma (vision sociolingüistica, maximalista e progressista), se tracta pas d’opausar occitan e francés per lo plaser de leis opausar. Se tracta pas d’asirar lo francés ni solament de creire que l’occitan seriá en se una lenga melhora. I a pas de lenga melhora ni de lenga marrida.
Se tracta de constatar objectivament que i a un conflicte entre lei doas lengas, causat per la politica de l’estat francés. E, donc, se tracta de restablir l’egalitat entre lei doas lengas. Aquela egalitat s’installarà pas en fasent una declaracion d’amor romantica ai doas lengas que son dins un combat a mòrt (ont lo francés ganha). L’egalitat entre occitan e francés passarà per una inversion de la substitucion en cors, per una normalizacion o un establiment de l’occitan, per sa restauracion coma lenga preponderanta en Occitània. L’egalitat reala, aquò’s l’occitan normau en Occitània e lo francés normau en País d’Oïl.
Lo realisme es de constatar lo conflicte. Lo realisme es pas d’amagar lo conflicte. Amagar lo conflicte ajudarà pas a sauvar l’occitan de sa desparicion imminenta.
Pòt semblar irrealista de voler rendre a l’occitan sa plaça de primiera lenga en Occitània. Pasmens, es encara ben pus irrealista de creire a una coexisténcia entre occitan e francés sus un meteis territòri.
Aquestei principis que veni de ramentar, Robèrt Lafont leis a explicats longament coma fondador de la sociolingüistica occitana, qu’irradièt a partir de l’Universitat de Montpelhièr en 1970. Son tanben lei principis de basa de la sociolingüistica canonica, catalana, americana, alemanda... e internacionala.
“E ben ieu me refusi d’opausar francés e occitan. D’una perque aimi lo francés, sa lenga, sa literatura. De dos perque, encara un còp, vòli faire pròva de pedagogia: perqué turtar de mond qu’aiman lo francés? Es que los devèm considerar coma d’enemics?”
En teoria aquesta declaracion semblariá logica. E mai en nom de la defensa de l’occitan, i auriá pas de rason valabla d’asirar lo francés.
Mai dins la situacion concreta que vivèm, totun, la declaracion francofila de Maria-Joana Verny pausa un gròs problèma. Un problèma d’omission. Omet una realitat importanta. L’occitan e lo francés vivon pas en armonia mai en guèrra, puei que lo francés desplaça l’occitan vèrs la marginalitat, puei que lo francés menaça seriosament la subrevivéncia de l’occitan. En sociolingüistica, aqueste fenomèn s’apèla lo conflicte lingüistic.
Lo conflicte lingüistic fonciona amb una cronologia e amb un territòri.
1º Inicialament, cada lenga nais, se consolida e se normaliza socialament dins un territòri. L’occitan a son territòri iniciau qu’a nom Occitània e dins aqueste territòri, pendent de sègles, la lenga normala e abituala èra l’occitan. Lo francés èra au començament una lenga normala e abituala dins un territòri ben distint, que lo podèm apelar lo País d’Oïl (vèrs lo Bacin Parisenc), e qu’es ben distint d’Occitània. Dins aqueu periòde iniciau, l’occitan e lo francés vivián a egalitat, sens conflicte, sens qu’una menacèsse l’autra, coma doas lengas vesinas, dins de territòris distints. Aquela fasa iniciala de normalitat foguèt la situacion de l’Edat Mejana, dau sègle VIII fins au sègle XV aperaquí.
2º Quand una dei doas lengas comença de prene de foncions de comunicacion dins lo territòri de l’autra lenga, e en detriment de l’autra lenga, lo conflicte lingüistic apareis. Ai sègles XV e XVI, lo francés penetrèt en Occitània coma lenga de prestigi sociau reservada ai classas socialas dominantas e s’impausèt pauc a cha pauc coma sola lenga administrativa (l’ordenança de Villers-Cotterêts en 1539 foguèt una consequéncia d’aqueu procès). Au sègle XIX, una novèla mobilitat sociala, liada a una societat modernizada, rendèt lo francés accessible e desirable dins lei classas popularas d’Occitània. A partir deis ans 1880, amb Jules Ferry, l’estat francés accelerèt l’avanç dau francés en encoratjant dins leis escòlas la repression de la lenga occitana (dicha “patés”). Aquela evolucion dobla (prestigi dau francés e repression de l’occitan) pren un aspècte catastrofic ara, ai sègles XX e XXI, quand lei classas popularas se meton a parlar de mai en mai francés e de mens en mens occitan: es lo remplaçament d’una lenga per una autra... En sociolingüistica, aquò o apelam la substitucion lingüistica (language shift).
