De còps que i a, sens censura particulara, d’iniciativas collectivas qu’an fach quinquanèla s’escafan de la memòria talament regde regde que los quites actors se podon demandar se quicòm es estat vertadièrament, o s’èra pas un sòmi.
 
Es mon impression estranha, un an aprèp los darrièrs subresauts de la Plata Forma Lemosina per la Lenga e de la Coordinacion occitana dau Lemosin, dins lo silenci absolut de tota revendicacion occitanista collectiva dins la (futura èx) region. Aqueste silenci s’es pogut mesurar ongan al moment de la cauma de la fam a Bordèu de David Grosclaude (27 de mai- 3 de junh de 2015) per la creacion de l’Ofici Public de la Lenga Occitana, sus lo pauc de plaça per l’ensenhament de la lenga dins la reforma del collègi (i ajèt pr’aquò una accion importanta a Periguèrs lo 6 de juhn passat), o encara, quora s’aprenguèt que la manifestacion panoccitana se farà ongan a Montpelièr, es a dire al pus lenh del Lemosin, aparentament d’ara endavant escafat de la carta. Mas podèm quitament pas cridar, un còp de mai, a la prepoténcia lengadociana[1], perqué es plan d’autoescafament que se tracha.
 
Me sembla qu’aqueste consent per pas balhar de seguida e quitament pas se sovenir de çò qu’es estat (tròp) sovent viscut per la manada d’actors implicats coma la darrièra, l’ultima escasença de l’occitanisme lemosin, fa part d’aquesta tentacion letala d’autoavaliment. Sabi plan que sufís pas de dire ni mai d’escriure que quicòm s’es passat que benlèu valdriá la pèna de s’en sovenir, per far tornar la memòria e lo vam de l’accion, ma me sentissi tot parièr lo deber de balhar aquí una corta istòria d’aqueste moviment crebat dins l’uòu l’an passat. Aprèp tot, podriá servir a d’autres, aquí o endacòm mai.
 
Evidentament es mon vejaire d’actor implicat e non pas una istòria objectiva e distanciada, mas vòli ensajar de demorar a pus prèp del faches e de pas me daissar prene dins la pèga dels sentiments e de las passions. De tot biais cadun poirà rectificar e discutir mon vejaire. Zo fai en occitan, entre nòstres, perqué, zo confessi, me fariá vergonha de zo far en francés: auriái tròp l’impression de balhar de que rire e de rasons en mai de nos mespresar a nòstres adversaris, que ne’n mancam pas.
 
L’idèia de partença, qu’avèm aguda, lo Tiston (Batista Crestian) e ièu, èra plan simpla, amai simplòta[2]: ramusar a l’entorn d’una taula lo mai possible d’actors de l’occitanisme, foguesson membres d’associacions (idealament de totas la associacions concernidas) o pas, per veire se se podiá fargar una plata forma de revendicacion comuna. La rason èra ela tanben fòrça simpla: lo silenci s’èra deja installat dins la region, un silenci pesuc, mortifèr, glaçant. La darrièra accion importanta remontava a 2006, es a dire a las Assisas per la Lenga que l’IEO organizèt a la facultat de dreit de Limòtge. Malgrat tot lo trabalh fach per aquesta associacion an’aquesta escasença, los nombroses convits oficials (mas dejà maites institucions joguèron la politica de la cadièra vuèja), res s’èra pas fach entre temps e, tot al contrari, fòrça s’èra perdut: l’ensenhament veniá vertadièrament un desert a totis los nivels d’estudis (lo quite cors a l’universitat èra estat suprimit); res en lenga dins los mèdias publics e privats escrits e audiovisuals; pas de politica publica per la lenga en defòra de qualquas magras subvencions...
 
Mercés als organisators de la Quinzena occitana que festejava los quinze ans del Pargue Natural Regional Perigord-Lemosin, l’amassada se faguèt lo dissabte 14 de septembre 2013 a Aissa. Foguèt una polida capitada. Venguèron de monde actius per la lenga de mai d’una associacion e d’un pauc pertot en Lemosin. Se discutèt d’un biais constructiu, sens garolhar. Se creèt una entitat sonada Plata-fòrma Lemosina per la Lenga e se farguèt amassa lo borrolhon d’una “credada” comuna, articulada sus de revendicacions legitimas, clarament formuladas, sens cap de fraselogia. La version finala se pòt encara legir en linha. Ailàs es totjorn d’actualitat, vist que quasiment res de çò que demandavem es estat obtengut.
 
La “credada” foguèt josmessa a peticion: se sollicitava las signaturas de las personas e de las associacions: los partits politics podián nos balhar lor sosten mas pas signar. L’idèia èra de far signar en primièr los actors engajats dins la promocion de la lenga e de la cultura occitana lemosina, de demostrar aital nòstra legitimitat e nòstra coesion, tot en daissant a totis los que, en defòra del mitan lemosin, volián mostrar lor solidarietat, la possibilitat de signar. Es per aquò qu’avèm pas volgut far una peticion automatica en linha duberta al monde entièr. Aquò benlèu èra una error (qu’auriam agudas segurament fòrça mai de noms), amai se la peticion circulèt plan, e l’objectiu primièr foguèt largament agantat. Es a dire que çò me sembla, en Lemosin, totas las associacions directament concernidas per la lenga e totas las personalitats occitanistas e los militants mai o mens coneguts dins lo mitan an signat aqueste tèxte fòrça revendicatiu (levats dos refuses: un perqué s’èra parlat de “lenga lemosina” a costat de l’expression “occitan lemosin”, del segond la rason s’es pas encara compresa). D’actors “istòrics”, coma Melhau o Lavalada, nos diguèron qu’aquesta accion serviriá a res de res (profecia autorealisatriça), mas signèron tot parièr. Aital, en pauc de temps (2 meses), gracia al trabalh de totis, associacions, grops de lectura e d’ensenhament, simples particulièrs que nos manderan de mails e sovent de fuelhas plenas de signaturas jos lo tèxte fotòcopiat amb de letras d’encoratjament, avèm pogut recampar las signaturas de mai de 700 personas (deus quaus 70 eligits) e mai de 40 associacions. En mai d’aquò 4 partits balhèron lor sostén (lor aviam pas demandar de signar per pas se far recuperar). Las tièras son encara visiblas sul malhum. L’unica causa que nos a mancat son las signaturas dels eligits occitanistas de’n defòra del Lemosin: Alirol, Grosclaude, Latrubesse, etc… Avèm pas jamai saput perqué (vertat qu’avèm quitament pas insistit per zo saber, e auriam degut zo far).
 
Faguèrem una segonda amassada de la plata forma lo 16 de novembre dins lo locals de Calandreta a Lemòtges. Aquí tanben lo monde – maites qu’avián pas pogut èsser presents lo primièr còp – venguèron, amai de lenh. Se prenguèt la decision de crear una Coordinacion (Coordinacion occitana dau Lemosin), es a dire una còla de monde per rapresentar la plata forma e las associacions, consignar la Credada e tractar amb los elegits, las administracions, etc. Aquesta coordinacion èra formada de las personas seguentas: Jiròni Boulesteix, Jan-Mari Caunet, Batista Crestian, Jan-Cristoù Dordet, Joan-Glaudi Ducourtieux, Hubert Leray, Jan-Lois Ranc et ièu. Magali Urroz e Joan-Frances Vinhau, se junhèron puèi a la còla.
 
Una Conferéncia de premsa foguèt convocada a l’ostal de region, lo 10 de decembre de 2013 per publicar e mandar la credada als eligits, als responsables admnistratius, als patrons dels jornals, etc. Èran presents una jornalista de l’Écho du Centre, un de France Bleu Limousin e un de RCF. Dins los jorns seguents dos articles pareguèron: un dins lo Populaire du Centre (dijòus 12) e l’autre dins l’Écho (dimercres 11).
 
La credada foguèt mandada, amb demandas personalas de rendètz-vos, als tres presidents dels conselhs generaus del Limosin, al president del conselh regional, al rector d’academia de Lemotges, a la presidenta de l’universitat de Lemòtges, a la directriça de la DRAC Lemosin, al president del comitat regional de torisme, als directors de l’Écho du Centre e del Populaire du Centre, de France 3 Lemosin, de France Bleu Creusa e de France Bleu Lemosin.
 
