L’invencion de l’Inquisitio, tant importanta segon Michel Foucault per ben comprene la formacion de la figura de “l’òme” dins lo quadre de l’umanisme istoric d’Euròpa, es nascuda de la lucha contra l’eretgia dicha “catara” en Occitània entre los sègles XII e XIV, e plaçariá, coma o disiam, alavetz, l’istòria nòstra al còr de la problematica foucaldiana de la relacion entre subjectivitat e vertat dins l’istòria de l’occident. Aquò seriá justament, dins un darrièr movement de reflexion, l’escasença pr nosautres de:
 
Mas alavetz perqué Tolosa?

 
L’inspiracion de Simone Weil (1909-1943): cap a un autre umanisme
 
Benlèu perque es tanben alai que la filosòfa Simone Weil, dins los darrièrs moments de sa vida creguèt reconéisser una claror d’espèr, la possibilitat d’una autra pensada possibla, d’un umanisme autre, portat per una autra civilizacion, una autra Renaissença, que lo chaple marquèt la fin, e d’ont nasquèt l’Euròpa modèrna:
 
 
La pensada filosofica de Simone Weil es plan coneguda, d’escrichs coma L’enracinement (1949) o La pesanteur et la grâce (1946), publicats per Albert Camus, marquèron son epòca, es-a-dire, qualquas annadas après la mòrt de son autora, l’Euròpa d’après-guèrra, sagnada e descorada per las atrocitats que sos òmes se rendèron capables. L’Euròpa de las lutzes, del progrés, de l’umanisme triomfant, se moriguèt dins lo freg e l’orror programada d’Auschwitz. Son de tèmas plan coneguts, insistissi pas.
 
Ça que la, sos escrichs sul catarisme e la civilizacion occitana medievala son, eles, pauc coneguts.
 
Francesa, parisenca, de familha josieva, mas espiritualament (e non “ecclesiasticament”, se gausi dire) convertida a la fin de sa vida al crestianisme, Simone Weil se moriguèt de malautiá, refugiada de la “França liura” en Angletèrra après una vida remirabla, que la menèt a quitar volontariament son trabalh de professora de filosofia, per anar dins los atelièrs de Bolònha-Bilhancort a fin de partetjar la vida de las classas obrièras, puèi dins la Catalonha de la guèrra civila d’Espanha, jos la bandièra de la Confederacion Generala del Trabalh, enfin una destinada exemplaria trevada per la lucha en favor de la Justícia e de la Vertat, a la recèrca del respècte e de la defensa de çò uman dins son integralitat, çò que sonava “la vocacion subrenaturala de l’òme.”
 
Mencionant la Cançon, escriu:
 
 
Aicí, ges de “catarolatria” mas simplament la descobèrta d’un fach excepcional: çò que liga l’occitanitat al “catarisme” se trapa pas tant dins lo contengut de la religion “catara” que dins lo sistèma de valors de la civilizacion sincèra ont lo “catarisme” prosperèt. Paratge, en primièr lòc e lo sentiment de “comuna” (cuminaltatz) que se manifesta dins lo “poèma de Tolosa”, coma ditz Simone Weil, e que los occitans del XIIen an portat a respècte dels persecutats. Paratge, pauc traduisible uèi, çò remarca Simone Weil, foguèt definit amb clartat per Renat Nelli dins son Antologia dels trobadors, citada per Anna Brenon:
 
Lo ligam d’esséncia entre occitanitat e catarisme segon Simone Weil se trapariá doncas dins l’elaboracion comuna d’un sistèma de valors que la caracteristica principala seriá d’èsser fondat sul refús de çò que sona la fòrça:
 
 
I a doncas un pont que foguèt construch entre l’occitanitat e la defensa de l’umanitat contra la violéncia, defensa, que foguèt la dels occitans del XIIen, defensa fins al darrièr buf dels que dins sa fragilitat, foguèron expausats coma vida nusa a la violéncia de las armas e del fòc, a la falsièra, sens limites, autorizada per una Glèisa gelosa de son poder, a tot, enfin, çò que la filosofa sona “l’empèri de la fòrça”: 
 
 
Doncas tornam trobar los concèptes fondamentals de la civilizacion d’òc de l’Edat Mejana, Paratge, Prètz, Jòi, Mercé , representant segon nòstra filosofa lo fondament axiologic d’una concepcion especifica de l’umanitat de l’uman:
   
