Opinion
Los avatars fonetics de las letras g e j
Las letras g e j pòdon aver de pronóncias fòrça variadas en occitan. Las presentam aicí de faiçon generala e resumida.
La pronóncia de basa [g]
La letra g vòl a la basa lo son [g], que trobam davant las vocalas a, o, u e davant la màger part de las consonantas.
En lengadocian e en gascon, la pronóncia d’origina [g] (que siá escricha g o gu) evoluís vèrs un son “afeblit” [ɣ], amb una friccion de l’aire, quand se tròba entre doas vocalas o al contacte de l, r, s.
dròga [ɣ]
agut [ɣ]
lagui [ɣ]
bèlga [ɣ]
tigre [ɣ]
desgràcia [ɣ]
Ça que la, encara en lengadocian e en gascon, lo grop gl entre doas vocalas tend a refortir la pronóncia de g, e arribam donc a [ggl] o [kl].
En auvernhat, la pronóncia d’origina [g] (que siá escricha g o gu) evoluís vèrs [gj] (‘g‑y’) davant i, u.
La pronóncia de basa [dʒ]
La letra g vòl a la basa la pronóncia [dʒ] (‘dzh’) davant las vocalas e, i.
La letra g es remplaçada per la letra j per representar la pronóncia [dʒ] davant a, o, u.
jorn [dʒ]
jurar [dʒ]
roja [dʒ] mas roge [dʒ]
manjar [dʒ] mas mangi [dʒ] (mange, manjo)
potonejar [dʒ] mas potonegi [dʒ] (potonege, potonejo)
En luòc d’escriure g davant e, i, escrivèm excepcionalament j davant e, i dins un nombre reduch de mots de formacion culta (grèga e latina) o d’origina estrangièra.
En gascon e en lengadocian meridional, la pronóncia [dʒ] (que siá escricha g o j) es remplaçada per [ʒ] (‘zh’, es lo son de la j francesa).
En lemosin, la pronóncia [dʒ] (que siá escricha g o j) es remplaçada per [dz].
En auvernhat, la pronóncia [dʒ] (que siá escricha g o j) es tanben remplaçada per [dz]. Mas l’auvernhat garda ça que la pronóncia [dʒ] davant i, u.
Los grops tg e tj
Dins la màger part dels dialèctes (lengadocian general, lemosin, auvernhat, vivaroalpenc, provençal amb lo niçard), i a pas de diferéncia fonetica entre tg e g (davant e, i) ni entre tj e j (davant a, o, u).
En gascon e en lengadocian meridional, una t plaçada davant g o j indica que cal manténer la pronóncia [dʒ] e que, donc, cal pas passar al son [ʒ]. Aital, en gascon e en sud‑lengadocian, fasèm una distincion fonetica.
La pronóncia de ‑g en fin de mot
En general, la letra ‑g en fin de mot se pronóncia [k]. Correspond amb de mots ont la g qu’es pas finala se pronóncia basicament [g~ɣ].
Dins certans mots ça que la, la letra ‑g en fin de mot se pronóncia [tʃ] (‘tsh’) en luòc de [k]. Correspond amb de mots ont la g qu’es pas finala se pronóncia basicament [dʒ].
Dins los dialèctes que tendon a amudir las consonantas finalas (çò es, en lemosin, auvernhat, vivaroalpenc de l’oèst, provençal general sens lo niçard), las diferentas ‑g finalas tendon a èsser mudas, donc la distincion fonetica entre [k] e [tʃ] desapareis.