Las responsas pr’aquò foguèron mai que magras: respondèron los conselhs generaus de Corèsa e de Nauta-Vinhana e las antènas de France Bleu Creusa e de France Bleu Lemosin. Venguèt puèi un convit del Conselh regional per un encontre. Per ièu aquesta indiferéncia e aqueste mesprès èran vertadièrament escandaloses. Caliá ensajar de far entendre nòstra propesta a tot prètz. D’autres membres de la coordinacion disián que “per lo Lemosin” (formula insuportabla que me calguèt suportar mai d’un còp) èra deja quicòm de positiu e que nos caliá nos contentar.
 
Foguerèm reçauputs al Conselh General de Nauta Vinhana, lo 4 de febrièr de 2014, non pas pecaire pels eligits mas per Viviane Deville (rsponsable del “pòl ciutadanetat e torisme”). Èra benlèu lo primièr còp qu’aquesta institucion mostrava per l’occitan quicòm mai que l’indiferéncia o l’ostilitat. L’acuelh, al contrari, foguèt dels bons e se parlèt de las possibilitats d’ajuda a la difusion d’espectacles vius e de formacions a l’occitan dels personals d’EHPAD e d’oficicis de torisme. I aviá donca quicòm a tirar d’aqueste encontre mas, a ma coneisséncia i agèt pas cap, de lor costat nimai del nòstre, de seguida del dorsièr.
 
Lo 13 de mars lo president de region, Jean-Paul Denanot nos balhèt rendètz-vos a l’ostal de region, enrodat per son monde e acompanhat, entremièg d’autres, de David Buchet, director general en carga de l’amejament del territòri. Lo president se diguèt prèp a endralhar una enquesta sociolinguistica sus la situacion de la lenga occitana en Lemosin e sus las aspiracions dels Lemosins a son prepaus. Aquò èra l’una de las nòstras majoras revendicacions. Aprèp còp, me disi qu’aquesta promessa èra pas cap seriosa. En efeit, lo sol geste concret que lo president èra prèp a far (e que a ma coneissença faguèt pas) èra en tot e per tot de reclutar un empleg jove (perque solucin la mai economica) per menar aqueste trabalh gròs, sens brica discutir del cossí se podiá menar un enquesta amb una sola persona sens experiéncia e sens competéncias especificas. Se parlèt tanben de la nominacion d’un encargat de mission per l’occitan, mas sens cap de proposicion concrèta e seriosa. Ièu, aviái pas l’abitudi d’encontrar un d’aquels gròs eligits e me semblèt un princilhon enrodat de sa cort, que te fasiá plan sentir qu’èra el e pas digus mai que copava e traçava. Aviái l’impression d’èsser un vilan recebut per son bon senher, debonari, mas plen d’una severitat contenguda e d’una superioritat segura de se.
 
Lo 20 de mai de 2014, enfin, i agèt un encontre de quatre membres de la coordinacion amb lo monde de France Bleu Limousin. Ne’n sortiguèt quicòm de positiu: la creacion d’una emission quotidiana fòrça corteta de devinalhas en occitan (Qué quo qué queï?), animada per J.-C. Dourdet et J.-F. Vignaud. Se faguèt un ensaj pendent l’estiu, l’emission agèt un grand succès, mas foguèt pas reconducha. Donca ne sèm totjorn al mème punt: cap d’occitan lemosin a la ràdio (en defòra de France Bleu Périgord), cap dins la premsa, quasiment res a la television. Disi quasiment perqué cal senhalar tot parièr la novèla emision sus França 3, Pajas Occitanas, cada dissabte (4 minutas), mas solament per las vacanças d’invern e d’estiu, amb un Jan Francés Vinhau mai que brave coma a l’acostumat e tanben, amb lo mème ustre e lo mème engenh, los subjèctes plan faches de TV Viennes Glanes. Mas aquestas polidas initiativas (per modestas que siagan dins la durada) an pas res a veire, çò me sembla, amb lo pichon rambalh del 2013-2014.
 