Se cau ben avisar que lo fenomèn se passa aicí e ara, dins lo territòri de la lenga occitana. Es lo francés que manja lei domenis d’usatge de l’occitan en Occitània. Es pas l’occitan que s’impausa dins la zòna francesa. Dins aquestei condicions concretas, es pas coerent, per un defensor de l’occitan, de declarar: “E ben ieu me refusi d’opausar francés e occitan”.
La question es pas d’asirar lo francés, ni de cercar de “turtar de mond qu’aiman lo francés”. Rèsta verai que la lenga francesa es interessanta e digna d’admiracion, coma totei lei lengas dau Mond, coma l’occitan, lo xhosa, l’anglés, lo vietnamian o lo navaho. Lo francés es pas una lenga marrida en se. Es pas la lenga francesa coma tala que nos pausa problèma. Lo problèma es la politica de l’estat francés (en nom de la nacion francesa) qu’impausa l’usatge dau francés còntra l’usatge de l’occitan, sus lo quite territòri de l’occitan.
Aqueste conflicte lingüistic se pòt resòuver de maniera decenta, justa e progressista a la sola condicion de rendre a l’occitan una plaça normala e preponderanta en Occitània. En sociolingüistica, aquò disèm qu’es una normalizacion o un establiment de la lenga que volèm sauvar; tanben podèm apelar aquò l’inversion de la substitucion lingüistica (reversing language shift) o lo revertegar de la diglossia (segon l’expression preferida de Robèrt Lafont).
La consequéncia d’aquò es que lo francés, dins una optica progressista, deuriá gardar sa plaça de lenga preponderanta solament dins son territòri d’origina, dins lo País d’Oïl (dins lo Bacin Parisenc mai o mens). Degun demanda pas d’“eradicar” lo francés en Occitània, çò que seriá absurde. Prepausam de restablir l’occitan a la primiera plaça de comunicacion en Occitània.
Dins una vision coerenta dau problèma (vision sociolingüistica, maximalista e progressista), se tracta pas d’opausar occitan e francés per lo plaser de leis opausar. Se tracta pas d’asirar lo francés ni solament de creire que l’occitan seriá en se una lenga melhora. I a pas de lenga melhora ni de lenga marrida.
Se tracta de constatar objectivament que i a un conflicte entre lei doas lengas, causat per la politica de l’estat francés. E, donc, se tracta de restablir l’egalitat entre lei doas lengas. Aquela egalitat s’installarà pas en fasent una declaracion d’amor romantica ai doas lengas que son dins un combat a mòrt (ont lo francés ganha). L’egalitat entre occitan e francés passarà per una inversion de la substitucion en cors, per una normalizacion o un establiment de l’occitan, per sa restauracion coma lenga preponderanta en Occitània. L’egalitat reala, aquò’s l’occitan normau en Occitània e lo francés normau en País d’Oïl.
Lo realisme es de constatar lo conflicte. Lo realisme es pas d’amagar lo conflicte. Amagar lo conflicte ajudarà pas a sauvar l’occitan de sa desparicion imminenta.
Pòt semblar irrealista de voler rendre a l’occitan sa plaça de primiera lenga en Occitània. Pasmens, es encara ben pus irrealista de creire a una coexisténcia entre occitan e francés sus un meteis territòri.
Aquestei principis que veni de ramentar, Robèrt Lafont leis a explicats longament coma fondador de la sociolingüistica occitana, qu’irradièt a partir de l’Universitat de Montpelhièr en 1970. Son tanben lei principis de basa de la sociolingüistica canonica, catalana, americana, alemanda... e internacionala.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Siam pas mai dins lo debat mas dins lo règlament de comptes dobèrts probables abans la creacion del Jornalet. Se un legeire parlaoccitan que coneis pas lo microcòsme legís aquò, se demandarà s'es a Cadilhac o a Montfavet...
Botèm lo francés a sa plaça : en França, al nòrd de Lèire ! E un còp aquò complit, qu'i demòre, qu'i prospère o qu'i crèbe, me serà ben egal…
#8 Tè, Maria Joana, a prepaus de pensada e d'accion: http://opinion.jornalet.com/gerard-joan-barcelo/blog/1502/reflexions-occitanocorsas
#13 co qu'es grossier es de lançar un mot ansin sens explicar perqué.
#14 E me pensi que los seguidors de la primièra vision an d'acceptar un bilanç. Lo problèma de la vision culturalista, a mon vejaire, es qu'a pas empachat la desconnexion de l'occitan amb sa societat. Ara parlam d'occitan (avèm un nom que, malgrat qualques romegaires, fa consens), avèm una produccion culturala estimabla, mas sèm luènh de la societat occitana.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari