Opinion
La Charta europèa: un debat de mancar pas, 2a cronica.
Dins nòstra darrièra cronica, aviam sotalinhat l’importància dau debat qu’es per se téner, se tot vai ben, au mes d’octòbre au Senat, a l’entorn de la modificacion constitucionala per rendre possibla la ratificacion per la França de la Charta europèa de las lengas mens espandias, vint-e-tres ans après son adopcion per lo Conselh d’Euròpa, e quatòrge après que lo govèrn Jospin l’aie signaa. En fach, lo debat es probablament mai important en se que non pas una charta que dins sa version francesa se contenta per l’essenciau de reconóisser çò que se fai ja…
Es evident tre aüra que dins aqueste debat, los adversaris de tota evolucion de l’estatut de las lengas regionalas son los que van far lo mai de bruch aitaltanben au Congrès coma dins l’opinion e los medias. An començat: ai ja agut l’escasença d’assenhalar que dins los quauques moments recents (aquest estiu) ont de jornaus nacionaus o locaus pausavan la question de la Charta, lo fieu de comentaris que seguia l’article èra per l’essenciau occupat per d’enemics acharnassits, non pas que las respòstas dels partisans èran paucas.
Li a aquí un enjuec màger: los decideires, quand se tracha de prene la temperatura de l’opinion, neglegisson pas aquestes forums ont los barjacaires de tota mena se mesclan au monde qu’an d’idèias a pauc pres claras. Los chau donc pas negligir nautres, a l’un còp per èstre presents, quantitativament, e doncas representatius d’un corrent qu’exista per de bon en societat, coma per redreiçar las messonjas que los autres fan circular.
Es per aquò que nos avia semblat, a la FELCO, qu’èra una contribucion positiva de prepausar als militants d’elements de lengatge, coma dison los “comunicants”, que pòschen servir dins lo debat suus forums.
Aquí ne sotmetèm doncas quauques uns, noirits dels arguments venguts d’en fàcia. Aquelos arguments son de natura divèrsa:
L’i a lo “bon sens” Café du commerce:
En defòra dau fach que pron sovent, lo francés d’aquelos que fan aquesta objeccion s’ameritaria d’èstre eu-meteis melhorat, se pòt far remarcar que los problèmas dau francés parlat e escrich se pausan pertot, e mai dins las regions ont l’i a pas de lenga regionala, e que de far pas ren per aquestas reglaria de ges de biais lo problèma dau francés, que se pausa a un autre nivèu. Au contrari, la mesa en parallèl amb las lengas de França pòt ajuar donar lo recuòl necite a una melhora presa en compte de la qualitat dau francés.
La respòsta precedenta pòt aquí tanben valer (seria mesquin de se demandar quentas lengas estrangieras practican los que tenon aquel discors…): los benfaches cognitius dau bilinguisme fan aüra partia de las causas aquesias. Se pòt citar una vielha formula de l’etnològ anarquizant Van Gennep en 1911: ”On dit: savoir plusieurs langues empêche d’en savoir bien aucune. Ces formules ont pour auteurs des impuissants intellectuels, et ce sont des impuissants intellectuels qui les répètent” (eu-meteis ne’n parlava sèt, de lengas!).
Ont passa la rara entre l’util e l’inutil? Quente interès de far d’istòria, de literatura, de filosofia, finda? E coma èstre segur qu’una lenga regionala pòt pas semondre un emplec?
Aquel argument pojadista sobre-estima lo còst de l’ensenhament de las lengas regionalas. Dins lo cas de l’ensenhament bilingue, l’i a pas de còst suplementari, mas simplament l’especializacion d’un ensenhaire membre de la còla pedagocica d’una escòla.
Es çò qu’un ditz quand un conois pas lor situacions dins l’ensenhament coma dins los medias
Aüra d’arguments mai “politics”:
Los Franceses an passat lor istòria en guerras civilas, chaudas o freidas, d’aquí la referéncia patetica a l’unitat… Mas se son batuts sus de questions socialas, politicas, religiosas, pas jamai sus la question de la lenga. Los parallèls amb Belgica o Espanha, qu’an d’istòrias totalament diferentas valon pas. Amb aquò, se parlar occitan o breton implicava un refús de França, despuèi lo temps, se seria vist. Aquest argument es una insulta facha a de ciutadans franceses qu’an provat lor leiautat a la Nacion.
Remarcam qu’es pas lo moment de far sautar fòra las grandas imprecacions contra la França francimanda que que que...
Los monarquistas parlan basco? Los faissistas parlan breton? Los que parlan occitan son per la restauracion dels Merovingians? Lo personatge de Mariana es pas estat inventat per un autor occitan en 1792?
Alora chau suprimar totes los sindicats, los partits, las associacions, que totes unisson de mond que se desseparan dels autres ciutadans sus la basa d’interesses comuns.
Varianta de l’argument precedent. Es un sofisme. Las inegalitats vertadièras de la societat francesa, que son a s’apregondir chasque jorn un pauc mai, an ren de veire amb la question de la lenga. Pas pron d’aquò, l’inegalitat vertadièra es entre aquelos que lor es reconoissut lor lenga, e los que se lor refusa aquela reconoissença. E, après de sègles de mesprètz per lo “patois” dels paures, ne faire encuèi lo signe d’un privilègi, chau puèi pas quichar…
- “La lenga es un afar privat:a doncas pas sa plaça dins l’espaci public, senon es lo comunautarisme qu’arriba”. La lenga, sierve a parlar a d’autres; es doncas per natura un fach collectiu. Permetre lor expression dins l’espaci public es necite.
- “Degun empacha quau que sieie de parlar occitan”; Sofisme: un vei pas coma se poiria empachar, franc de metre un flic sota chasca moqueta dins chasca chambra (pren de plaça amb aquò!). Lo problèma vertadier es de donar los means d’una valorizacion de la lenga en societat, e un foncionament minimau.
- “Amb la Charta, los que meiran dins una region ont se parla quauque ren mai que lo francés serèn complits d’aprene la lenga dau luec, senon lo factor lor donarè pas lor corrier”. Aquí es pas un sofisme mas una messonja: çò que França a signat exclusís aquela ipotèsi, que de tot biais correspond pas a la realitat sociolinguistca dau país, exceptat benlèu dins los DOM TOM.
E un pauc de paranòia per de rire
Quand un repren l’istòria de la question tala coma s’es pausaa despuièi lo raport Arfe (un Sard) de 1981, e qu’un sap quaus son estats los elejuts o los foncionaris europencs qu’an butat sus la question, òm vei ben que l’ombra de l’FUEV prussian es un pur fantasma. Tant ne vau rire (vos e ieu sabèm qu’en realitat son los Klingons, aliats amb los Siths, que manipulan tot lo monde
Un pauc de politica politiciana per acabar?
Es puèi totun quauque ren de veire units frairalament a l’entorn de totes aquestos arguments de mond de l’FN, los darriers chevenementistas (mas son pas luenh, d’unes an ja passat la rara, e son a l’FN ja), de socialistas… la realitat es tanben que l’i a de comunistas contra maugrat la posicion oficiala de sosten de lor partit, e de PG que son pas contra maugrat la posicion de Melenchon, sens eissubliar los Hare Krischna pòst gauchistas dau POI (Parti “ouvrier” “indépendant”) ni Sarkozy, Fillon, Dupont Aignan, e ne passo.
Brèu, dau meteis biais que las lengas regionalas an de partisans de drecha a gaucha, an d’adversaris dins los dos camps. Mas es la drecha extrèma qu’es la mai unifiaa dins aquesta detestacion de las lengas regionalas. Los autres se deurian pausar de questions sus los aparentaments ont se retròban…
Vaquí. Sio segur que chascun ne pòt trobar d’autres, d’arguments.
Me sembla qu’aquí, es lo rasonable que chau far juar.
E doncas, evitar coma la pesta las provocacions inutilas que se poirian revirar contra nautres.
Sabo qu’en disent aquò, fau de pena a d’unes, e que d’autres l’i van veire la pròva sieie de mon cinisme, sieie de mon indecrotabla francimandaria.
Pensatz puèi ben çò que volètz.
Mas fagatz mèfi, au mens a çò que disètz, s’o disètz en fora dau microcòsme nòstre….
Es evident tre aüra que dins aqueste debat, los adversaris de tota evolucion de l’estatut de las lengas regionalas son los que van far lo mai de bruch aitaltanben au Congrès coma dins l’opinion e los medias. An començat: ai ja agut l’escasença d’assenhalar que dins los quauques moments recents (aquest estiu) ont de jornaus nacionaus o locaus pausavan la question de la Charta, lo fieu de comentaris que seguia l’article èra per l’essenciau occupat per d’enemics acharnassits, non pas que las respòstas dels partisans èran paucas.
Li a aquí un enjuec màger: los decideires, quand se tracha de prene la temperatura de l’opinion, neglegisson pas aquestes forums ont los barjacaires de tota mena se mesclan au monde qu’an d’idèias a pauc pres claras. Los chau donc pas negligir nautres, a l’un còp per èstre presents, quantitativament, e doncas representatius d’un corrent qu’exista per de bon en societat, coma per redreiçar las messonjas que los autres fan circular.
Es per aquò que nos avia semblat, a la FELCO, qu’èra una contribucion positiva de prepausar als militants d’elements de lengatge, coma dison los “comunicants”, que pòschen servir dins lo debat suus forums.
Aquí ne sotmetèm doncas quauques uns, noirits dels arguments venguts d’en fàcia. Aquelos arguments son de natura divèrsa:
L’i a lo “bon sens” Café du commerce:
-”Un faria mielhs de començar per melhorar lo nivèu en francés”
En defòra dau fach que pron sovent, lo francés d’aquelos que fan aquesta objeccion s’ameritaria d’èstre eu-meteis melhorat, se pòt far remarcar que los problèmas dau francés parlat e escrich se pausan pertot, e mai dins las regions ont l’i a pas de lenga regionala, e que de far pas ren per aquestas reglaria de ges de biais lo problèma dau francés, que se pausa a un autre nivèu. Au contrari, la mesa en parallèl amb las lengas de França pòt ajuar donar lo recuòl necite a una melhora presa en compte de la qualitat dau francés.
- “Un faria mielhs d’ensenhar una lenga estrangiera”.
La respòsta precedenta pòt aquí tanben valer (seria mesquin de se demandar quentas lengas estrangieras practican los que tenon aquel discors…): los benfaches cognitius dau bilinguisme fan aüra partia de las causas aquesias. Se pòt citar una vielha formula de l’etnològ anarquizant Van Gennep en 1911: ”On dit: savoir plusieurs langues empêche d’en savoir bien aucune. Ces formules ont pour auteurs des impuissants intellectuels, et ce sont des impuissants intellectuels qui les répètent” (eu-meteis ne’n parlava sèt, de lengas!).
- “Un faria mielhs de favorizar d’ensenhaments utiles que donan d’emplecs”
Ont passa la rara entre l’util e l’inutil? Quente interès de far d’istòria, de literatura, de filosofia, finda? E coma èstre segur qu’una lenga regionala pòt pas semondre un emplec?
- “Tot aquò costa char e es nostres impòsts qu’o pagan”
Aquel argument pojadista sobre-estima lo còst de l’ensenhament de las lengas regionalas. Dins lo cas de l’ensenhament bilingue, l’i a pas de còst suplementari, mas simplament l’especializacion d’un ensenhaire membre de la còla pedagocica d’una escòla.
- “Se fai ja pron causas per los patois”
Es çò qu’un ditz quand un conois pas lor situacions dins l’ensenhament coma dins los medias
Aüra d’arguments mai “politics”:
- “Tot aquò menaça l’unitat nacionala”.
Los Franceses an passat lor istòria en guerras civilas, chaudas o freidas, d’aquí la referéncia patetica a l’unitat… Mas se son batuts sus de questions socialas, politicas, religiosas, pas jamai sus la question de la lenga. Los parallèls amb Belgica o Espanha, qu’an d’istòrias totalament diferentas valon pas. Amb aquò, se parlar occitan o breton implicava un refús de França, despuèi lo temps, se seria vist. Aquest argument es una insulta facha a de ciutadans franceses qu’an provat lor leiautat a la Nacion.
Remarcam qu’es pas lo moment de far sautar fòra las grandas imprecacions contra la França francimanda que que que...
- “La lenga de la Republica es lo francés”.
Los monarquistas parlan basco? Los faissistas parlan breton? Los que parlan occitan son per la restauracion dels Merovingians? Lo personatge de Mariana es pas estat inventat per un autor occitan en 1792?
- “Es contradictòri amb la concepcion francesa de la Nacion, qu’es politica e pas etnica”. S’es pas fondaa sus un critèri etnic, chau pas far de la lenga francesa la marca de la nacionalitat. Lo francés es la lenga comuna de monde que partean una meteissa adesion a una comunautat politica, dicha “la Nacion”. Es una comoditat comunicacionala necita au foncionament de las institucions democraticas Se deu èstre considerat coma lenga unica, es d’etnicisme.