Perqué, an aquesta epòca, ne’n demorèrem aquí pels rendètz-vos amb lo monde que comptan. Totis los autres (rectorat, universitat, jornals, etc.) jutgèron pas necessari de respondre a nòstras demandas d’encontres. Entre temps, e ben, entre temps, lo monde de la coordinacion, pauc a pauc desapareissián, tranquillament, un a un, sens bruch, sens rason aparenta si que non, segurament, qu’avián de causas mai importantas o agradablas de far. S’èra presa la decision de fargar un questionari per los candidats a las eleccions municipalas dels 23 e 30 mars. Gracia al trabalh de tres o quatre personas se poguèt realisar, mas foguèt mandat tròp tard e a pas grand monde, amai se per internet poguèrem tocar totas las comunas dels tres despartaments (mai de 700). La resulta pr’aquò foguèt quasiment nula, avèm quasiment pas agut de responsas.
 
Lo vam e l’enveja de perseverar aviá visiblament quitat la majora part dels membres de la coordinacion, que se rescontravan de mens en mens. Dempuèi la debuta, i aviá pr’aquò un problema magèr que se deviá pagar: la majora part dels membres se disián pas “militants”, mas puslèu d’associatius que fasián deja sovent dos trabalhs, lo per ganhar lor crosta e lo de las associacions e que devián, en mai d’aquò, trobar de temps per assigurar lo prefach de la coordinacion. Mas s’entendiá tanben tròp sovent dins la quita coordinacion un discors, vertat fòrça corent al jorn d’uèi, de depreciacion, amai de mesprès per l’accion militanta. “Militant” es vengut una mèna de mot pejoratiu, amai dins lo quite mitan occitanista! Es çò qu’ai descobert, a mon grand estonament… ièu èri pas cap un militant acarnassit nimai experimentat, mas me semblava evident que s’implicar dins la coordinacion voliá dire, de tot, biais, militar.
 
Quora nos sèm ramusar pel darrièr còp, lo 3 de juhn a la Libraria Occitana, carrièra Nauta-Vinhana a Lemòtges, demorava dins la coordinacion, en mai dels dos iniciators del projècte, pas que lo monde de l’IEO. Aqueste encontre se passèt mau. Ièu èri trucat per çò que me semblava la manca de motivacion e de determinacion de la còla. Me foguèt respondut que mon ton agre e mauplasent balhava gaire enveja de continuar a trabalhar aital. Ne prenguèri acte, comprenent mas un pauc tard, qu’èri pas fach per ocupar aquesta plaça d’iniciativa, d’organisacion e, cal gausar lo mot, d’autoritat. Un qu’a pas brica d’autoritat ni mai de carisme dèu segre los autres e evitar a tot prètz de se trobar dins una posicion de menaire. Aqueste jorn foguèt quitament pas possible de prepausar una data e un luòc per amassar de nòu la Plata forma per la lenga, unica mejan – me pensavi – per tornar crear una coordinacion activa e legitima.
 
D’aqueste jorn, de fach, la coordinacion èra defuntada, amai se capitèrem a escriure dins la setmana seguenta una letra de protesta comuna contra lo restacament del Lemosin a la region Centre e, mercés a Magali Urroz, que foguèt fòrça activa dusca a la fin, de’n far una peticion en linha que recuelhiguèt un pauc mens de 1000 signaturas en solament un mes de temps (vesètz sus aqueste sit).
 
Lo còp de gracia, o puslèu la constatacion del fach que la coordinacion existissiá pas mai per degus, foguèt un recampament a l’ostal de region lo 11 de junh de 2014 per discutir de l’adesion de la region Lemosin a l’Ofici Public de la Lenga Occitana. Èri convidat amb un vintenat d’autras personas conegudas per lor accion occitanista en Lemosin. Cossí foguèt facha aquesta tièra d’eleits? Per la region (Catherine Rolland, direccion del desvelopament cultural) que demandèt conselh al director de l’IEO. Almens es çò qu’ai compres. Aquesta còla, donca, causida pel poder regional amb l’ajuda d’una associacion, aviá pas cap de legitimitat ni mai d’unitat de revendicacion. Es per se balhar aquesta legitimitat e aquesta unitat que s’èra fargada la coordinacion, mas de coordinacion, visiblament, degun ne voliá pas mai entendre.
 
Ai un òrre remembre d’aqueste encontre. Sèm estats recebuts pel conselhèr Jean Daniel que, vist qu’èra en carga de “l’agricultura, de la forèst e del monde rural” èra tanben responsable, çò disian (es quitament pas escrit dins l’organigrame de la region), de l’occitan, e partecipavan tanben Catherine Rolland (vesètz supra) e Joëlle Cartigny, conselhèra a la DRAC (patrimòni escrit, archivas e lengas de França). Lo Jean Daniel plastronava, esparacat sus sa cadièra de mèstre de cerimonia, visiblament completament estrangièr e indiferent a la lenga e a sa situacion de fin de vida. De tot biais, tot aqueste monde cercavan pas nòstres vejaires, se’n fotián plan, volián solament nos avisar que se lo Lemosin joscriviá a l’Ofici public de la lenga occitana e que i auriá pas mai, mas puslèu mens d’argent per l’occitan; las decisions èran deja presas e aquò èra l’unic messatge que nos volián far passar. Evidentament faguèron finta de sollicitar nòstras opinins e Catherine Rolland nos demandèt de li mandar nòstras proposicions (a titre individual) al pus viste. Agèri la flaquèsa, l’ingenuitat o la colhardisa de zo far, tant me semblava important de pas perdre l’escasença almens d’ensajar d’aver l’enquesta sus la lenga. Va de far fotre! Un an aprèp espèri totjorn la responsa amai l’acusat de recepcion. Una causa que podriai jamai doblidar es, aprèp la fin de la sesilha, ma tentativa, a titol personal de parlar a Joëlle Cartigny, vist qu’es en carga de las lengas de França, tanben de la question de la lenga sinti (la lenga parlda pels manoches) en Lemosin. Aviái davant ièu una paret d’incompreension e una sola responsa: “avèm pas d’argent!”. Mas ièu parlavi pas d’argent, solament de la realtat d’una autra lenga en perdicion… Aviái l’impression d’un abséncia complèta e definitiva de possibilitat de comunicacion.
 
Mas cal dire, per èsser juste, que del costat dels convidats, vist un còp de mai que s’èran pas concertats e que cadun balhava son vejaire coma li veniá, foguèt una polida cacofonia. Qualqu’un diguèt que caliá èsser positius e arrestar de criticar los eligits e las administracions… I ajèt mème un ex membre de la coordinacion que trobèt a dire que lo rectorat (que nos a pas jamais respondut e que dempuèi d’annada seguís una politica d’eradicacion sistematica de l’ensenhament) èra pas en causa, e qu’èra al mitan associatiu a far dins cada canton de proposicions per entrar dins las escòlas, coma el zo fasiá. Me pecigavi per èsser segur de pas trevar…
 
Dins los jorns que seguèron, tres dels presents, cadun de son costat, mandèron de letras de protestas virulentas, mai fòrtas benlèu que non pas çò que disi aquí: Luc de Goustine, Olivier Peyrat e Jan dau Melhau. Aqueste encontre, çò disian, èra estat un indigne simulacre de dialòg, vist que tot èra deja clavat e plegat abans mème de començar, e d’una sola frasòta: “pas de moneda!”, qu’escondiá un non dich, mas espetant “nos en fotèm”. Aquestas tres letras disián, simplament, qu’aqueste monde nos avián preses per de colhons e far solament perdre nòstre temps. Avián plan rason. Mas i ajèt degun per dire que las causas serián estadas plan diferentas se i aviá pas agut d’un costat la poténcia convidanta e de l’autre de personas separadas e donca despoderadas, se i aviá agut, per lo dire d’un autre biais, coma endaquòm mai en occitania, una coordinacion amb de revendicacions e de proposicions comunas.
 
Vaquí l’istòria, que me caliá botar per escrich abans de tot doblidar, d’èsser pres ièu tanben per la demembrança, aquò deguèsse me far perdre dins lo mitan qualques amics en mai.
 
Joan-Pèire Cavalièr