Dambe l’arribada deus hialats sociaus sus la tataranha es apareishut un cèrt cambiament dens nòstas costumas: ara èm en contacte dambe desconeguts e escambiam idèias au delà de nòste aròu d’amics, de vesins e de collègas de burèu. Es un fenomèm meslèu recent qu’a sens de dobte bolegat nòste biais de pensar sens qu’ac sabóssem.
 
Benlèu, se forumejatz sus la tataranha o legissètz los comentaris deishats devaths articles d’opinion, auratz remercat la nullitat de daubunas intervencions peremtòrias e agressivas, com a còps (e mès rarament, ailàs) la pertinéncia d’unas analisis que vos agradan. La resulta de tot aquò es qu’ara lo debat es quotidian.
 
Es atau que’m soi rendut compte de çò qu’existissèvan haut o baish dus biaises de debàter e de comprénguer lo monde de las idèias, qu’apèri arbitràriament “globalizaire” e “analitic”.
 
Lo pensar dit “globalizaire” se pòt pas des∙hèr deu contèxte e dividís la pensada en granas zònas ideologicas sens cap ligam entre eras e en oposicion permanenta. Cada element serà jutjat en foncion de l’ensem au quau se referís.
 
Lo pensar dit “analitic” destria entre los elements d’un sistèma de soscar sens ténguer compte de saber a quin dògma filosofic se restaca ende’us jutjar.
 
Aquò s’amerita exemples. Lo pensar “globalizaire” jutja los grans movements politics e filosofics que plaça deu costat deu Mau o deu Ben. Per exemple, un atèu “globalizaire” pòt botar las religions dens una esfèra jutjada negativa e aurà un sentit tanben negatiu de cap aus elements, quins que sian, qu’i son ligats.
 
D’un aute costat, un atèu “analitic” veserà una direféncia entre totis los numeroses elements que pòrtan las religions e los estimarà segon çò que pensa estar lor valor justa. Condamnarà un cèrt obscurantisme o l’aspècte politic reaccionari (çò qu’un cresent tanben pòt condamnar) mes reconeisherà valors positivas coma l’actitud de cap a l’aute o la qualitat de la vida sociala.
 
Ende véser s’un atèu d’esquèrra es meslèu “globalizaire” o “analitic”, digatz-le que “las valors de l’esquèrra venguen deu cristianisme” e observatz sa reaccion. Serà lèu vist.
 
La dificultat d’ensajar d’aver una soscadissa analitica suus hialats sociaus veng de çò que lo monde dambe los quaus escambiatz, au contrari deu vièlh aròus d’amics, vos coneishen pas e doncas, vos poden plaçar lèu dens un camp o un aute pr’amor d’una apreciacion deishada au canton d’un fòrum.
 
Un aute exemple pro clar, que tòca lo famós “punt Godwin”: lo nazisme en Alemanha estoc lo regime pièger qu’un país europenc coneishoc au sègle XX-au per las rasons que coneishèm, quasi totis son d’acòrd damb aquò. Lo “globalizaire” va doncas classificar coma maishant tot çò que pertòca lo nazisme.
 
Se quauqu’un vos ditz qu’un sistèma comparader a lo deus Sistèma d’Escambis Locaus (SEL) èra imaginat peus nazis ende cortcircuitar lo poder de la finança e botar totis los paises sus un pè d’egalitat dens lors escambis internacionaus, aquò va sens de dobte dar l’esvarge a cadun qu’aurà pas legida la perpausicion precedenta.
 
Segon la “globalizacion”, lo que ditz aquò, es que vòu hèr paréisher lo regime de Hitler devath un lum positiu e doncas es a favor deu nazisme, çò que significa qu’es tanben antisemita e pensa que la raça blanca es superiora.
 
Aquò qu’es pensada “globalizada” e pòt pas foncionar que dens aqueste contèxte. Totun, en hèit, se lo tipe ditz aquò, es qu’es la vertat. Punt. Benlèu tanben que lo tipe es un neo-nazi, mes aquò dessús aurà rason. Sonque aquò dessús, cau precisar.
 
La purmèra victima deu pensar “globalizaire” es sens de dobte lo “globalizaire” eth medish. Es fòrça de bon manipular. Encara un exemple: un “globalizaire” legís dens lo jornau una declaracion que’u sembla navèra e interessanta, una idèia que sembla anar dens lo bon sens. Sufís pas que, mès tard, legisca que la persona qu’a hèita aquesta perpausicion es restacada e tala o tala escòla de pensada e lavetz l’idèia purmèra le pareish còp sec marrida. Aqueste sistèma es fòrça utilizat peus manipulaires.
 
Quan lo Didier Meyssan sortiscoc lo líber “L’esvarjabla Impostura” on expausava sas teorias sus un eventuau complòt american per çò qu’es deus eveniments deu 11 de seteme, lavez que jornaus serioses criticavan çò qu’èra escrit dens lo líber, premsa mens rigorosa de la quala un quite documentari de France 2, s’i hasèva pas qu’a ensajar de desquilhar la personalitat de l’autor (catolic militant, puèi omosexuau militant, pròche de dreta extrèma, militant anti-dreta extrèma, pròche deu Hezbollah, …) o de son quite editor (!).
 
Portar una pensar “analitic” es pas aisit. Jo medish me susprengoi a “globalizar” per reflèxe quan ma mair me digoc que “lo Front Nacionau a una politica de las bonas de cap a la familha.” Aquò m’enmaliscoc e, au lòc de respóner: “Òc, benlèu, mes una promèssa electorala es aisida de hèr sens díser com van se’n balhar los mejans, quin que sia lo partit” critiquèi lo hèit de miar una politica familhala, çò qu’es drin ninòi e de fòrça marrida fe.
 
Es pr’aquò que practicar lo pensar “analitic” es un combat de cada dia que demanda drin de costuma.