- “Donar un estatut a la lenga vau reconoissença d’una comunautat au dintre de la comunautat nacionala, dins un sistèma francés que conois pas de grops, mas solament d’individús liures e egaus”.
Alora chau suprimar totes los sindicats, los partits, las associacions, que totes unisson de mond que se desseparan dels autres ciutadans sus la basa d’interesses comuns.
- “Reconóisser las lengas regionalas introdutz una inegalitat entre los que las parlan e los autres”.
Varianta de l’argument precedent. Es un sofisme. Las inegalitats vertadièras de la societat francesa, que son a s’apregondir chasque jorn un pauc mai, an ren de veire amb la question de la lenga. Pas pron d’aquò, l’inegalitat vertadièra es entre aquelos que lor es reconoissut lor lenga, e los que se lor refusa aquela reconoissença. E, après de sègles de mesprètz per lo “patois” dels paures, ne faire encuèi lo signe d’un privilègi, chau puèi pas quichar…
- “La lenga es un afar privat:a doncas pas sa plaça dins l’espaci public, senon es lo comunautarisme qu’arriba”. La lenga, sierve a parlar a d’autres; es doncas per natura un fach collectiu. Permetre lor expression dins l’espaci public es necite.
- “Degun empacha quau que sieie de parlar occitan”; Sofisme: un vei pas coma se poiria empachar, franc de metre un flic sota chasca moqueta dins chasca chambra (pren de plaça amb aquò!). Lo problèma vertadier es de donar los means d’una valorizacion de la lenga en societat, e un foncionament minimau.
- “Amb la Charta, los que meiran dins una region ont se parla quauque ren mai que lo francés serèn complits d’aprene la lenga dau luec, senon lo factor lor donarè pas lor corrier”. Aquí es pas un sofisme mas una messonja: çò que França a signat exclusís aquela ipotèsi, que de tot biais correspond pas a la realitat sociolinguistca dau país, exceptat benlèu dins los DOM TOM.
E un pauc de paranòia per de rire
- “Tot aquò es un grand complot alemand, o vaticanèsc, o american (los participants a un grand raout Libre pensée l’an passat a Paris an pas capitat de se betre d’acordi aquí sobre[1]), per destrure França”.
Quand un repren l’istòria de la question tala coma s’es pausaa despuièi lo raport Arfe (un Sard) de 1981, e qu’un sap quaus son estats los elejuts o los foncionaris europencs qu’an butat sus la question, òm vei ben que l’ombra de l’FUEV prussian es un pur fantasma. Tant ne vau rire (vos e ieu sabèm qu’en realitat son los Klingons, aliats amb los Siths, que manipulan tot lo monde
- Varianta “de gaucha”: “es un complot per aflaquir los Estats nacions, sols barris contra la mondializacion capitalista que fai sautar totes los aquesits sociaus”.
Coma se lo capitalisme internacionau aguesse besonh de las lengas regionalas per atacar los aquesits sociaus, e coma se los govèrns “nacionaus” èran pas los premiers a los faire sautar, aquestos aquesits…Un pauc de politica politiciana per acabar?
Es puèi totun quauque ren de veire units frairalament a l’entorn de totes aquestos arguments de mond de l’FN, los darriers chevenementistas (mas son pas luenh, d’unes an ja passat la rara, e son a l’FN ja), de socialistas… la realitat es tanben que l’i a de comunistas contra maugrat la posicion oficiala de sosten de lor partit, e de PG que son pas contra maugrat la posicion de Melenchon, sens eissubliar los Hare Krischna pòst gauchistas dau POI (Parti “ouvrier” “indépendant”) ni Sarkozy, Fillon, Dupont Aignan, e ne passo.
Brèu, dau meteis biais que las lengas regionalas an de partisans de drecha a gaucha, an d’adversaris dins los dos camps. Mas es la drecha extrèma qu’es la mai unifiaa dins aquesta detestacion de las lengas regionalas. Los autres se deurian pausar de questions sus los aparentaments ont se retròban…
Vaquí. Sio segur que chascun ne pòt trobar d’autres, d’arguments.
Me sembla qu’aquí, es lo rasonable que chau far juar.
E doncas, evitar coma la pesta las provocacions inutilas que se poirian revirar contra nautres.
Sabo qu’en disent aquò, fau de pena a d’unes, e que d’autres l’i van veire la pròva sieie de mon cinisme, sieie de mon indecrotabla francimandaria.
Pensatz puèi ben çò que volètz.
Mas fagatz mèfi, au mens a çò que disètz, s’o disètz en fora dau microcòsme nòstre….
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Vèni de far mon dever de responsa als comentators del Figaro. L'argumentari martelian a previst totes los cas de figura. Ai pas trobat cap d'argument novèl. La màger part son dins ço qu'apèla "café du commerce", mas ai agut la bona suspresa de trobar l'afar del complot (classificat aici dins "paranoia") ; cresiai qu'èra una exageracion del Martel per de rire, mas non, se troba! Un complot dels americans o de l'Europa, segon los autors, mas totjorn per aflaquir França!
Çò que me tafura dins aquest argumentari es que reprenem lei termes dau debat tau coma impausats per aquelei que son nòstreis enemics. Es a dire que lei legitimam dau moment qu'acceptam de debatre dins lei termes qu'an fixat, e que siam sus una posicion de defensa. En fasènt aquò, avèm ja perdut. Pensi en disent aquò au libre de George Lakoff, un lingüista american, que se sòna Don't think of an elephant
(https://www.google.no/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=5&ved=0CDYQFjAEahUKEwisrtjKzOXIAhXEWywKHQAFA8Y&url=http%3A%2F%2Fm.friendfeed-media.com%2Ff4b439bf019ff7c35dbb5f79d83af9ffe84fc2c8&usg=AFQjCNGhZ19zmyMyOv4c5FSmrJC0WqrLOA&sig2=P2VluzPefD2Ei2ueDprciQ)
Aqueu libre, qu'assaja de donar de conseus ai Democrates per parlar ai conservators, mòstra coma a partir dau moment qu'utilitzam leis cadres de l'adversari, lo justificam. Nos fau puslèu trobar d'arguments positius, per nòstre temps, e assajar de leis impausar dins lo debat public, puslèu que reagir sus un terrenh onte perdrem coma que vague.
Me sembla, a ieu, que l'argument mager fuguèt donat i a de temps sus lo pontin d'una emission de Jacques Chancel per un socialista breton que diguèt que vodria, eu, que la Republica l'aimesse, ela, tant coma eu l'aimava. Segur, que totei leis analisis lei mai pertinentas pertocant lo mond dei banlegas, lei segondas o tresenas generacions e quatera, tot aquò es completament verai per nautrei tanben, que nos grands o reires grands moriguèron "per la França" après s'estre fach picar sus lei dets perque parlavan patoès.
Rendre la dignitat a totei lei ciutadans es una necessitat per l'unitat de la dicha Republica. Autrament, nautrei de la segonda, tresena o quatrena generacion qu'avem pas encara oblidat d'onte venem, e qu'en mai d'aquò siam d'aqui, avem la tentacion deis estrèmis, coma se ditz, e se pensam secretament de faire la bèba a una republica que nos aima pas. Es per aquò que gaitam vers Catalonha amb gromandisa sens gausar lo dire, e perque siam pas pron druds per faire coma lei Catalans.
#2 As rason Joan-Glaudo ; evoco lo problema dins los arguments "politics" ; me sembla que la rsica de separatisme en rança, quitament en Corsèga, exista pas. Lo mond se fan paur per de rire. Mai complicat, l'argument sobeiranista, ont se retroban mond de drecha, amai extrema e de mond de gaucha que poèm estre d'acordi amb elos sus un cert nombre de ponches. Aqui, chau juar fin, e pas en quauques reas aici (ont de tot biais venon pas liéger ço que disèm -e a de moments, tant vau, qu'aquo lor donaria d'arguments...)
Grandmercé, Felipe, per aquest argumentari que nos vai faire mestier dins lei setmanas que vènon.
Mai n'i a d'autrei, d'arguments, que i faudrà pensar, coma per exemple quora te van acusar de favorizar la pujada d'un nacionalisme occitan o breton e de dobrir la pòrta au separatisme (subretot dins lo contèxt actuau de çò que se passa en Catalonha). E doncas sarà pas aisit de s'acontentar de respondre sus lo terren umanista o culturau ("avèm lo drech de parlar nòstra lenga") a de questions qu'an tanben d'implicacions politicas ("dins qunte encastre o organizacion territoriaus?"). Lo problema es pas nòu. Son lei responsas nòvas que fan mestier.
JCR
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari