Quand èri mainatge aviam pas que la TV en negre e blanc a l’ostal e en consequéncia sovent anavi a çò de l’oncle per gaitar lo televisor de colors qu’el teniá. Demorava a qualques passes de l’ostal. E sustot utilizavi aqueste pretèxte per anar jogar amb los mieus cosins qu`èran un pauc mai grandets que ieu. Lo mieu oncle Claudi èra un òme curiós del monde. Èra pas gaire anat a l’escòla mas s’èra educat per la siá curiositat instinctiva. Aimava legir de revistas e de libres de geografia e d’istòria. Teniá una passion per las guidas de viatge que colleccionava. Aviá pauc de vacanças mas n’aprofieitava per viatjar. Alemanha li agradava. Aviá fait lo sieu servici militar a Baden-Baden sonque 5 ans aprèp la fin de la segonda guèrra mondiala. D’aquel temps l’estat francés encara i fasiá campar la tropa. Me parlava sovent d’aqueste país que l’aviá impressionat quand èra encara jovenòt. N’aimava lo respècte per la natura que tenon los alemands, la magnificéncia dels castèls, las autorotas gratuitas, la decoracion florida dels ostals, la lenga e la carnsaladariá.
 
Mas tanben me rampèli que sovent me metiá en garda contra Hitler. Compreniá pas. Compreniá pas cossí un país tant polit, tant doç e agradiu aviá pogut donar naissença a quicòm coma Hitler e coma lo nazisme. Ne perdiá los mots l’oncle. Me disiá: “Aqueste tipe teniá un òdi contra los josieus, mas un òdi! Èra un salopàs e d’unes d’alemands se son comportats coma de salopasses”. Mas totes èran pas atal m’explicava: “Aquesta poiridura d’Hitler deportèt totes los que se metèron contra el”. Coma èra un òme optimista disiá: “Cal pas pus daissar arribar tot aquò”:
 
Un ser que teniái onze ans anèri chas el e, amb tota la familha, gaitèrem quicòm que m’impressionariá per tota la miá vida. Passèron “Holocaust“ una mini-sèria estatunidenca que mostrava la destinada, del temps de la Shoah, de doas familhas, l’una josieva e l’autra nazi. Ben segur o compreniái pas tot, encara qu’a l’epòca dins cada familha i aviá totjorn los racontes dels testimònis dirèctes de la guèrra qu’iniciavan los mainatges a çò que se passèt a aquesta epòca. Una scèna terrorizèt tant lo drollet qu’èri que lo sovenir m’es demorat fins ara e qu’encara n’ai la pèl de galina quand i sosqui. Èra la scèna del camion de gas, lo gaswagen, un camion ont los nazis esquichavan de josieus dins la caissa arrièra e los gasavan en religar lo tudèl d’escapament a l’interior de la caissa. Aquestes camions èran los premicis de las cambras de gas. Sabi pas perqué aquesta scèna particulara me terrorizèt. Pensi qu’es perqué me calguèt de temps per comprene. Me calguèt qualques segondas per sortir de l’innocéncia de l’enfància e dintrar dins l’orror.
 
La setmana passada aguèri lo meteis sentiment d’orror quand aprenguèri qu’en Àustria un setantenat de personas moriguèron estofadas dins un camion ont èran embarrats sens aire e sens possibilitat de dubrir las pòrtas. Aquelas personas èran de refugiats sirians qu’ensajavan de se salvar la pèl en venir cercar asili en Euròpa. Èran de brave monde, plens d’esperança a l’idèa de se poder bastir una vida nòva en de tèrras ont riscarián pas de se far escotelar per un detalh, ont los mainatges poirián créisser sens riscar de se far raubar, ont se pòt crompar a manjar cada jorn, ont òm pòt dormir dins un lièit sens qu’una bomba faga espetar l’ostal. Ailàs es una autra mena de bomba que los tuèt, una bomba silenciosa aquesta, afrosament silenciosa.
 
Dempuèi plusors meses nosautres europèus vesem una pujada fòrta del nombre de refugiats qu’arriban dins lo nòstre continent e mai especificament dins l’Union Europèa en provenença de païses en guèrra coma Iraq, Siria o Afghanistan. Cada jorn los mèdias nos fan conéisser de tragèdias nòvas. Los imatges d’orrors se seguisson en renguetas: los mòrts negats en Mar Mediterranèa, los còltrencats en Libia, los asfixiats, los esgotats e los tombats per las rotas. Puèi i a los nafrats, las violadas, los raubats, los arroïnats, los petits que se trapan orfanèls en camin. La television, la premsa e internet nos fan un raconte cada còp mai orrorós.
 
Fàcia a aquesta situacion sembla que los ciutadans europèus se divisan entre los que se sentisson concernits, que vòlon ajudar e acuélher aquestes paures malaüroses (d’exemples nos venon de pertot, coma per exemple d’Alemanha e Àustria, de França, de Suèda, d’Islàndia) e los que son indiferents o ostils a aquesta soma de patiments que se vòlon desfar dels refugiats o los tornar enviar cap a lor país d’origina. Tristament plaçarai del costat dels ostils los estats europèus e las institucions. Dempuèi de longs meses, tot l’aparelh politic e admistratiu es incapable de trapar una responsa a l’arribada massissa dels refugiats. Del temps que los ministres se rescontran per discutejar de la seguretat del Channel Tunnel, que l’estat ongrés bastís un mur de 200 km, o qu’un naut dirigent francés decidís de far present d’un vilatge de sonque 120 tendas a Calais per albergar 3000 refugiats, cada jorn nos arriban de milierats de deseritats e collectivament lor donam pas cap de responsa. Las institucions estatalas e europèas se rendon colpables de non pas respectar dos principis basics de l’umanitat que son la dignitat e l’ajuda. La Carta dels Dreits Fondamentals de l’Union Europèa ditz dins lo sieu article primièr que: “La dignitat umana es inviolabla. Deu èsser respectada e protegida”. Lo dreit francés e d’autres païses preveson una obligacion d’assisténcia a las personas en perilh. Qui gausariá dire que los refugiats que tenon set, talent, freg e sòm son pas en perilh immediat?
 
Me sembla que receure 5 milions d’èuros de l’union europèa per acuélher los refugiats de Calais e decidir de fargar un campament per acuélher 1500 personas quand n’i a 3000 que se colcan cada nuèit dins la fanga es manténer l’indignitat e refusar de portar assisténcia.
 
L’interpretacion que fau d’aquesta paralisi umanitària es l’amenaça d’una vertadièra inversion de las valors politicas de la nòstra civilizacion. La crisi dels refugiats es pas una question d’economia, de saber s’i a pro de plaça per viure, de saber s’aquel monde que vòlon dintrar ençò nòstre nos portaràn de beneficis. Es pas una question de religion o de raça. Es pas un question de caumatge, de riquesa o de pauretat. E es segurament pas una question d’immigracion. Aquestas questions son realas e se deuràn pausar quand serà l’ora. Mas pel moment es pas l’ora. Pel moment sèm dins l’urgéncia mai extrèma. La question de la crisi dels migrants es respondre a una question unica e fòrça simpla: aquestas personas que son aquí e que partiràn pas —o sabem— qué ne fasem, los daissam crebar pel sòl en virar l’esquina o los ajudam a los manténer dins lor dignitat umana?
 
Del Paradís, ont segurament descansa, lo mieu paure oncle que foguèt tant impressionat de las consequéncias del nazisme en Alemanha detestariá veire qu’una partida d’Euròpa tòrne sorda e òrba. Detestariá que de personas, e quitament de mainatges, en 2015, pòdon morir asfixiats embarrats a l’arrièra d’un camion coma al temps del nazisme.