Coma o comenta Anna Brenon, dins sa saberuta introduccion als articles de Simone Weil:
 
 
Lo tèma de “l’union de las classas”, amb aquela concepcion de la cuminaltatz inscricha dins un environament que refusa los dògmas e “l’empèri de la fòrça”, permet a nòstra filosofa de trantalhar pas per qualificar de “falsa” la Renaissença que coneissèm coma l’epòca que s’inicia a l’entorn XV-XVIen en Itàlia, a fin de donar lo títol de “Renaissença vertadièra” a aquela civilizacion que portèron los países d’òc del sègles XII-XIII:
 
 
Fàcia a aquela valorizacion nauta de l’umanitat de l’òme, cèrtas idealizada pel poèta de la Cançon, e mai que mai idealizada per la pensada de Simone Weil, e mai portada a una nautor metafisica e morala benlèu un pauc tròp elevada per los òmes modèrns que sèm, la filosòfa i vegèt un autra origina possibla, un autre començament, un lòc d’inspiracion per tornar construire e bastir l’avenir, a fin de remendar las errors passadas, los crimis complits e lors consequéncias dolorosas que nosautres recebèm uèi en eretatge:
 
 
 

L’imprescriptible
 
Òm pòt plan constestar, del punt de vista dels metòdes modèrns d’analisi e d’interpretacion, la lectura que fa Simone Weil de la Cançon e tota l’antropologia metafisica que ne tira, lo grand especialista de la literatura medievala Michel Zink, escriu, al comentar la diferéncia de punts de vista entre Guihèm de Tudèla, autor de las 130 premièras Laissas (que Simone Weil ignorèt volontariament) e lo Poèta Anonim:
 

Guilhèm de Tudèla es ostil al eretges, mas non als barons meridionals. L’Anonim, de son costat, ignora los eretges e protèsta solament perque los meridionals, als quals es favorable, son de bons catolics. La contradiccion entre eles nos sembla, a nosautres modèrns, absoluda, perçò que sèm temptats de lor prestar de sistèmas de valors fondats sus de causidas moralas (cruseltat o “tolerància” a respècte dels eretges) e “nacionalas” (Nòrd contra Sud). Òr, aquelas valors lor son, a l’un coma a l’autre, estrangièras. Ben qu’apartenent a de partits diferents, Guilhèm e l’Anonim an lo meteis sistèma de valor, fondat sul drech feudal. (Michel Zink, “introduction”, dins La Chanson de la Croisade albigeoise, Poche, París, 1989, p.27 reviri ieu) 

 
Aicí l’istorian, especialista e saberut, pòt aver rason, emai se denega tot originalitat a un possible sistèma de valor occitan, originalitat pasmens reconeguda per una comunautat importanta d’istorians (Anna Brenon, Renat Nelli, Robèrt Lafont per citar pas qu’eles). Lo cas de Paratge es simptomatic, que dins l’adaptacion francesa de la Cançon publicada a çò de las “lettres gothiques”, facha pel totun simpatic Henri Gougaud, curiosament, quand es pas rendut per honneur, lo mòt despareis tot simplament; ne veicí d’exemples, dins la Laissa 205, v-1-4:
 
Rendut aital en francés:
 
O encara mai vesedor, quand la vila de Tolosa apren la mòrt de Simon de Monfòrt, Laissa 205, v-145-153:
 
 Que dona dins l’adaptacion francesa:
 
 
Imagini qu’existisson d’autras adaptacions o traduccions, mai “scientificas” que daissan mai de plaça a una vision precisa del tèxte.  Mas s’es verai, coma o diguèt Robèrt Lafont que la Cançon es: “una epopèa ideologica que recapitula lei vertuts occitanas, despuèi longtemps enumeradas pels trobadors e lei satelliza a l’entorn dau concèpte de Paratge.” (Robèrt Lafont, “catarisme e literatura occitana: la marca de l’abséncia” in Les Cathares en Occitanie, Fayard, 1982, p.389, reviri ieu) alavetz lo fach que lo mòt Paratge desparesca del tèxte aicí, que desparesca de la lenga, que siá incapable d’èsser dich, o al mens presentat coma una valor pròpria o quitament una enigma, es plan simptomatic.
 
Me sembla que Paratge (coma Jòi, Mercé, Prètz) se poiriá comparar mutatismutandis a de paraulas coma λόγος (lógos “discors, paraula, rason”) per la Grècia anciana, al Taò (道 dào “la via”) per la China o encara a l’Ahiṃsā (sansk. अहिंसा, “la non-violéncia”) de las civilizacions d’Índia, es-a-dire a de paraulas que simptomaticament, de per lor impossibilitat a èsser reviradas sens ambiguitat, impossibilitat pas unicament deguda a de fachs purament lingüistics, denotan una cèrta inscripcion etica de l’umanitat dins lo mond, un enrasigament, una manièra especifica d’èsser-al-mond, enfin, çò que sonam una “civilizacion” originala, amb son sistèma axiologic especific, emai s’aquel mòt de “civilizacion” deuriá benlèu èsser abandonat, per causa de son caractèr sens dobte tròp ideologic. Ça que la, la fauta de l’abséncia de Paratge dins lo tèxte revirat reven doncas pas al reviraire, evidentament, mas puslèu al contèxte, a la continuitat istorica que rendèt aquela paraula fondamentala inacessibla, inausibla, incompreensibla pels legeires modèrnes que sèm.
 
Es la valor de Simone Weil d’aver insisitit sus aquela dimension axiologica del tèxte e sus la continuitat que se pòt ressentir entre los malaürs del XIIIen e los del XXen, amai se, segon ela: degun pòt aver l’espèr de ressuscitar aquel país d’Òc. Òm l’a, per malaür, tròp plan tuat.
 
E mai se faguèt benlèu d’errors d’interpretacion istorica, degudas a las dificultats, de son temps, de se documentar sul subjècte, aguèt l’engenhi de comprene, gràcias a un esfòrç remirable d’intuicion filosofica, lo sens que podiá cargar las valors de civilizacion dels païses d’òc del XIIIen, per una europèa del XXen, en presa a un periòde demièg los mai esglasiants de son istòria. En un mòt, Simone Weil comprenguèt l’imprescriptibilitat del crimi e dels malaürs que coneguèron los occitans del XIIIen. O comprenguèt, per que vegèt que foguèron benlèu los meteisses que los dels europèus del XXen.
 
Dich en passant, aquí se pausa tanben la question de l’interpretacion istorica, que lo XXen, Paul Veyne e Foucault en premièra linha, coneguèt plan. Vòli pas denegar als interprètes modèrns la valor de lor interpretacion; mas sabèm totes qu’interpretam totjorn l’istòria amb las preocupacions del present. Aquela interpretacion “minimalista” de Paratge vesedoira dins l’adaptacion francesa çai-dessús, certament justificabla, pr’amor de la distància que nos separa del mond occitan del XII-XIIIen, se déu totun plan comprene tanben despuèi lo contèxte dins lo qual se faguèt, es-a-dire a un moment critic ont las expressions istoricas e politicas de l’umanitat occitana son sul punt de desparéisser completament, per venir benlèu pas que l’afar d’una còla de happyfew o d’antiquaris saberuts. Aquò èra ièr. Aquò es benlèu uèi.
 
Perqué estudiar l’istòria, tornar sus tota aquela violéncia venguda de tempses doblidats? Benlèu perque ièr es encara uèi, benlèu qu’ièr pòt encara èsser uèi, se lo combat per nòstre avenir, se nòstra destresa presenta, se nòstra accion futura son guidadas e esclairadas per las d’ièr. Nietzsche, dins son grand pichon tèxte, De l’utilitat e dels inconvenients dels estudis istorics, segonda de sas Consideracions Inactualas o “intempestivas” (Unzeitgemässe) justificava aital los estudis istorics, en tot se mesfisar d’eles: 
 
 
D’efièch pensi doncas qu’es dins aquela perspectiva, es-a-dire per que l’istòria d’Occitània pòsca servir l’accion e la vida d’una europèa e d’una Euròpa en crisi de valor e d’avenir, que Simone Weil foguèt tustada per l’actualitat, la contemporaneitat de la civilizacion dels occitans del XIIen, la natura imprescriptibla del crimi que patiguèron. Al bòrd del precipici ont Euròpa s’escampèt – butada dins l’abís pels nacionalismes, los totalitarismes, los colonialismes, e totes los descendents monstruoses d’aquel “umanisme” istoric, europèu, occidental que coneissèm- al quite moment doncas ont Weil legiguèt la Cançon, josieva refugiada del nazisme qu’èra, vegèt dins la civilizacion occitana del XIIen sègle una lutz cap un autre umanisme possible, una “inspiracion” pels tempses de venir, un autre començament que foguèt avalit e que l’estudi pòt dificilament, mas me pòdi enganar, nos daissar indiferent: 
   
E justament, l’imprescriptibilitat sembla èsser aquel camin de pensada que Simone Weil bastiguèt, e que partís de la sang de Tolosa al sègle XII fins a nosautres, amb tota l’istòria que s’enseguiguèt. L’imprescriptibilitat del crimi que s’i acompliguèt, es aquel pont qu’òm pòt construire a travèrs lo temps, que nos permet de tornar questionar las fondacions, las sobereinetats, los assubjectiments nòstres, nòstras constitucions en òmes-subjèctes, que l’origina es una violéncia, un arrancament, una agression. Derrida, dins un bèl passatge, una reflexion sus la violéncia, lo pardon e la sobereinetat, remarcava que:
 
Totes los estats-nacions naisson e se fondan dins la violéncia. Cresi qu’aquesta vertat es irrecusabla. Emai sens exigir d’exibir a aquel subjècte d’espectacles atroces, sufís de soslinhar una lei d’estructura: lo moment de la fondacion, lo moment institutor es anterior a la lei o a la legitimitat qu’instaura. Es doncas fòra-la-lei e violent precisament per aquò (…) Abans las formas modèrnas de çò qu’apelam, al sens estrict, lo “colonialisme”, totes los estats (gausariái dire, sens tròp jogar suls mòts e l’etimologia, totas las “culturas”) troban lor origina dins una agression de tipe “colonial.” Aquela violéncia fondatritz es pas solament doblidada. La fondacion es facha per l’occultar; tend, per esséncia, a organizar l’amnesia, decòps jos la celebracion e la sublimacion dels grands començaments.  (Jacques Derrida, “Le siècle et le pardon” op.cit, p.131)
 
Diriái que Simone Weil vegèt dins la Cançon una mena “d’ontologia critica de nos-meteisses” per utilizar una expression de Michel Foucault; el que al criticar lo “naturalisme umanista” de la teorias de l’Escòla de Francfòrt (Horkheimer, Adorno, Fromm, Habermas) que se desvolopèt dins l’après segonda guèrra mondiala, remarcava: 
 
 
Aquò demòra, doncas, la question finala qu’èra ja al començament, “l’umanisme” en question, l’umanisme que fa question: se l’òme produís l’òme, se l’idèa d’umanitat es pas qu’una invencion de l’occident, e s’escampam definitivament tota teoria “umanista”, tota mena “d’umanisme” en defòra del nòstre orizont conceptual, qué tipe d’òme anam produire? Amb qualas valors? Quina “umanitat” volèm per deman? Foucault sembla dire dins lo tèxte çai-dessús qu’aquò, saique, se farà un pauc tot sol e que sufís d’agachar vèrs l’avenir. Mas Simone Weil al contrari, tre l’iníci de son segon article, criticava per avança aquela confiança dins l’avenir, exprimida pel filosòf francés:
 
 
En 1941 Simone Weil creguèt trobar dins la civilizacion occitana del XIIen un orizont, al moment ont los europèus anavan cometre lo crimi irreparable, l’imprescriptible, ela descobriguèt un passat melhor que nosautres. Se l’avenir es voide, coma ditz, e se partetja pas aquel opinion de Michel Foucault, es perque per ela ges de progrés se pòt pensar a partir de çò marrit, es-a-dire del nòstre present. Lo progrés pòt pas venir que de çò melhor que nosautres, e çò melhor se pòt trapar dins lo passat, aquò es la vertadièra finalitat dels estudis istorics: crear la condicions d’enrasigaments critics, que permeton de rendre melhor lo nòstre present.
 
E justament, l’istòria de la Crotzada albigesa foguèt per ela la destruccion d’una possibilitat mai umana d’èsser-al-mond, possibilitat que foguèt mesa a mòrt a Tolosa, per çò que s’impausèt e donèt a Euròpa sa fòrça e tot son poder de destruccion, que s’apliquèt per los sègles a venir dins l’istòria del mond, e que l’istòria del nòstre present procedís:
 
 

Conclusion: “l’èr que respiram...”
 
Per conclure, òm pòt dire, alavetz, sens tròp crénher de traïr la pensada de Simone Weil, que lo sens prigond de son interpretacion de la civilizacion d’òc del sègle XII es de nos far prene consciéncia que la destruccion volguda de las possibilitats umanas qu’i èran inscrichas foguèron pas solament la consequéncia d’una guèrra demièg tant d’autras, pas solament l’istòria, lo desvolopament puèi la mòrt, d’una civilizacion demièg tant d’autras, mas ben un crimi contre l’umanitat; crimi imprescriptible que los europèus de las annadas 1940 anavan repetir dins de proporcions encara mai esglasiantas, que la quita Simone Weil, despareguda en 1943, coneguèt pas, mas que pressentiguèt de segur:
   
Diriái que l’interpretacion per Simone Weil de la Cançon de la Crotzada es doncas la d’un raconte que relata un crimi contra l’umanitat, descrich per un poèta Anonim que coneissiá pas encara, mas que pressentiguèt la fin tragica de son mond, tot coma los escrichs de Simone Weil sus la civilizacion occitana son l’expression del crit d’esglasi d’una europèa que coneguèt pas, mas que pressentiguèt la fin de son mond e que cerquèt dins un autre començament, una autra origina, una autra umanitat, un autre enrasigament, una autra possibilitat d’èsser-al-mond, o tot simplament d’èsser umana.
 
Enfin daissarai la paraula finala a Simone Weil. S’es just de dire que lo moviment que destruiguèt la civilizacion romana menèt mai tard coma reaccion l’umanisme (“En quoi consiste...”, op.cit. p.424), alavetz es plan d’aquí que ven lo problèma, d’aquel umanisme qu’es en question e d’ont partiguèrem. Aquel umanisme qu’es certament la question que nos demòra entre las mans: qué vòl dire èsser “uman”? Qual tipe “d’umanitat” anam “produire” dins l’avenir, s’es verai que “l’òme produís l’òme”?
 
Al mens, dins las difficultats e las atrocitats del mond d’ièr e d’uèi, l’inspiracion occitana de Simone Weil serà benlèu totjorn en mesura de nos guidar sul camin de la nòstra destinada d’umans - e d’umanas, d’Euròpa; occitans e occitanas d’ièr e de deman:
 
 
 
Referéncias bibliograficas utilizadas
 
La Chanson de la Croisade Albigeoise, traduction Henri Gougaud, préface Georges Duby, éd. Poche coll. “Lettres gothiques”, París, 1989
 
BRENON, Anne, “Introduction” in WEIL, Simone, Écrits de Marseille (1941-1942) Grèce – Inde - Occitanie, in Œuvres Complètes t.IV vol. II, Gallimard, París, 2009, pp. 383-401
 
DERRIDA, Jacques, “Le siècle e le pardon”, in Foi et Savoir, Seuil, París, 1996,
 
FOUCAULT, Michel, Histoire de la sexualité, la volonté de savoir (1969), Gallimard, París, 2001
 
FOUCAULT, Michel, Surveiller et Punir (1976), Gallimard, París, 2003.
 
FOUCAULT, Michel, Du gouvernement des vivants. Cours au Collège de France (1979-1980), Seuil/Gallimard, París, 2012.
 
FOUCAULT, Michel, “Entretien avec Michel Foucault,” Dits et écrits II, París, Gallimard, 2001
 
LAFONT, Robert,  “catharisme et litterature occitane: la marque de l’absence” in Les Cathares en Occitanie, Fayard, 1982
 
NELLI, René, Lettre à Simone Pétrement, inedita, citada dins l’introduccion d’Anna Brenon a las Òbras Complètas de S.Weil,  t. IV vol. II, Gallimard, París, 2009
 
NIETZSCHE, Friedrich, Considérations inactuelles I & II (1873-1876), Gallimard, París, 1990.
 
VEYNE, Paul, Foucault, sa pensée, sa personne, Albin Michel, París, 2008.
 
WEIL, Simone, “L’agonie d’une civilisation vue à travers un poème épique” in Écrits de Marseille (1941-1942) Grèce – Inde - Occitanie, in Œuvres Complètes t.IV vol. II, Gallimard, París, 2009, pp.404-413.
 
WEIL, Simone, “En quoi consiste l’inspiration occitanienne” in Écrits de Marseille (1941-1942) Grèce – Inde - Occitanie, in Œuvres Complètes t.IV vol. II, Gallimard, París, 2009, pp. 414-424

---

NB: totas las reviradas son mieunas, las que son pas d’un tèxte francés son fachas a partir d’una revirada francesa. Las citacions de Simone Weil son totas extrachas de l’edicion (Gallimard) mencionada çai-dejós.