La pronóncia de basa [g]
La letra g vòl a la basa lo son [g], que trobam davant las vocalas a, o, u e davant la màger part de las consonantas.
lenga [g]
goma [g]
tengut [g]
gròs [g]
ongla [g]
tengut [g]
gròs [g]
ongla [g]
Per produire lo son [g] davant las vocalas e, i, cal inserir una u que prononciam pas, e aital cream lo grop de letras gu davant e, i.
guèrra [g]
guitarra [g]
languir [g]
En lengadocian e en gascon, la pronóncia d’origina [g] (que siá escricha g o gu) evoluís vèrs un son “afeblit” [ɣ], amb una friccion de l’aire, quand se tròba entre doas vocalas o al contacte de l, r, s.
dròga [ɣ]
agut [ɣ]
lagui [ɣ]
bèlga [ɣ]
tigre [ɣ]
desgràcia [ɣ]
Ça que la, encara en lengadocian e en gascon, lo grop gl entre doas vocalas tend a refortir la pronóncia de g, e arribam donc a [ggl] o [kl].
sègle [ggl, kl]
joglar [ggl, kl]
joglar [ggl, kl]
En auvernhat, la pronóncia d’origina [g] (que siá escricha g o gu) evoluís vèrs [gj] (‘g‑y’) davant i, u.
guitarra [gj]
agut [gj]
agut [gj]
La pronóncia de basa [dʒ]
La letra g vòl a la basa la pronóncia [dʒ] (‘dzh’) davant las vocalas e, i.
getar [dʒ]
Agen [dʒ]
Egipte [dʒ]
gitano [dʒ]
Agen [dʒ]
Egipte [dʒ]
gitano [dʒ]
La letra g es remplaçada per la letra j per representar la pronóncia [dʒ] davant a, o, u.
jorn [dʒ]
jurar [dʒ]
roja [dʒ] mas roge [dʒ]
manjar [dʒ] mas mangi [dʒ] (mange, manjo)
potonejar [dʒ] mas potonegi [dʒ] (potonege, potonejo)
En luòc d’escriure g davant e, i, escrivèm excepcionalament j davant e, i dins un nombre reduch de mots de formacion culta (grèga e latina) o d’origina estrangièra.
projècte [dʒ] (non pas progècte*)
adjectiu [dʒ] (non pas adgectiu*)
Jiròni [dʒ] (non pas Giròni*)
Jerusalèm [dʒ] (non pas Gerusalèm*)
adjectiu [dʒ] (non pas adgectiu*)
Jiròni [dʒ] (non pas Giròni*)
Jerusalèm [dʒ] (non pas Gerusalèm*)
En gascon e en lengadocian meridional, la pronóncia [dʒ] (que siá escricha g o j) es remplaçada per [ʒ] (‘zh’, es lo son de la j francesa).
roge [ʒ]
jorn [ʒ]
jorn [ʒ]
En lemosin, la pronóncia [dʒ] (que siá escricha g o j) es remplaçada per [dz].
roge [dz]
jorn [dz]
jorn [dz]
En auvernhat, la pronóncia [dʒ] (que siá escricha g o j) es tanben remplaçada per [dz]. Mas l’auvernhat garda ça que la pronóncia [dʒ] davant i, u.
roge [dz]
jorn [dz]
Egipte [dʒ]
jurar [dʒ]
jorn [dz]
Egipte [dʒ]
jurar [dʒ]
Los grops tg e tj
Dins la màger part dels dialèctes (lengadocian general, lemosin, auvernhat, vivaroalpenc, provençal amb lo niçard), i a pas de diferéncia fonetica entre tg e g (davant e, i) ni entre tj e j (davant a, o, u).
viatge~viatjar
reportatge rima amb Cartage
reportatge rima amb Cartage
En gascon e en lengadocian meridional, una t plaçada davant g o j indica que cal manténer la pronóncia [dʒ] e que, donc, cal pas passar al son [ʒ]. Aital, en gascon e en sud‑lengadocian, fasèm una distincion fonetica.
reportatge [dʒ] rima pas amb Cartage [ʒ]
La pronóncia de ‑g en fin de mot
En general, la letra ‑g en fin de mot se pronóncia [k]. Correspond amb de mots ont la g qu’es pas finala se pronóncia basicament [g~ɣ].
[k] final dins sang, dialòg, centrifug
[g~ɣ] non final dins sanguinari, dialogar, centrifuga
[g~ɣ] non final dins sanguinari, dialogar, centrifuga
Dins certans mots ça que la, la letra ‑g en fin de mot se pronóncia [tʃ] (‘tsh’) en luòc de [k]. Correspond amb de mots ont la g qu’es pas finala se pronóncia basicament [dʒ].
[tʃ] final dins puèg, estug, assago ensag(regionalament: pueg, puei, assai o ensai)
[dʒ] non final dins poget, estujar, assajar o ensajar
[dʒ] non final dins poget, estujar, assajar o ensajar
Dins los dialèctes que tendon a amudir las consonantas finalas (çò es, en lemosin, auvernhat, vivaroalpenc de l’oèst, provençal general sens lo niçard), las diferentas ‑g finalas tendon a èsser mudas, donc la distincion fonetica entre [k] e [tʃ] desapareis.
centrifug(‑g muda, en luòc de [k])
estug(‑g muda, en luòc de [tʃ])
estug(‑g muda, en luòc de [tʃ])
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Quin e's pronóncia talajar en gascon? ;-)
Un article interessant. Apondrai tanben un parelh de causas estent que si parla de las diferentas prononciacions de -j e -g emoquò.
>En gascon e en lengadocian meridional, la pronóncia [dʒ] (que siá escricha g o j) es remplaçada per [ʒ] (‘zh’, es lo son de la j francesa).
- Aquò si tròba tanben en lengadocian septentrional, per exemple dins la Nalta Losera lo fenomèn es mai que corrent per pas dire generau.
- Dins Var, levat per la periferia del departament, [dʒ] passa a [j].
Jorn [ju], coratge [ku'raje], manjar [man'ja], correja [ku'ʁejɔ] etc.
Los caires extrèm-orientaus an gardat de còps una prononciacion intermediària qu'es [dj], pròche del còrso -ghj. Jamai [djam'aj], coratge [ku'radje], correja [ku'ʁedjɔ] etc.
Vertat que la pensada lingüistica gascona n'ei pas arren. Aquesta question deu "g" intervocalica la se calia pausar, ça'm par! Uèrda, lo noste "couillon" francés : es pas un pauc intervocalic aqueth tanben? En tot seguir la pensada de Rocau me soi arronçat suu nòste mes fidèu referenciau Gascon LO dictionari de Simin Palay. Entà respectar los nòstes amics espanhols èi passat lo "cojon" sustot au plural, e mei cambiesse pas gran causa au sens originau, entà trobar ...lo cougoùm. Que soi passat alavetz deu "g" intervocalic au "y", qu'èi hèit deu "m" finau un "n" coma cau en lenga orau e que soi tornat au SP : pas de créser lo "cougoùm" qu'ei "le cornichon" . Ac pòt pas mes caijer !
Que i a tanben la question de la -j- intervocalica, per exemple tirada deu grop -di- en latin, qui trobam en toponimia lemosina dens los derivats de pui/poi/puèg (latin "podium") : "Le Pouyet" a Bassilhac (24), "La Pouyade" a La Sotarrana (23), ... Tanben en toponimia lemosina congelada en Angomés o Pèis Gabai de Gironda : "La Pouyade" a Brossac (16), "Lapouyade", vilatge de Bordalés oïlizat a la toponimia vielha plan gascona. [j] intervocalica qu'ei coneishut en gascon bordalés de Cubsadés et Fronsadés, au contacte dab los parlars lemosins, com dens los parlars lemosins eths medishs : gojat que s'i ditz "gouyat". Tot açò que s'ameritaré un estudi precís : qu'ei lo mestièr deus lingüistas, mes ne n'i a pas mei en Occitania. Solament ideològues normatius ...
Qu'es 'rai que dins la mai granda partida d'Auvernhe, la 'g' se pòt prononçar [dʒ] o [dz] (que siá escrita g o j) mas damòra [dʒ] davant i, u... Tanben, dins la meitat oèst de Puei-de-Dòma, pronomcem totjorn [dz] (quò mesme davant i, u)... Pense que le devem, probable, a nostra proximitat d'embei le Lemosin.
roge [dz]
jorn [dz]
Egipte [dz]
jurar [dz]
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari