Soi pas un especialista de la pedala, mas m’arriba de far un pauc de bicicleta. Es pas per me conflar mas fau de rota e, quand ne vira, de tot terren. Possedissi doas peladoiras. Per plan dire, desempuèi tot pichon, ai pas arrestat de ne far. Ja, mainatge tastèri a l’espòrt ciclista de competicion; per procuracion se pòdi dire. O faguèri per persona interpausada de mercés a mon fraire ainat. Aqueste, societari al Velòci Club Graulhetòl, fasiá de corsas. Foguèt un correire ciclista pro famós en Albigés (çò que relativiza plan de causas) dins las annadas 1960-1970. Sens i èsser completament e personalament implicat aquò me permetèt d’aprochar l’espòrt ciclista. D’aquel temps l’amatorisme èra de mesa. La sola dòpa que coneguèri de mon fraire èra la carn roja manjada crusa. Çò que deu paréisser d’uèi una aberracion dietetica. D’ont mai que se me soveni plan aquela carn èra engolida just abans d’enforcar la pedaloira. Èra d’amatorisme, mas ja i aviá qualques sòuses de ganhar. Los primièrs arribats èran pagats un bocinèl e i aviá tanben de primas per animar la corsa. Ça que la, èra pas amb aquò que los correires, a n’aquel nivèl, riscavan de far fortuna. A n’aquela epòca, a Graulhet, per aver qualques avantatges socials valiá mai far de rugbi que non pas de ciclisme.
 
De mercés a n’aquesta pichona experiéncia m’interessèri un temps al Torn de França. A la debuta l’escotavi a la ràdio, puis l’agachèri a la television. Mas lèu me virèri cap al rugbi a XIII qu’Albigés foguèt de temps una tèrra de XIII.
 
Per plan dire, d’uèi supòrti gaire d’agachar lo Torn a la televison, nimai pels comentaris plan sentits de mon compatriòta Laurenç Jalabèrt. Es urós que França-Television l’aja embauchat qu’es un òme competent per -solide- aver practicar lo ciclisme de nauta volada pendent d’annadas, mas subretot per çò que sap far aimar aquel espòrt. Es un tecnician fòra nòrma del ciclisme professional, mas es tanben qualqu’un que ne sap parlar amb los mòts de totòm. Sap se far comprene tot essent e demorent precís. Coma diriá la vesina, es qualqu’un que sap çò que ditz quand parla.
 
Aquel jorn de julhet, en vesprada, fasiá un calimàs a metre pas un Toarèg sus un dromadari. Tombava de brasa. Demorèri dedins, a l’acès. Me venguèt dins l’ase d’agachar çò que se difusissiá al fenestron catodic. A n’aquesta ora tombèri ineluctablament sul Torn de França. Èra una etapa de montanha dins los Pirenèus. Precisament la pujada de la Pèira de Sant Martin. Foguèt l’escasença per ieu de me mainar que d’unes militants nacionalistas èran a broa de rota amb de drapèus occitans. Èran plan mens nombroses que los militans bascos a brandir de bandièras, mas ça que la fasiá gaug de véser que d’unes fasiá d’esfòrces per marcar lo territòri nòstre. Mai qu’aquò! D’unes avián agut l’èime e lo fetge d’escriure d’unes eslogans sus la cauçada. Aquestes èran immancablament balajats per las camèras, çò que permetèt a totes los telespectators de constatar l’existéncia d’un moviment nacional occitan encara dinamic. Mas aquò’s pas mon prepaus d’uèi…
 
Èrem doncas dins los Pirenèus, e assistiguèri per azard al desmarratge fulgurant de Chris Froome. Ne demorèri literalament pegat al fautuèlh. Èran un pichon escabòt de tres o quatre correires que pujavan penosament quand lo gusàs, totcòp, s’enfugiguèt solet. Daissèt sos companhs d’escapada sus plaça. O faguèt amb una aisidesa que m’espantèt. Subtament semblèt lèri e galhard coma perdigalh. Coma s’èrem en debuta de corsa alara qu’èrem en fin. Foguèt tras qu’impressionant. Semblava pas aver a quichar sus las pedalas per pujar lo pòrt, alara que montava fèrme. Molinava aisidament, coma sens cap d’esfòrces. Francament aquela sequéncia me pareguèt subrerealista. Coma se se trachava d’una sequéncia falsejada al cinèma. Partiguèt coma una fusèa. Son acceleracion foguèt folzejanta. S’èri pas estat sèit, ne seriái tombat de cuol.
 
Nimai per èsser pas un especialistas del ciclisme, pensèri còpsec al dopatge. Encara d’uèi, l’eveniment sembla talament inversemblable que contunhi de pensar al dopatge. Soi pas lo sol. Sabi que sul Torn de França se fan de contraròtles frequents e inopinats, mas visiblament son pas sufisents. Ne vòli per pròva que Lance Amstrong passèt per malha pendent sèt ans. A créire que i a d’escudariás que pagan de scientifics, e que los pagan car, per cercar lo mejan de contornejar aquestes contraròtles.
 
Mon impression foguèt pas la lunada d’un non iniciat a n’aquela mena d’espròva esportiva. L’endeman, totes los comentators ne parlavan. Lo quiti Laurenç Jalabèrt, qu’es ça que la tengut al dever de resèrva en tant que comentator oficial de França-Television, confessèt que se sentiguèt “trebolat” a la vista de l’arrancada del campion anglés. Son confraire e partenari sus l’antena, l’ancian campion francés Cedric Vasseur diguèt el qu’aviá agut “l’impression de véser una bicicleta pedalar soleta”. Aviái pas somiat. Agachèri pas ongan que dètz minutas lo Torn de França, mas tombèri just sus las dètz que caliá véser. Èri pas un afogat de ciclisme, mas aprèp aquesta sequéncia ne soi d’ont mai sadolat. E probablament definitivament vaccinat!
 
Ademai, en tant qu’Occitan foguèri decebut d’aprene que los jorns seguents aquel “espet” de Chris Froome, lo correire foguèt insolentat pel public. Pièger qu’aquò! de monde li escupiguèri dessús e quitament un imbecil li getèt de pissa a la cara. Aquò se passèt en Occitània. Contunhi d’aver de dobtes per çò qu’es de l’onestetat del britanic e de la còla Sky, pr’aquò tant que lor culpabilitat es pas provada, demòran innocents. Lo problèma del ciclisme professional es que los innocents colpables o pòdon demorar un desenat d’annadas coma foguèt lo cas per Lance Amstrong recentament e Jacques Anquetil se tornam pujar dins lo temps.
 
Coneissi la passion de l’espòrt. Mai particularament la dins lo monde del rugbi. Mas ai pas jamai vist que lo public d’ovalia respècte pas los jogaires. Que los jogaires sus la pelena se tiren la borra, que d’unes carpans s’envòlen de las mesclanhas; es l’èime d’aquel jòc qu’o vòl. Qu’assistiguèssen qualques còps a una bolhenta sopa d’onças sul tapís verd, aquò fa partida del folclòr rugbistic. Mas las doas equipas pòdon quitar lo terren en tota seguretat. Se malurosament tròp sovent los arbitres son pas respectats, los jogaires o son.
 
En tant qu’occitanista soi malcorat d’aprene qu’en Occitània, país de drech, de civilitat, de convivéncia e de paratge, un correire ciclista, colpable o pas de dopatge, siá estat insolentat e agressat. O disi francament a los que se sentirán concernits: que los qu’aiman pas lo Torn de França en particular e lo ciclisme en general, faguen coma ieu: que se viressen cap a quicòm mai.